سبک شناسی و مکانیزم‌های بازی‌های رومیزی [قسمت اول]

بازی‌های رومیزی و دنیای آن بسیار وسیع است. در میان هزاران نام و عنوان بازی، مطمئنا تعداد بسیار زیادی هم مکانیزم و سبک‌های مختلف به وجود آمده‌اند. در طول سال‌ها این سبک‌ها با یک‌دیگر ادغام شده و سبک‌های هیبریدی و یا تلفیقی پدید آمده‌ که بستر‌های جدیدی را برای طراحی بازی و نوآوری به وجود آورده‌اند. در این مطلب سعی بر آن داشته‌ایم تا با توجه به منابع مختلف، بهترین تعریف و جامع‌ترین توضیحات را برای هر سبک و مکانیزم گردآوری کنیم. پس با ویجیاتو و این لیست همراه باشید و این مطلب را در مرورگرتان بوک‌مارک کنید تا در صورت نیاز به آن رجوع کنید.

اروپایی و آشغال‌آمریکایی

برای شروع سبک‌شناسی باید به سراغ دو ریشه اصلی بازی‌ها برویم. در حال حاضر قسمت بزرگی از بازار بازی‌های رومیزی به زیر‌شاخه این دو سبک تقسیم می‌شوند، پس ما هم با تعریف جامع این دو سبک شروع خواهیم کرد.

Euro Games/German Style Games

بازی‌های یورو و یا اروپایی، یا به عبارت دیگر بازی‌های آلمانی، به سبکی از بازی‌های رومیزی اطلاق می‌شود که به طور کلی در آن درگیری مستقیم وجود ندارد و عناصر بصری انتزاعی به کار گرفته شده است و کامپوننت‌ها بیشتر به این سبک در آن‌ها دیده می‌شوند. سبک بازی‌های یورو بر روی استراتژی بازیکنان تمرکز دارد و المان‌های شانس و مبارزه را کم‌رنگ می‌کند. این بازی‌ها سعی بر آن دارند تا تم های تجاری را در دستور کار خود قرار دهند تا این‌که به سراغ تم‌هایی با محوریت سبک‌های جنگی و نظامی بروند؛ این بازی‌ها اکثرا اجازه نمی‌دهند که بازیکنی در طول بازی از دور خارج شود و همه بازیکنان تا آخر در بازی به جا خواهند ماند.

تعاریف و گوناگونی

بازی یورو یک اصطلاح کلی است، هر چند هنوز هم یک مفهوم غیردقیق به حساب می‌رود. به دلیل این‌که اکثر این بازی‌ها نام طراح بازی را بر روی جعبه درج می‌کنند، به بازی‌های طراحان و یا Designer Games نیز مشهور هستند. دیگر اسم‌های این سبک شامل باز‌ی‌های آلمانی (German Style Games)، بازی‌های استراتژی خانوادگی (Family Strategy Games) و بازی‌های سرگرم‌کننده (Hobby Games) می‌شود. بازی‌های سبک‌تر، کوتاه‌تری در این شاخه نیز قرار می‌گیرند که به آن‌ها بازی‌های ورودی (Gateway Games) گفته می‌شود. بازی‌های سنگین‌تر و طولانی‌تر بازی‌های گیمرها (Gamer's Games) شناخته می‌شوند.

تاریخچه

بازی‌های یورو معاصر همانند Acquire در دهه شصت میلادی پدیدار شدند. بازی‌های شرکت 3M که Acquire هم یکی از آن‌ها بود در کشور آلمان، بسیار محبوب و قالب و الگویی برای بازی‌های جدید شدند که تقابل نظامی و یا مشاجره مستقیم بخشی از این بازی‌ها نبودند؛ پر مخاطب بودن این تغییر، به دلیل فضای نفرت از درگیری و کشت و کشتار پس از جنگ جهانی بود. این ژانر و سبک به شکل متمرکزتری در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد میلادی در آلمان پیشرفت کردند. بر اساس آماری، تا سال 2009، بیشترین تعداد بردگیم در آلمان به فروش رفته است. این پدیده به دیگر کشورهای اروپایی همانند فرانسه، هلند و سوئد هم کشیده شد.

در حالی که بسیاری از بازی‌ها در مارکت و بازارهای انگلیس و آمریکا به فروش می‌رسند، این کشورها بیشتر حکم ویترین را برای عناوین یورو دارند.

