به رم با چه سرعتی نیاز دارم؟

رم (RAM) یا حافظه موقت که کوتاه شده‌ی عبارت Random Access Memory است، به معنی حافظه دسترسی تصادفی است. یک حافظه بسیار پر سرعت است که امکان انتقال و آدرس دهی بسیار سریع برای پردازنده‌ها را فراهم می‌آورد. در واقع وظیفه این قطعه این است که داده‌هایی که کامپیوتر اکنون مشغول پردازش آن‌هاست را نگهداری ‌کند.

حافظه بالاتر به پردازنده اجازه می‌دهند فرآیند محاسبات در لحظه را سریع‌تر انجام دهد. در نتیجه بالا بردن رم، سرعت کامپیوتر را نیز افزایش خواهد داد. حافظه‌های موقت در انواع مختلفی ارائه می‌شوند که با عنوان شماره‌داری از استاندارد DDR (مخفف Double Data Rate) از یکدیگر قابل تشخیص هستند.

قاعدتا نسل‌های جدیدتر، پرسرعت‌تر نیز می‌باشند. در استاندارد رایج DDR4 ما رم‌هایی با سرعت تا ۴۰۰۰ مگاهرتز را نیز شاهدیم. اما واقعا تهیه این سرعت‌های بالا برای همه کاربران ضروری است و اثر بخشی آن به میزان هزینه‌ای که می‌کنیم ارزش دارد؟

منظور از سرعت رم چیست؟

برای اینکه بتوانیم تعریف دقیقی از سرعت رم و نحوه عملکرد آن بدهیم، ابتدا لازم است عواملی چون تاخیر CAS و سرعت کلاک را بررسی کنیم. این عوامل به ما کمک می‌کنند به صورت حدودی سرعت رم و عملکرد آن را بررسی کنیم.

فرکانس رم (RAM Frequency)

فرکانس رم (برحسب مگاهرتز) که غالب مردم به اشتباه آن را به جای سرعت رم نیز معرفی می‌کنند، در واقع تنها بخشی از معادله سرعت رم می‌باشد. خواندن و نوشتن هر داده در یک چرخه انجام می شود. و هر رم با تعداد چرخه در ثانیه‌ای که می‌تواند انجام دهد اندازه گیری می‌شود. برای مثال اگر رمی دارای ۳۲۰۰ مگاهرتز باشد، احتمالا قادر به انجام ۳.۲ میلیارد چرخه در ثانیه خواهد بود.

هرچه تعداد چرخه‌های قابل انجام در ثانیه توسط رم بیشتر شود، به طبع میزان ذخیره سازی و خواندن داده‌ها نیز بالاتر می‌رود. در نتیجه تجربه‌ روان‌تری را برای کاربران ممکن می‌سازد. معمولاً بین چرخه رم و استاندارد DDR همبستگی مستقیمی وجود. این موضوع را می‌توان هنگام مقایسه DDR3 ،DDR4 و به تازگی DDR5 به راحتی مشاهده کرد.

تاخیر CAS رم (CAS Latency)

تاخیر CAS رم (CAS Latency) که از آن با نام CL نیز یاد می‌شود، بیانگر میزان تاخیر میان مدت زمانی است که رم داده‌ها را از سمت حافظه دریافت می‌کند تا زمانی که توسط پردازده‌ها قادر به اعمال تغییرات در آن است.

این تاخیرها را ما با ترکیب‌هایی مانند CL16-18-18-38 یا CL14-14-14-34 یا CL 16-18-18-36 (تایمینگ رم) روی بسته بندی رم‌ها می‌بینیم که درواقع جفت اول این اعداد بیانگر تعداد چرخه‌هایی هستند که رم باید طی کند تا رم قدرت اعمال تغییرات در داده‌ها را داشته باشد.

سرعت واقعی رم کدام است؟

سرعت واقعی رم به عوامل گوناگونی بستگی دارد. این عوامل در کنار هم و مطابق یک معادله با تقریب خوبی سرعت رم را مشخص می‌نمایند. اما پیش از آن که این معادله را جز به جز بررسی کنیم بهتر است با یک مثال واقعی به آن بپردازیم.

اولین عامل فرکانس رم است که در این مورد آن را ۳۲۰۰ مگاهرتز را در نظر می‌گیریم. عامل بعدی به استاندارد رم شما مربوط می‌شود. در این مثال ما DDR را در نظر می‌گیریم که داده‌ها را در دو طرف چرخه منتقل می‌کند. به این معنی که داده‌ها را دو بار در یک چرخه منتقل می‌کند.

