مقصد پایانی دانته؛ بهشت برین

دانته با عبور از لایه‌های زیرزمینی جهنم و گذر از تراس‌های کوهستان برزخ با کمک بئاتریس به بهشت برین وارد می‌شود تا با خدا، عیسی مسیح و فرشتگان نزدیکش ملاقات کند.

گفتیم که دانته با بالا آمدن از تنه شیطان و سپس رسیدن به قله کوهستان برزخ، رفته‌رفته قدم‌هایش سبک‌تر و گویی آماده برای پرواز در آسمان شد.

بهشت دانته از نه کُره تشکیل شده است، که هر کدام یکی از اجرام آسمانی هستند:

سیاره اول: ماه

اولین کُره‌ای که دانته به همراه بئاتریس در آن قدم می‌گذارد، ماه است که در اینجا معشوق دانته ساختار عالم هستی را برایش توضیح می‌دهد. بئاتریس ماه را منزل ارواحی معرفی می‌کند که با اینکه پاک‌دامن و مومن بودند در جایی از دوران زندگی خود زیر قولشان زده‌اند و یا صحبت‌هایش توخالی و غیرقابل اعتماد بوده است.

سیاره دوم: عطارد

مقصد بعدی سیاره عطارد است و به کسانی تعلق دارد که راه رسیدن انسان‌ها به خداوند و ایمان به عیسی مسیح را هموار کردند. در اینجا بئاتریس و دانته با ژوستینین کبیر (Justinian) که در دوران باشکوه روم امپراطوری می‌کرد و تقریباً موفق شد تمام ادیان قلمروی روم را به مسیحیت تغییر دهد، ملاقات می‌کنند که درباره تاریخ روم باستان برای آنها صحبت می‌کند.

این سیاره که نزدیک به خورشید (تابنده‌ترین کُره در بهشت) است محل زندگی ارواحی مقدس است که زندگی خود را صرف انجام کارهای خیر برای رسیدن به شکوه و عظمت کرده‌اند.

سیاره سوم: زهره

سومین محلی که دانته و بئاتریس در بهشت به آن می‌رسند سیاره زهره است که در آن شارل مارتل (Charles Martel – شاهزاده و فرمانده ارتش اروپا در جنگ تور، که مانع ورود مسلمانان به اروپا می‌شوند) ملاقات کرده و او به دانته درباره اهمیت توجه به طبقات اجتماعی مختلف در جامعه و به‌کارگیری مردم از تمامی اقشار جامعه برای پیشرفت و بهبود امپراطوری‌ها می‌گوید. او هم‌چنین نحوه کار کردن تمام ذرات هستی بر اساس امر الهی را به دانته توضیح می‌دهد.

سیاره چهارم: خورشید

چهارمین “سیاره” خورشید است که دانته با ورود به آن سن. توماس (St. Thomas Aquinas) به همراه یازده تن از یارانش (دوازده حواریون مسیح) ملاقات می‌کند. این ارواح مقدس درباره اهمیت زود قضاوت نکردن، صبر و شکیبایی و احتیاط در تصمیم‌گیری با دانته صحبت می‌کنند.

سیاره پنجم: مریخ

پنجمین سیاره، محل زندگی ارواح شهیدان و مبارزان راه خداوند است که با الهام از اساطیر یونان سیاره مریخ به آن اختصاص داده شده است. دانته در اینجا با جد بزرگش ملاقات می‌کند که در نبردهای مختلفی از جنگ‌های صلیبی نقش مهمی ایفا کرده و به مقام شهادت رسیده است.

جد بزرگ دانته در این سیاره به او درباره گذشته پرافتخار فلورانس می‌گوید و از او می‌خواهد زمانی‌که به زمین بازگشت این دانش و اطلاعاتی که بدست آورده به طور کامل و دقیق در اختیار شهروندان فلورانس قرار دهد.

سیاره ششم: زحل

ششمین ایستگاه دانته در بهشت سیاره زحل است که محل اقامت ارواح پادشاهان عادل و درست‌کار معرفی می‌شود. در این طبقه عقابی عظیم‌الجثه که از نور و ارواح مقدس شکل می‌گیرد ظاهر شده و با دانته درباره عدالت الهی و حکم‌رانان بزرگ تاریخ، مانند کنستانتین و تراژان سخن می‌گوید.

سیاره هفتم: مشتری

هفتمین ایستگاه دانته در بهشت سیاره مشتری است که به کسانی تعلق دارد که تمام عمر خود را به دعا کردن و مناجات با پروردگار پرداخته‌اند. اینجا دانته می‌بیند که ارواح درخشان بر روی پله‌‌هایی طلایی رنگ بالا می‌روند که در میان جمعیت سن. پیتر دامیان (St. Peter Damian – یکی از راهبان عالی‌رتبه و اصلی در دایره پاپ لئو نهم) به دانته درباره فساد در دستگاه کلیسا و افرادش می‌گوید و آنها با هم به این نتیجه می‌رسند که چنین کلیسایی باید به طور کامل از نو ساخته شده و پاک گردد.

سیاره هشتم: ستارگان ثابت

هشتمین محلی که دانته به همراه بئاتریس به آن وارد می‌شود جایگاه ستارگان ثابت است، اینجا دانته و بئاتریس با مریم مقدس و تعداد کثیری از شخصیت‌های انجیل روبه‌رو شده و با هر یک درباره مسائل مختلف و پیچیده در بهشت و عدن صحبت می‌کند. در این بخش دانته پس از قبول شدن در سه امتحان سن پیتر، موفق می‌شود شخصاً با آدم (اولین انسان خلق شده توسط خداوند) ملاقات کرده و با او هم‌صحبت شود.

سیاره نهم: جایگاه خداوند

نهمین و آخرین جایگاه که جایگاه خداوند است محلی معرفی می‌شود که در آن زمان، و سیارات بهشتی (اجرام آسمانی) کنترل و هدایت می‌شوند. اینجا محل زندگی ابدی تمام فرشتگان است و بئاتریس در این محل داستان خلق هستی را برای دانته شرح می‌دهد.

در مسیر دانته و بئاتریس به عرش آسمانی (Empyrean) می‌رسند که بالاترین محل در بهشت محسوب می‌شود و در اینجا دانته با نوشیدن از رودخانه نور، فرشتگان و پاک‌ترین ارواح را می‌بیند که با پرواز خود رزی سفیدرنگ شکل می‌دهند که در مرکز این رز دانته بالاخره موفق به ملاقات سه تن مقدس (Holy Trinity – پدر، پسر و روح‌القدس) می‌شود و در نور درخشان ساطع شده از آنها، دانته به یک‌باره به نامتنهای بودن عشق پروردگار پی برده و موفق به تماشای تصویری کامل از عالم هستی می‌گردد.

تمامی تصاویر سیاه‌قلم استفاده شده در این مقاله آثار استاد بزرگ نقاش فرانسوی گوستاو دوره هستند.