نقد فیلم Spencer – آیا فیلم می‌تواند ما را با پرنسس دایانا به خوبی آشنا کند؟

فیلم اسپنسر محصول ۲۰۲۱ و به کارگردانی پابلو لارائین است. نویسندگی فیلم بر عهده‌ی استیون نایت بوده است. از این لحاظ نمی‌شود ایرادی به متن اصلی داستان گرفت. ژانر فیلم را می‌توان درام- روانشناسانه تعریف کرد. هرچند در بعضی منابع، عنوان بیوگرافی نیز به آن نسبت داده شده است، اما به هیچ عنوان نمیتواند به روایتی از یک زندگی بپردازد و نقایص متعددی را به دوش می‌کشد. فیلم با تحسین‌های زیادی از سوی منتقدان و جشنواره فیلم ونیز روبرو شد. کریستین استوارت نیز با بازی قدرتمند خود، احتمال قریب به یقین می‌تواند جوایز را درو کند.

فیلم به تکه‌ای کوچک از زندگی پرنسس دایانا می‌پردازد. دایانا به کاخ سلطنتی ملکه برای جشن گرفتن سال نو می‌رود. دوره‌ای که رابطه بین دایانا و پرنس چارلز دچار سردی شده است. فیلمساز تنها به نشان دادن این سه روز می‌پردازد و عملا از آشنا کردن کامل شخصیت دایانا به مخاطب سر باز می‌زند. بطور کلی در این فیلم تنها با شخصیت روان‌پریش دایانا روبرو هستیم. شخصیتی که پتانسیل بالایی برای معرفی به مخاطبان سینما دارد.

فیلم با نمایی اکستریم لانگ شات از یک منظره سرسبز آغاز می‌شود و تعدادی ماشین در عمق قاب در حال عبور هستند. استفاده از لنز مخصوص جهت تغییر کنتراست و رنگ تصویر در اولین سکانس فیلم ما را به یاد مستندهای ساخته شده در بیست سال پیش و بیشتر درباره‌ی دایانا می‌اندازد. پس از آن دوباره دوربین با جایگاه ثابت‌اش از آشپزخانه قصر شروع می‌کند. سربازان با جعبه‌هایی که گفته می‌شود توپ تانک در آنهاست وارد می‌شوند.

نظم به خصوص و فضای ساکت و نوشته‌ی مهم در آشپزخانه حاکی از سخت‌گیری خاندان سلطنتی است. در سکانس بعد دایانا را در حال رانندگی به سمت قصر می‌بینیم. برخلاف دیگر اعضای خانواده سلطنتی، او به تنهایی و با خودروی خود در حال آمدن است. همزمان که دیگران به قصر می‌رسند، دایانا راه را گم کرده است و سرانجام آنجا را پیدا می‌کند. جایی در نزدیکی خانه‌ی پدری خود، خانواده‌ی اسپنسر. در نهایت به قصر می‌رسد و برخلاف دیگران بدون تشریفات است.

---

---

میزانسن داخلی قصر حاکی از خفقان و گیر افتادن دایانا در یک زندان است. رسوم عجیب و غریب نیز در جای جای فیلم معرفی می‌شوند. در ابتدای رسیدن دایانا با پسران خود یعنی ویلیام و هری روبرو می‌شود. شکایت‌های دایانا شروع می‌شود. از همان نقطه‌ی فیلم حالات عجیب دایانا آشکار می‌شوند. به هم خوردن حالش مدام پیش می‌آید بدون هیچ دلیلی و این موضوع تا پایان فیلم بی‌جواب باقی می‌ماند. سوالات و رفتارهایی که نیاز به توجیح دارند.

پس از چند صحنه برای بیشتر نزدیک کردن مخاطب به احساسات دایانا، بالاخره سر میز و در کنار خاندان سلطنتی می‌بینیم. گردنبندی که پرنس چارلز به معشوقه‌ی قبلی خود داده بود، حال بالاجبار باید به گردن دایانا باشد. تمامی رفتارهای دایانا سر میز توجیح‌اش را بر این مسئله گذاشته‌اند. که اصلا کافی نیست. در مجموع فیلم عاصی شدن دایانا را از ملکه را به ما نشان می‌دهد. بی‌آنکه از طرف ملکه چنین رفتارهایی را ببینیم تا احساسات دایانا برایمان قابل درک‌تر باشد.

