نقد فیلم Matilda the Musical | جادوی ناب موسیقی

موزیکالی شیرین و خوش‌ رنگ از یک کتاب کلاسیک خوش لحن؛ یک دختر جوان نابغه از والدین قلدر خود فرار می‌کند تا با همکلاسی‌هایش علیه خانم ترانچبال، مدیر بدسرپرست مدرسه خود قیام کنند. آیا لازم است بیشتر بگویم؟ آیا کسی هست که نام ماتیلدای رولد دال را نشنیده باشد؟ وانمود نمی‌کنم که تماشای این فیلم برای همه مناسب است، اما «ماتیلدا موزیکال» یک جادوی خالص کودکانه است، و محتوای شیرین درون آن مخاطب غیر بزرگسال را سرگرم می‌کند. در ادامه با نقد فیلم Matilda the Musical همراه ویجیاتو باشید.

ماتیلدا ورم وود (با بازی آلیشا ویر) یک دختر جوان باهوش با قدرت‌های تله ‌پاتی است. این داستان اوست که در مدرسه‌ای ثبت نام می‌کند و در برابر خانم ترانچبال (با بازی اما تامپسون) مدیر مدرسه ظالم می‌ایستد. رولد دال در کتاب خود در سال 1988 که به نام قهرمان کوچک آتشین آن نامگذاری شده، این کتاب را به شیوه‌ای خواستنی و ممتاز نوشته است. اما اقتباس 2022 نتفلیکس از داستان ماتیلدا، یا همان «ماتیلدا موزیکال» به کارگردانی متیو وارچوس، از اقتباس صحنه‌ای و تئاتر موزیکال این داستان در سال 2011 الهام گرفته شده است.

اگر کمی با ادبیات داستانی و لحن آثار رولد دال به عنوان یکی از نویسندگان برتر آثار فانتزی کودکانه با رویکرد تاریک آشنا باشید، پس بدون تردید می‌دانید که آثار رولد دال شامل چیزهای زیادی است، اما قند و شکر یا همان لحن شیرین، یکی از شناسه‌های نوشتاری متون او نیست. رولد دال در طول زندگی‌اش، بیشتر به خاطر داستان‌های کودکانه‌اش که تاریکی درونی قهرمانان خود را در آن‌ها پنهان نمی‌کرد، شناخته شد. در آن‌ آثار، کودکان و حیوانات دائماً توسط بزرگسالان بی‌اهمیت با مجازات‌های مرگبار تهدید می‌شوند، از یک کارخانه شکلات‌سازی عرفانی گرفته تا خانه‌ای غول‌پیکر هلویی و چیزهایی بسیار تهدیدآمیزتر از آنچه بلافاصله در ظاهر به چشم می‌خورد.

اما با این تفسیر، «ماتیلدا» که در ابتدا در سال 1988 منتشر شد (و رمان ماقبل آخری که در زمان حیات دال بیرون آمد)، داستانی است که به سن بلوغ می‌پردازد و تاریکی لحن خود را از صفحات آغازینش آشکار می‌کند. داستان دختر جوانی که به طور معمول توسط خانواده‌اش نادیده گرفته می‌شود و مدیر مدرسه ابتدایی که شغل او نیز شکنجه کردن دانش‌آموزان است، به هیج وجه اثری شیرین نیست. با این حال، باوجود این که داستان ماتیلدا یک فانتزی شیرین نیست، اما مانند بسیاری از کارهای دال برای نسل‌های مختلف یک پدیده فرهنگی ماندگار باقی مانده است. تا حدی به لطف جنبه‌های وحشتناک‌تر داستان، «ماتیلدا» در فرهنگ‌عام تثبیت شد و به یکی از اصلی‌ترین آثار قفسه‌های کتاب‌های کودکان در میان ادبیات رام‌تر و معمول‌تر خانواده‌پسند تبدیل شد.

جالب است بدانید: در سال 2010، «ماتیلدا» از طریق یک اقتباس موسیقایی به صحنه وست اند لندن راه یافت که به موفقیتی خیره کننده تبدیل شد و در نهایت چند سال بعد در اولین نمایش خود در برادوی چندین جایزه تونی را از آن خود کرد. اکنون این نسخه سینمایی برداشتی مستقیم از آن نمایش موزیکال است که بسیاری از تاریکی ذاتی داستان دال را به طور قابل توجهی به چیزی بیش از حد شیرین تبدیل کرده است. در نتیجه این فیلم به عنوان یک اقتباس سینمایی از کتاب رولد دال از روح شیطنت آمیز و ترسناک آثار او دورتر است. این نکته شاید برای برخی جالب نباشد. اما این چارچوب متفاوت به اثر رولد دال فیلمی است که مخاطب را با موسیقی و رنگ‌پاشی به شوق می‌آورد.