و در آخر، زمانبندی CL رم که اولین جفت از چهار عددی است که تحت عنوان تایمینگ رم شناخته می‌شوند. ما برای این مثال از تایمینگ فرضی ۱۴-۱۵-۱۵-۳۹ استفاده می‌کنیم. همه این عوامل با قرار گرفتن در یک معادله استاندارد می‌توانند آن چه سرعت واقعی رم می‌نامیم را مشخص نمایند. حال اجازه دهید آنها را در یک معادله قرار دهیم تا سرعت دقیق رم را مشخص کنیم.

فرکانس رم روی بسته بندی تنها یک کلک تجاری است

در بسیاری موارد نیز رم‌هایی که تهیه می‌کنید، در عمل سرعت نهایی پایین‌تری نسبت به فرکانس نوشته شده روی بسته بندی دارند. در واقع به طور معمول، حافظه‌های رم موجود در سرعت‌های پایین‌تری نسبت به فرکانس اسمی روی بسته بندی خود کار می‌کنند.

این موضوع بدین علت است که رم‌ها معمولا با تبلیغ فرکانس پروفایل XMP/DOCP خود بسته‌بندی شده و به فروش می‌رسند. اما در عمل در سرعت بسیار پایین‌تر و استاندارد تعیین شده به وسیله‌ی JEDEC (شورای مهندسی دستگاه الکترونی مشترک) فعالیت می‌کند. در نتیجه رسیدن به این فرکانس ذکر شده و در نتیجه سرعت بالاتر تنها به صورت دستی ممکن است.

به طور پیش فرض، حداکثر سرعت کلاک برای رم‌های رایج DDR4 برابر ۲۴۰۰ مگاهرتز است. وقتی رم را با سرعت‌های بالاتر از این می‌بینید، به این معنی است که ماژول مربوطه توسط سازنده به آن سرعت اورکلاک (عبارت غلط اما رایج) شده است. و برای دسترسی به سرعت مورد نظر، بایستی مشخصات XMP/DOCP رم را در بایوس مادربرد پیدا کرده و فعال کنید.

به چه سرعت رمی نیاز دارم؟

حال که درباره سرعت رم فهمیدیم به سوال اول برمی‌گردیم که با وجود تنوع زیاد و در دسترس‌ بودن رم با فرکانس‌های بسیار بالا، چه سرعت رمی مناسب است. به طور یقین، سرعت رم بالاتر به معنای پردازش سریع‌تر و به طبع تجربه روان‌تر خواهد بود. اما همیشه هم تهیه رم‌ها با فرکانس بالا نمی‌تواند سرعت سیستم شما را از یک حدی بالاتر ببرد.

علت این امر محدودیت پردازنده‌های شما در بررسی و پردازش این داده‌ها است. در واقع همواره یک نقطه طلایی بین عملکرد پردازنده‌ها، پشتیبانی مادربرد و سرعت رو وجود دارد که گزینه ایده آل و مقرون به صرفه را برای شما تعیین می‌کند. برای مثال در اکثر پردازنده‌های مرکزی امروزی فرکانس رم ۳۲۰۰ تا ۳۶۰۰ مگاهرتز تمام نیاز‌های شما را رفع خواهد کرد.

در نتیجه لزومی بر هزینه گزاف بابت رم‌های پرسرعت‌تر ندارید. تنها لازم است پیش از هر خریدی ابتدا توانایی پردازنده و سپس پشتیبانی مادربرد خود را بررسی کنید. بدین صورت قادر خواهید بود بهترین و مقرون به صرفه‌ترین انتخاب را داشته باشید.

نتیجه گیری

رم‌ها امروزه در انواع گوناگون و فرکانس‌های متعددی به بازار عرضه می‌شوند. این فرکانس لزوما برابر با سرعت رم نیست اما یکی از اصلی‌ترین عوامل مستقیم تعیین آن است که به صورتی غیرواقعی روی بسته بندی رم‌ها ذکر می‌شود. فرکانسی که روی بسته بندی رم نوشته می‌شود معمولا فرکانس پروفایل XMP/DOCP است که تنها به صورت دستی و از بایوس مادربرد قابل فعال شدن است.

هنگام خرید بایستی به پشتیبانی مادربرد و توان پردازنده‌های خود از فرکانس پروفایل XMP/DOCP اطمینان خاصل کنید. تهیه رم‌های پرسرعت با فرکانس بالا صرف هزینه مازاد است و شما تنها کافیست مطابق با حداقل فرکانس رم تعیین شده برای مادربرد و پردازنده مرکزی خود اقدام به خرید رم نمایید.

بیشتر بخوانید:

• دانشنامه سخت افزاری‌ برای تازه کارها
• یکبار برای همیشه، ترافلاپس چیست؟
• راهنمای خرید کامپیوتر گیمینگ اقتصادی