این یک نقص بزرگ در فیلم است. دایانا گویی در ذهن خود زندگی می‌کند و فیلمساز انگار علاقه‌ای به واضح نشان دادن اتفاقاتی که برای دایانا می‌افتد ندارد. فیلم باید دایانا را در کنار ملکه به جلو ببرد. و فیلمساز تنها با دایانا جلو می‌رود و هیچگونه بدی‌ای از جانب ملکه به مخاطب نشان داده نمی‌شود. بنابراین بزرگترین ایراد فیلم نداشتن هیچگونه پیش پرداختی از دایانا و ملکه است. همینطور شیمی بین دایانا و فرزندان‌اش نیز به درستی شکل نمی‌گیرد و دو کارکتر ویلیام و هنری کاملا بلااستفاده هستند.

شخصیتی به نام مگی در فیلم حضور دارد که وظیفه‌اش انجام کارهای دایاناست. رابطه‌ی دایانا با او چنان نزدیک است، که تمامی رازهایش را تنها مگی می‌داند. در ادامه مگی را از کاخ سلطنتی بیرون می‌کنند و دایانا تا انتها پی‌جوی اوست. همه را مگی می‌بیند. در یک صبح ناگهان مگی در کنار تخت نشسته است و سوال دایانا این است که آیا او واقعیست؟ با این تفاسیر گویی مگی در خیالات دایانا به سر می‌برد. فیلم تا اواخر زمان خود توان قصه‌گویی ندارد.

بنابراین فیلم یک اثر هنری روانشناختی است، که اصلا در پی قصه‌گویی نیست. بازی کریستین استوارت با اینکه در لحن شباهتی با دایانا ندارد اما در بعضی صحنه‌ها رفتارش کاملا شبیه به دایانا می‌شود. دایانای مضطرب و بددهنی که تحت فشار است. در توهماتش آن بولین را می‌بیند. و پی می‌برد که داستان زندگی‌اش کاملا شبیه اوست. در خانه‌ی پدری خود دایانا قصد خودکشی می‌کند و روح بولین او را نجات می‌دهد. در اینجا نیز قضیه‌ی آن بولین برای مخاطب نامشخص باقی می‌ماند.

---

---

لارائین در خلق جلوه‌های بصری به نحو احسنت کار کرده است. تصاویری مات که جهان متوهم و خفقان‌آور دایانا ملموس‌تر می‌کند. همچنین موسیقی فوق‌العاده جانی گرینوود نیز قابل تحسین است. حرکات دوربین کلر میتون در لحظات بحرانی دایانا در فرم اثر به خوبی نشسته است. بطور کلی فیلم از لحاظ فنی کم و کسری ندارد. اما اگر در کنار این نکات مثبت فنی لارائین کمی هم بیشتر به زندگی دایانا می‌پرداخت بهتر بود. این روایت سه روزه نه تنها مخاطبی که با پرنسس آشنایی ندارد را به شناخت کامل نمی‌رساند، بلکه در نقاطی از فیلم شناخت اشتباهی را نیز به بیننده می‌رساند.

تیم بازیگری فیلم نیز یکی از نقاط قوت آن محسوب می‌شود. در کنار کریستین استوارت سایر بازیگران اگرچه مدت زیادی را در مقابل دوربین نیستند، اما بهترین عملکرد را ارایه داده‌اند. فیلمنامه اثر نقاط عطف چندانی ندارد و منحصر به چندین پلان آشفته و متوهم دایانا می‌شود. فیلم آنچنان نمی‌تواند مخاطب را میخکوب کند و جذابیت بصری، برتری بیشتری به جذابیت متنی و داستانی اثر دارد. بنظر می‌رسد فیلم در جشنواره‌ها در زمینه‌ی بازیگری و طراحی صحنه و لباس بتواند جوایزی را از آن خود کند. در عرصه عمومی و سیاسی نیز قطع به یقین نارضایتی‌هایی وجود خواهد داشت. که ممکن است بر روی برخی جوایز تاثیر بگذارد.

در پایان، یک جمع‌بندی کلی باید درباره‌ی فیلم انجام داد. فیلم یک اثر ناموفق در شناساندن دایانا به مخاطب است. اثری که توان شخصیت‌پردازی به اندازه کافی ندارد. دایانایی که چندان مشابه دایانای معروف نیست و تنها در جلوی دوربین پاپاراتزی‌ها دارای ابهت و شکوه خاصی است. مسایلی که حل نشده باقی می‌مانند و تصویر یک تراژدی را نمی‌تواند نمایش دهد. نمایی را هم که از ملکه نمایان می‌کند ،آنقدر کوتاه و بدون کارکرد است که به‌نظر می‌رسد نبودنش تغییر چندانی در روند فیلم ندارد.

در بخش نظرات حتما نظر خود را درباره‌ی این مطلب و همچنین درباره‌ی این فیلم بنویسید.