وقتی صحبت از اقتباس‌های آثار رولد دال می‌شود، تلاش‌های قبلی از نظر کیفیت بسیار متفاوت بوده است، و تعداد کمی از آنها توانسته‌اند به طور دقیق تعادل را برقرار کنند و داستان‌های نویسنده محبوب را زنده کنند و در نوع خود فیلمی سرگرم‌کننده باشند. به عنوان مثال، «ویلی وانکا و کارخانه شکلات سازی» ممکن است امروز به عنوان یک اثر کلاسیک بی‌انتها در خاطره ما بماند. با این حال، با توجه به منبع، تغییرات زیادی در آن دیده می‌شود، و دال خود آن فیلم را رد کرد، در حالی که نسخه بعدی تیم برتون به نسبت لحن و متن کتاب بسیار دقیق‌تر بود، اما تصمیمات و اهنگ‌های عجیب و داستان سرایی تیم برتونی آن، نتیجه کار را به فیلمی بسیار تفرقه‌انگیزتر تبدیل کرد.

یکی از معدود اقتباس‌هایی که اکثر مخاطبان می‌توانند با آن موافق باشند، فیلم «ماتیلدا» در سال 1996 بود که توسط دنی دویتو کارگردانی شد و مارا ویلسون به‌عنوان قهرمان اصلی آن ایفای نقش کرد. اگرچه انتقال داستان این فیلم به ایالات متحده به معنای از بین رفتن جذابیت بریتانیایی کتاب بود، اما از نظر روحی وفادارتر از تمام اقتباس‌های قبلی دال باقی ماند و هنوز هم برای بسیاری از بچه‌های دهه 90 میلادی چون خود من، یک از آثار مورد علاقه دوران کودکی است.

با وجود این که لحن فیلم ماتیلدا موزیکال شیرین‌تر از یک اثر ویژه رولد دال است، اما شیرینی به سود کار تمام شده. آنچه بیش از هر چیز به تأیید این موضوع کمک می‌کند، بازگشت آن به فضای اصلی انگلیسی کتاب و همراه با آن، طنز پوچ‌تر و خودخوارتر بریتانیایی است که نوشته‌های دال همیشه مملو از آن بود. با این حال، چیزی که واقعاً این «ماتیلدا» را نسبت به اقتباس‌های قبلی متمایز می‌کند، این است که چگونه، با وجود اینکه هنوز هم خود را در واقعیت برجسته‌تر داستان‌های موزیکال و رولد دال قرار می‌دهد، مضامین تیره‌تر داستان را به شیوه جالب خودش برجسته می‌کند و آنها را در یک داستان مدرن قرار می‌دهد.

یکی از جنبه‌های ضعیف‌تر نسخه ماتیلدای سال 1996این بود که کشف ماتیلدا در مورد توانایی‌های ماوراء طبیعی‌اش را بیشتر به عنوان یک فانتزی قدرت عجیب و غریب معرفی می‌کرد. مطمئناً عناصر غم انگیزی در این رویکرد وجود داشت، اما شیرینی آن هنوز طعم کلی تصویر را تحت تأثیر قرار می‌داد. با این حال، برای نسخه 2022، سازندگان فیلم واقعاً به سوء استفاده و ناامیدی کورکان در مرکز داستان آن پرداخته‌اند. در واقع فیلمساز اجازه می‌دهد احساسات به حالت خام درآیند. این هنوز هم در دل خود فیلمی بازیگوش و خوش بینانه است، اما داشتن آن لحظات تاریکی تنها باعث می‌شود که ماتیلدا و متحدانش در این مسیر پیروزهایی را به دست آورند و در عین حال موضوع واقعی کودک آزاری را در فضایی حساس برجسته می‌کند.

اما فراتر از لحن و ساختار فیلمنامه، همیشه برای آثار ویژه کودکان انتخاب بازیگر امری دشوار است؛ اما چرا؟ چون انتخاب یک بازیگر کودک در هر نقشی فوق‌العاده سخت است، ولی زمانی که آنها نقش اول را داشته باشند، همه چیز بسیار دشوارتر است و دویتو و فیلمش در سال 1996 بسیار خوش شانس بودند که مارا ویلسون را به عنوان ماتیلدا داشتند. اجرای ویلسون در آن اثر عملکردی بود که حرفه او را مشخص کرد و هیچ هنرپیشه جوانی به راحتی نمی‌تواند به اوج کار او در آن اثر برسد. خوشبختانه، آلیشا ویر، بازیگر تازه وارد نقش ماتیلدا، این شخصیت آشنا را با اجرای بسیار قوی خود می‌سازد.

