آموزش بازی‌سازی: چگونه سند بازی (GDD) بنویسیم؟

وقتی به بازی‌ بزرگی مانند بایوشاک نگاه می‌اندازید، دائما از ایده‌هایی که در بازی شکل گرفته است، متحیر می‌شوید. مکانیک‌هایی که با حوصله به بازی اضافه می‌شوند و کامل کننده مکانیک‌های ابتدایی بازی هستند. با خود فکر می‌کنید که سازندگان بازی چطور به بازی نظم داده‌اند و ایده‌ها را قدم به قدم و با استراتژی پیش برده‌اند تا امروز ما بازی کامل و منظمی مانند بایوشاک را می‌بینیم؟

در ابتدا، زمانی که نام سند بازی را از زبان بازی‌سازان و استادان طراحی بازی شنیدم، با خود فک کردم مگر این چند صفحه چه جادویی در خود دارد که می‌تواند روند بازی را تغییر دهد و آن را به بازی بهتری تبدیل کند؟ اصلا این سند بازی که می‌گویند چیست، چگونه و چه زمانی نوشته می‌شود؟

طراح بازی‌های بزرگ، از سالیان قبل ایده‌های خود را روی صفحاتی تحت عنوان سند بازی می‌نوشتند، به آن نظم می‌دادند و روند توسعه بازی را با استفاده از آن پیش می‌بردند. این روش به یکی از اصلی‌ترین بخش‌های بازی‌سازی تبدیل شد و امروز اکثر بازی‌ها برای خود سندی دارند که در دسترس اعضای تیم سازنده آن بازی قرار دارد.

سند طراحی بازی چیست؟

سند طراحی بازی یا به اختصار GDD که مخفف کلمه انگلیسی Game Design Document است، در اصل پرونده یا سندی است که توسط سازندگان بازی نوشته می‌شود و بازی را به‌طور کامل شرح می‌دهد. در واقع سند بازی هیچ‌چیز جادویی را در دل خود قرار نمی‌دهد! بلکه فقط از ابتدا با سازندگان بازی همراه می‌شود تا راه را برای آن‌ها روشن‌تر کند و بازی را به نسخه‌ای قابل بازی برساند.

در سند بازی همه‌چیز از ایده ابتدایی تا رفتار کاراکترها و مکانیک‌های ریز بازی نوشته می‌شود و به بازی‌سازان کمک می‌کند که چیزی را در مورد بازی فراموش نکنند یا خیال‌پردازی‌هایی را که در بازی عملی نمی‌شوند، پیاده نکنند.

شاید فکر کنید پس سند باعث محدودیت در ساخت بازی می‌شود و کمکی به روند توسعه نمی‌کند. این حرف هم می‌تواند درست و هم غلط باشد. زیرا محدودیت‌ها همیشه باعث عدم توسعه بازی نمی‌شوند؛ بلکه گاهی آن را ساده‌تر می‌کنند تا برای بازی‎‌سازان قابل اجرا باشد و همچنین مخاطب را به خود جذب کند.

سند چند نوع دارد؟

سند می‌تواند شامل دو دسته شود؛ سند مفهومی و سند فنی. دسته اول کلیت بازی را مشخص می‌کند و سند فنی بیشتر به قسمت برنامه‌نویسی مربوط می‌شود که معمولا برای آن از پلتفرم‌هایی مانند گیت استفاده می‌شود. هر دو سند در دست اعضای تیم قرار دارند و افراد با نقش‌های مختلف در تیم آن را پیش می‌برند.

اما سند بازی فقط مختص بازی‌های بزرگ با تیم‌های چندهزارنفره نیست. بلکه تیم‌های مستقل و کوچک‌تر و یا حتی تیم‌هایی که به‌صورت دورکاری با هم تعامل دارند به سند بازی نیاز پیدا می‌کنند. وقتی پروژه رو به توسعه قرار می‌گیرد، حجم کارها و پراکندگی موضوعات می‌تواند سازندگان را گیج کند و باعث بی‌نظمی در کارها شود. پس معمولا برای شروع ساخت یک بازی به سند بازی احتیاج دارید.

کاربرد سند چیست؟

تا اینجا حرف‌های زیادی در مورد سند زده شد و کم و بیش به کاربرد آن نیز اشاره شد. اما به‌طور دقیق سند کاربردهای زیادی دارد که شایدجادوی اصلی آن همین باشد!

1) حفظ نظم در طول فرآیند توسعه

وقتی بدانید با چجور بازی‌ای طرف هستید، بازی چند بخش و چند مرحله دارد، گیم‌پلی آن چندساعته است و در چه دنیایی شکل می‌گیرد، کارهایتان نظم بیشتری می‌گیرند. بر اساس حجم پروژه و مواردی که برای ساخت نیاز دارد می‌توانید کارهایتان را زمان‌بندی کنید و تایم‌پلن بنویسید. در نتیجه سند باعث مرتب‌تر شدن کارها می‌شود.