بازی The Settlers of Catan نخستین بار در سال 1995 میلادی منتشر شد. این بازی راه را برای صادر شدن این سبک بازی‌ها به خارج از قاره اروپا را هموار کرد. این عنوان نه تنها اولین یوروگیم صادر شده نبود، بلکه حتی جزو اولین‌های این سبک هم خارج از آلمان نبود؛ اما این بازی محبوب‌ترین و موفق‌ترین بازی نسبت به نیاکانش است. این عنوان به سرعت میلیون‌ها نسخه در آلمان فروخت و در این پروسه فروش برای خودش و این سبک، سرمایه و شهرت زیادی کسب کرد. از دیگر عناوینی که به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یافتند به این اسامی می‌توان اشاره کرد:

• Carcassonne
• Puerto Rico
• Ticket to Ride
• Alhambra

مشخصه‌های این سبک

بازی‌های این سبک معمولا به صورت چندنفره بازی می‌شوند و یادگیری آن‌ها راحت است و زمان بازی‌شدن پایینی دارند و می‌توانند در یک جلسه چندین‌بار بازی شوند. انتظار می‌رود تا میزان مشخصی از معاشرت اجتماعی در این سبک بازی‌ها دیده شود. البته به همان میزان هم در بعضی از بازی‌‌ها، مثل Go، سکوت حکم‌فرمایی می‌کند. برخی بازی‌ها هم عدم صحبت و رابطه کلامی میان بازیکنان را در قوانین خود درج کرده‌اند، همانند Bridge، که یک بازی کارتی رایج در انگلستان است.

بازی‌های یورو هم‌چنین خودشان با استفاده از تم‌هایی مربوط به مکان‌های مشخص، پیشرفت شخصی و دست‌آورد‌های تفضیلی به جای تقابل مستقیم، خود را از بازی‌های انتزاعی صرفی مثل شطرنج جدا می‌کنند.

یوروگیم‌ها هم‌چنین ترجیح می‌دهند مکانیزم‌های بازی‌هایشان در خدمت طراحی و گیم‌پلی باشد تا این‌که این مکانیزم‌ها را برای القای بهتر تم بازی استفاده کنند. آن‌ها به طور معمول از وارگیم‌هایی که در دهه 70 و 80 میلادی توسط ناشرانی مثل SPI و Avalon Hill منتشر شده‌اند، قوانین و گیم‌پلی ساده‌تری دارند؛ اما این بازی‌ها، مخصوصا در بازی‌های سنگین‌تر این سبک مثل Tigris and Euphrates و Caylus، اصولا عمق زیادی دارند.

یکی از پیامد‌های افزایش محبوبیت این بازی‌ها، پیچیده‌تر شدن آن‌ها بود. عناوینی هم‌چون Puerto Rico که بازی‌ای سنگین به شمار می‌رفت، در حال حاضر با منتشر شدن عناوینی مثل Terra Mystica و Tzolkin، دیگر تنها یک بازی با سطح دشواری معمول شناخته می‌شود.

تم‌های متداول سبک یورو

یوروگیم‌ها سعی برآن دارند که تمی داشته باشند و بازی حول محوریت آن موضوع بچرخد؛ این تم می‌تواند با وجود یک داستان پس‌زمینه و یا وجود المان‌های نقش‌آفرینی خودش را نشان دهد، برای مثال Monopoly or Clue هر کدام تمی را در نظر گرفته‌اند بر خلاف بازی‌های ساده گذشته مثل پوکر و یا دوز. البته مکانیزم‌های بازی توسط تم آن محدود نمی‌شوند و بر خلاف بازی‌های سبک شبیه‌سازی المان تم در بازی‌های نقش وسیله‌ی یادآوری را ایفا می‌کنند. در این سبک خیلی رایج است که بازی‌ای با یک تم طراحی شود و هنگام عرضه تم دیگری داشته باشد، یا برای یک بازی مشخص هنگام چاپ های بعدی تمی جدید در نظر گرفته شود. حتی این اتفاق زیاد رخ می‌دهد که دو بازی، با دو تم متفاوت بسیار شبیه هم باشند و مکانیزم‌هایشان تا حد زیادی هم‌پوشانی داشته باشند. تم جنگی و مبارزه‌ای حضور کم‌رنگی در بین عناوین یورو دارند؛ در این بازی‌ها مقابله به صورت مستقیم شکل نمی‌گیرد و تقابل غیر مستقیم، مثل رقابت بر سر منابع وجود دارد.

در ادامه به بررسی تم چند بازی مشهور می‌پردازیم:

• Carcassonne: در این بازی بازیکنان یک محوطه قرون وسطایی را به وسیله شهرهای دیواربندی شده، صومعه، جاده و چمن می‌سازند.
• Puerto Rico: مزارعی را در جزیره پورتو ریکو می‌سازید؛ بازی در قرن 18 میلادی روایت می‌‎شود.
• Bruxelles 1893: بازیکنان در نقش معمارهایی قرار می‌گیرند که باید بلژیک نوین را در اواخر قرن 19 میلادی بسازند.

بازی‌هایی برای همه

در حالی که بسیاری از بازی‌ها (مخصوصا عناوین سنگین و استراتژیک) برای گیمرها طراحی شده‌‌اند، ولی بازی‌های یورو معمولا برای عموم مردم مناسب هستند. با در نظر گرفتن این فکت، بازی‌های یورو سعی بر آن دارند که بازی‌هایشان خصوصیاتی داشته که به این اصل پایبند باشند. برای مثال بازی‌های یورو، بر خلاف شطرنج و بازی‌هایی از این دست، عموما تعداد بازیکن مشخصی را تعریف نمی‌کنند؛ گرچه تعداد زیادی از بازی‌های سبک German برای دو نفر طراحی شده‌اند، ولی بیشتر بازی‌ها از 2 تا 6 نفر ظرفیت بازیکن دارند. اصولا بازیکنان به صورت رقابتی رو به روی یک‌دیگر قرار می‌گیرند و عنواینی که به صورت هم‌کاری و یا تیمی باشند، کمتر هستند.