او در ابتدا رویکردی ساده‌لوحانه‌تر و حساس‌تر را به نقش ارائه می‌کند، و در تقابل با تصویر سنگین و درون‌گرای ویلسون، نکته‌ای تازه و جالب برای این شخصیت است. اما جایی که آلیشا ویر بازی‌اش به چشم میاید، زمانی است که غم و اندوه درون او باعث خشم می‌شود. اینجاست که بسیاری این رمان رولد دال را با «کری» استفن کینگ مقایسه کرده‌اند، و اجرای خوب آلیشا ویر فقط این شباهت‌ها را مناسب‌تر می‌کند.

دیگر بازیگران شاخص این فیلم نیز عملکرد درخشانی دارند؛ برای مثال: لاشانا لینچ به عنوان معلم حامی ماتیلدا خانم هانی و اما تامپسون به عنوان مدیر مستبد او، خانم ترانچبال، کاملاً از آلیشا ویر و بازی‌اش پشتیبانی می‌کنند. لینچ بی‌گناهی غم‌انگیزی را در تصویر خود از هانی به ارمغان می‌آورد، که مهربانی و فروتنی طبیعی او اغلب مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد. ولی اِما تامپسون، یک نقش خاص در این فیلم دارد. او انرژی خاصی را برای نقش ترانچبال به ارمغان می‌آورد که فقط می‌توانست در یک تولید بریتانیایی کار کند. اما تامپسون در قامت این شخصیت با چکمه‌های سنگینش روی صحنه قدم می‌زند و دیالوگ‌های شرورانه و در عین حال مضحک را به شیوه‌ای جالب ارائه می‌دهد.

البته نباید فراموش کرد که عملکرد او تنها با لباس و گریم باورنکردنی کار است که تقویت می‌شود تا او را به یک خانم ترانچبال عالی تبدیل کند. شاید گریم تامپسون کاملاً در سطوح پنگوئن کالین فارل غیرقابل تشخیص نیست، اما با این وجود این یک تحول فوق العاده است. به طور خلاصه: تامپسون کاملاً وظیفه نقش شرور را در یک اقتباس موزیکال از یک رمان رول دال به بهترین شکل ممکن درک کرده است.

در پایان باید گفت: فیلم «Matilda the Musical» از ابتدا تا انتها برای مخاطب هدفش لذت بخش است و مطمئناً شایستگی آن را دارد که در کنار نسخه سینمایی محصول 1996 وجود داشته باشد. اما بیان این نکته در روزگار کنونی ما بسیار مهم و ضروری است که ما به فیلم‌های بیشتری نیاز داریم که مخاطبان جوان‌تری را هدف قرار دهند که از طرح موضوعات دشوار نترسند، و «ماتیلدا» جدید در این مأموریت بسیار بیشتر از آن چه تصور کنید موفق است. اینکه آیا بینندگان جوان با این نسخه خود ارتباط ماندگار پیدا می‌کنند یا نه، جای سوال دارد و باید منتظر ماند و دید، اما امیدوارم بزرگسالانی که هنوز نسخه سال 1996 دنی دویتو را در دل خود نگه می‌دارند، بتوانند نوستالژی خود را رها کنند و این تفسیر شایسته از متن را بپذیرند.

---

خلاصه نقد فیلم «Matilda the Musical»

داستان: ماتیلدا، دختری خارق‌العاده و مجهز به ذهنی تیزبین و تخیلی روشن، جرأت می‌کند در برابر والدین بدون تدبیر و مدیر سرکوبگر خود موضع بگیرد تا داستان زندگی‌اش را با نتایج معجزه‌آسایی تغییر دهد.

نکات مثبت: اقتباسی همزمان وفادارانه و متفاوت از کتاب و نمایش صحنه ماتیلدا از آثار ماندگار رولد دال، با اجرای قوی از بازیگران اصلی و کاوشی ظریف اما متناسب برای مخاطب نوجوان از مضامین تیره‌تر غفلت و کمبود‌های دوران کودکی.

نکات منفی: به بازیگران نقش مکمل کار چندانی داده نشده است، و یک فیلم در ذات 90 دقیقه‌ای چیزی نزدیک دو ساعت طول می‌کشد.

چشم انداز اسکار: بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین طراحی لباس و بهترین بهترین چهره‌پردازی و آرایش مو