2) مشخص کردن دقیق اهداف بازی

وقتی ایده‌های بازی روی کاغذ نوشته می‌شوند، هدف اصلی ساخت بازی نیز شکل می‌گیرد. هدف هر فرد یا تیم می‌تواند از ساخت بازی متفاوت باشد. وقتی هدف کلی شکل بگیرد، سند بازی به یاری شما می‌آید و در تقسیم کردن آن هدف به هدف‌های کوچک‌تر به شما کمک می‌کند.

3) تصمیم‌گیری‌های درست در بین چندراهی‌ها

گاهی در هنگام ساخت بازی در بین چند ایده سر دوراهی قرار می‌گیرید و نمی‌دانید کدام ایده مناسب بازی شما است. مثلا سازندگان بازی گادآف‌وار را در نظر بگیرید. هنگامی که می‌خواستند مرحله‌ای را بعد از مرحله مبارزه با دشمنان غار اضافه کنند شاید چندین ایده داشته‌اند. اما در نهایت ایده‌ای انتخاب و پیاده‌سازی شد که بیش‌ترین انسجام را با مراحل قبلی داشت و انتخاب درست‌تری برای آن قسمت بود.

4) منسجم کردن ایده‌ها

شاید شما در مورد بازیتان هزاران ایده داشته باشید. اما آیا همه ایده‌ها اجرا می‌شوند؟ قطعا پاسخ این سوال خیر است. شاید درصد کمی از این ایده‌ها پیاده‌سازی شوند و شاید در این حین ایده‌هایی که به آن‌ها رسیده‌اید در بازی‌های دیگری کارآمد باشند.

پس نوشتن ایده‌ها و نظم دادن به آن‌ها یکی از کاربردهای GDD است. GDD قدرت انتخاب بین چند ایده را به شما می‌دهد و شما می‌توانید به آن‌ها نظم دهید یا از آن‌ها در جاهای مختلف استفاده کنید.

4) ورود افراد جدید به تیم

شاید تیم شما روزی تصمیم به استخدام نیروهای جدید بگیرد یا فردی از تیم روزی دیگر نتواند در تیم شما باشد. آن موقع سند بازی تنها چیزی است که همه بازی را مکتوب نگه داشته است.

شاید شما ندانید فردی که تیم را ترک کرده چه کارهایی دقیقا روی آن انجام داده و فرد بعدی چگونه می‌تواند کار او را ادامه دهد؟ اینجا سند بازی در اختیار نیروی جدید قرار می‌گیرد و فرد با نظم و انضباط بیشتری می‌تواند کار خود را شروع کند.

5) کم کردن فاصله بازی پیاده شده با ایده اصلی

معمولا در ابتدای بازی ایده خود را روی کاغذ پیاده می‌کنید و برای آن نمودار و شکل می‌کشید و سپس شروع به ساخت بازی می‌کنید. در حین پروژه یا بعد از اتمام آن می‌توانید دائم اسناد خود را بررسی کنید تا بفهمید چقدر از ایده اصلیتان فاصله گرفته‌اید و چقدر قادر بوده‌اید آن‌ها را در بازی نمایش دهید.

6) ایجاد تغییرات

در طول روند طراحی بازی بارها پیش می‌آید که بازی دچار تغییرات می‌شود و تکامل می‌یابد. گاهی بخشی از بازی حذف می‌شود و گاهی به بازی اضافه می‌شود. در این هنگام بیشترین چیزی که به یاری شما می‌آید سند بازی است.

اگر شما همه‌چیز در مورد بازیتان را در سند ذکر کرده باشید در هنگام تغییرات متوجه می‌شوید که چه قسمت‌هایی را تغییر داده‌اید و چه چیزهایی را اضافه یا کم کرده‌اید. همچنین حواستان باشد که می‌توانید سند را تغییر ندهید و موارد حذف یا اضافه شده را به عنوان نسخه‌ای دیگر از سند به آن ضمیمه کنید.

معمولا برای بازی‌های آنلاینی مانند فورتنایت، فیچر و نسخه‌های به‌روزرسانی منتشر می‌شوند. بازی‌سازان موظف‌اند تمام اطلاعات جدید را در سند بازی خود قید کنند یا بخشی را به فیچرها اختصاص دهند که در آن تغییرات به‌روزرسانی ثبت شده باشد.