زمان بازی‌ها از نیم‌ساعت تا چند ساعت متغیر هستند، که بین یک تا دو ساعت زمان معمول در نظر گرفته شده است. البته زمان بعضی بازی‌ها مانند مونوپولی و ریسک، بستگی به خود بازیکنان و نحوه پیشرفت آن‌ها دارد. بعضی بازی‌ها هم با محدودیت‌هایی زمان بازی را مشخص می‌کنند، برای مثال Ra و Carcassonne که تعداد کاشی‌های محدودی برای بازی کردن دارند. دیگر بازی‌ها هم با در نظر گرفتن مکانیزم‌هایی مثل امتیاز مشخص و شرایط برد به خصوص این‌کار را انجام می‌دهند.

اصولا کامپوننت‌های این بازی‌ها از جنس چوب هستند و تا جای ممکن از پلاستیک استفاده نمی‌کنند، چرا که سازندگان این سبک بازی‌ها در رابطه با محیط زیست هم حساس هستند؛ البته می‌توان گفت بودند، چرا که در حال حاضر شاهد استفاده از پلاستیک در حجم بالا برای بازی‌های یورو امروزی هستیم.

کم بودن عناصر تصادفی و المان شانس

یکی از اهداف بازی‌های یورو این‌است که عناصر تصادفی و المان شانس را کم‌رنگ کنند. اغلب تنها عنصر تصادفی بازی منابع و یا پخش شدن کامپوننت‌ها در مرحله چینش بازی دیده می‌شوند؛ و یا در مقیاس کمتر، نوبت‌ها و کارت‌های ماموریت به صورت رندوم پخش می‌شوند. بیشتر ساز و کارهای متغیر در این بازی‌ها، به خود بازیکنان و سبک بازی آن‌ها باز‌ می‌گردد.

عدم امکان حذف بازیکنان

دیگر شاخصه بارز این سبک عدم امکان حذف بازیکنان از بازی است.  بیرون رفتن بازیکنان از بازی قبل از پایان آن، با اهداف این سبک در تضاد است. بیشتر این بازی‌ها سعی دارند تا آخرین لحظه همه بازیکنان را در روند بازی نگه دارند، و برد و باخت در آخر کار مشخص شود. به همین دلیل هم زیاد پیش می‌آید که المان امتیازدهی مخفی در بازی‌ها وجود داشته باشد و راه های پیروزی تا آخرین لحظه برای همه بازی باشد.

مخاطبان بین‌المللی

این بازی‌ها مخاطبانی از سراسر دنیا دارند، پس تا جایی که امکان دارد سعی  شده تا از استفاده از کلمات و متون خودداری شود. کامپوننت‌های بازی اصولا به جای کلمات از سمبول‌ها و علامت‌های مخصوص استفاده می‌کنند تا نیاز به ترجمه به حداقل برسد و هر بازی‌ای در هر جای جهان قابل بازی کردن باشد. مکانیزم‌های بازی هم تا جای ممکن رابطه کلامی را، به عنوان یک المان اصلی گیم‌پلی محدود می‌سازند.

کتابچه قوانین اکثر بازی‌ها هم به چند زبان نگارش می‌شوند تا افراد مختلف از سراسر دنیا با تهیه یک نسخه از بازی، بدون نیاز به ترجمه به قوانین دسترسی داشته باشند؛ اگرچه نسخه انگلیسی بازی‌ها به طور منطقی حجم زیادی از سهم انتشار را در اختیار دارند.

مکانیزم های بازی

گستره زیادی از مکانیزم‌های جدید و خلاقانه در بازی‌های یورو دیده می‌شود و اصولا سعی می‌شود تا از استفاده مکانیزم های آشنا و قدیمی مثل تاس ریختن، حرکت در صفحه، تصرف مناطق و دست جمع کرد پرهیز شود. اصولا اگر بازی برد و یا صفحه داشته باشد، صفحه آن شکل منحصر به فردی خواهد داشت و چیدمان صفحه هم به صورت تصادفی و با المان شانس همراه خواهد بود. صفحات بعضی بازی‌ها هم به طور کلی صرفا جنبه تسهیل چیدمان را دارد و در گیم‌پلی نقشی نخواهد داشت، مثل عنوان Cribbage.

از مهم‌ترین مکانیزم‌های این سبک هم می‌توان به Tile Placement(کاشی گذاری)، Auctions(مزایده)، Trading/Negotiation(بحث و تبادل)، Set Collection(جمع‌آوری)، Area Control(کنترل مناطق)، و Worker Placement(تعیین نقش کارگران) اشاره کرد. البته در همین سری مقالات به طور مفصل به بررسی همه این مکانیزم‌ها و دیگر مکانیزم‌های موجود در کنار تمامی سبک‌های دنیای بازی‌های رومیزی خواهیم پرداخت؛ پس با ما و این سری مقالات همراه باشید.