چه زمانی سند بازی را بنویسیم؟

هیچ‌وقت زمان دقیقی برای نوشتن سند بازی وجود ندارد! اما این به این معنی نیست که شما می‌توانید تمام آن را قبل یا بعد از اجرای بازی بسازید، چرا که هویت سند به زمانی وابسته است که بازی در حال توسعه است. یعنی ممکن است بخشی از ایده‌ها و داستان بازی قبل از شروع پروژه نوشته شود ولی در طول پروژه تکمیل شود یا تغییر یابد.

همانطور که افراد در تیم بازی‌سازی نقش‌های مختلفی دارند در پیشبرد سند بازی نیز همان نقش را ایفا می‌کنند. یعنی برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند نوشتن سند بازی بر عهده طراح بازی یا صرفا کارگردان بازی است، این مسئولیت بر دوش تمام افراد قرار دارد. زیرا هر فرد باید بخش مربوط به خود را تمام و کمال در سند بنویسد و در اختیار کارگردان قرار دهد.

به‌طور کلی، سند بازی باید قدم به قدم و در طی روند بازی شکل بگیرد. برای اتمام آن عجله نکنید زیرا ممکن است حتی تا بعد از پایان پروژه نیز تمام کردن آن طول بکشد و گاهی اوقات بعضی از اطلاعات عوض شوند.

سند بازی چگونه نوشته می‌شود؟

اگر هنوز در مورد مفهوم سند بازی مطمئن نشده‌‌اید، در این بخش کامل‌تر آن را توضیح می‌دهیم که ببینید یک سند بازی شامل چه چیزهایی می‌شود و چگونه نوشته می‌شود. این دسته‌بندی از کتاب لول آپ (LevelUp) گرفته شده است، اگر نیاز به اطلاعات بیشتری داشتید می‌توانید به این کتاب مراجعه کنید.

هر سند بازی بسته به شرکت، استودیو، تیم یا فردی که آن بازی را می‌سازد قالب متفاوتی دارد. یعنی ممکن است سند بازی دئوس اکس از سند بازی مس افکت کاملا ظاهری متفاوت داشته باشد اما مفهوم و پارامترهای اصلی آن تفاوتی ندارد و وابسته به نوع بازی تغییر می‌کند.

1) اطلاعات کلی بازی

در این بخش که معمولا قسمت اول سند بازی را در بر می‌گیرد، نام بازی، سبک، سن مخاطبان، نوع مخاطبان، سیستم‌های اصلی بازی و.. قرار می‌گیرد. نام سازندگان و حتی لوگوی بازی نیز مربوط به این بخش است.

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های این بخش انتخاب پلتفرم بازی است. باید در این قسمت کامل ذکر شود که بازی روی چه دستگاه‌هایی قابل اجرا است و حتی می‌توانید زبان برنامه‌نویسی و محیط ساخت بازی خود را نیز در آن قید کنید.

2) داستان بازی

در این قسمت داستان بازی بازگو می‌شود و در سند قرار می‌گیرد؛ چرا که جایی اگر نیاز به تغییرات در داستان بود بتوان آن‌ها را اعمال کرد. در بخش‌های قبلی، به‌طور کامل نحوه داستان‌نویسی را شرح دادیم که در اینجا می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

3) فلو بازی و اهداف

این بازی چه روندی دارد؟ چه هدفی را دنبال می‌کند و به‌کجا می‌خواهد برسد؟ چگونه باید از نقطه شروع به نقطه پایان برود و چه ریتمی را دنبال می‌کند؟ پاسخ به این سوالات این بخش از سند بازی را تکمیل می‌کند. البته فلوی بازی و روند پیش رفتن مراحل خود پروسه‌ای طولانی از طراحی بازی است که در مقاله‎‌های بعدی کامل‌تر درباره آن صحبت خواهیم کرد.

4) کاراکترها

در دو مقاله قبلی به‌طور کامل توضیح دادیم که چگونه برای بازی خود کاراکتر طراحی کنیم و از آن‌ها در بازیمان استفاده کنیم، چگونه کاراکترهای غیرانسانی بسازیم و چگونه شخصیت‌های منفی را وارد بازی کنیم.

تمام این موارد بهتر است که در سند قید شود. ویژگی‌های مانند جنسیت کاراکتر، سن، توانایی‌ها، بک‌استوری، نحوه حرکت و کنترل کاراکتر نیز در این قسمت از سند بازی قرار می‌گیرد.

5) دنیای بازی

دنیای بازی از مکانیک‌ها و حس و حال آن‌ها تشکیل شده است. البته نقشه‌ها و مکان‌هایی در دنیای بازی وجود دارند که باید در این قسمت بیایند. این قسمت سند، علاوه بر این‌ها، نحوه استفاده از مکان‌ها در بازی و نحوه برقراری ارتباط با دنیا را شامل می‌شود.

5) گیم‌پلی

نقشه‌ها و نمودارهای اصلی بازی بیشتر در این قسمت قرار دارند. گیم‌پلی کلیت بازی است و تمام نکات ریز باید در این قسمت ذکر شود. توانایی‌های پلیر و نقش آن در مکانیک‌ها مواردی هستند که گیم‌پلی را شکل می‌دهند.

6) تجربه و حس و حال بازی

برای این قسمت معمولا از فلوچارت یا نرم‌افزارهای رسم نمودار استفاده می‌شود. مودهای بازی، سینماتیک‌ها، نحوه قرار گرفتن دوربین، موسیقی و دیگر بخش‌ها حس و حال بازی را متفاوت می‌کنند. پس لازم است در هر قسمت بازی قید شود که حتی چه صدایی در کدام قسمت بازی باید شنیده شود.

7) مکانیک‌ها

مکانیک‌های بازی بخش اصلی تشکیل دهنده بازی هستند. در این بخش از GDD باید تمام مکانیک‌ها و روند خطی آن‌ها را توضیح دهید، پاورآپ‌ها (PowerUps)، پازل‌ها، اشیایی که قابل جمع کردن هستند، دشمنان، هوش مصنوعی، باس‌ها و تله‌ها جزو این دسته هستند.

8) کات سین‌های سینمایی

احتمالا اکثر بازی‌هایی که انجام داده‌اید، دارای کات‌سین‌های خفن سینمایی بوده‌اند. کات‌سین‌هایی که با روح و روانتان بازی می‌کنند و اعصابتان را قلقلک می‌دهند! این کات‌سین‌ها در دل سند بازی شکل می‌گیرند و همانند فیلم سینمایی که دارای فیلنامه‌ای معین است، برنامه‌ریزی می‌شوند.

10) بونس متریال (Bonus Material)

بونس متریال در واقع همان سیستم‌های مختلف دریافت پاداش و جایزه‌هاست. در این قسمت علاوه بر سیستم‌های پاداش، باید راه‌های مخفی و جایزه‌هایی را که در راه‌های مخفی وجود دارد، بنویسید. اپیزودهای مختلف و چگونگی انجام دوباره هرکدام را توسط پلیر نیز ذکر کنید.

سند کانسپت بازی چیست؟

اما به‌جز نوشتن GDD سند دیگری در طراحی بازی وجود دارد که به آن GCD می‌گویند که مخفف کلمه Game Concept Document است. این سند از سند اصلی مختصرتر است و معمولا در یک تا ده صفحه جا می‌گیرد. کاربرد GDD با GCD کاملا متفاوت است و اینجا علاوه بر اعضای تیم، مخاطب‌های دیگری نیز دارد.

زمانی که شما تصمیم به انتشار بازی خود می‌گیرید و به ناشر نیاز دارید، ناشران باید شمایی کلی از بازی داشته باشند تا بدانند اصلا با چه بازی‌ای طرف هستند. این بازی چه سبکی دارد، مخاطب آن چه سن و سالی دارند، داستان و مکانیک‌های اصلی آن چیست و چند ساعت گیم‌پلی دارد.

به طور کلی بازی را معرفی می‌کند و در اختیار ناشر قرار می‌دهد. یا به‌طور کلی زمانی که شما برای قرارداد با شرکت دیگری یا فرد جدیدی در شرکت آماده می‌شوید این نوع از سند می‌تواند کار شما را در معرفی بازی به آن افراد راحت‌تر کند. در واقع جزئیات از GDD حذف شده‌اند، جدول زمانی وجود ندارد و فقط در حد معرفی از داستان و مکانیک‌ها در کانسپت قرار دارد.

شما می‌توانید GCD خود را از روی خلاصه‌ای از GDD بازی بنویسید و قسمت‌های بدون استفاده را حذف کنید. مثلا می‌توانید در قسمت داستان، خلاصه‌ای یک‌صفحه‌ای از داستان بازی خود ارائه دهید یا مکانیک‌ها را به‌صورت مختصر بیان کنید.

در نهایت، هیچ‌کاری آسان نیست و برای هر کاری باید به‌اندازه کافی در آن تمرین کنید تا در آن ماهر شوید. سعی کنید روی کاغذ برای خودتان چند سند بازی طراحی کنید و نگاهی به سند بازی‌های معروف بیندازید. وقتی بازی‌ای را بازی می‌کنید با دید دیگری به بازی نگاه کنید و حدس بزنید که سند بازی آن چگونه نوشته شده است. فکر می‌کنید سند بازی بایوشاک چگونه نوشته شده است که به نظم امروزی‌اش رسیده است؟