به مناسبت روز جهانی بتمن: نگاهی به برترین سریال تاریخ شوالیه گاتهام

دی‌سی کامیکس چند سالی می‌شود که روز ۲۱ سپتامبر (۳۰ شهریور) را به عنوان روز جهانی بتمن معرفی کرده است. بسیاری از هواداران پر و پا قرص و اصیل این کاراکتر اصیل، سالانه در این روز به‌بخصوص در برخی کتاب‌فروشی‌های مشهور یا اماکن دیگر دور هم جمع شده و خاطرات مشترکشان را با یکدیگر مرور می‌کنند. شوالیه تاریکی در ایران هم کم طرفدار ندارد و پس از ظهور عناوین کریستوفر نولان، این شهرت و محبوبیت چندین برابر هم شد. ساخت فیلم و سریال و انیمیشن بر اساس بتمن امر بسیار ریشه‌دار و طولانی‌ای محسوب می‌گردد و اگر بخواهیم تعداد این عناوین و همچنین آثار کمیک بوکی را بررسی کنیم، آمارش به راحتی از دستمان در می‌رود. «بتمن: مجموعه انیمیشنی» (Batman: The Animated Series) یکی از شاهکارهایی است که بین سال‌های ۱۹۹۲ و ۱۹۹۵ در چهار فصل پخش گردید و موفق به دریافت یک جایزهٔ بسیار مهم امی هم شد. همان‌طور که می‌دانید این سری یکی از زیباترین و به یاد ماندنی‌ترین انیمیشن‌هایی هست که بر اساس یه کاراکتر کمیک بوک ساخته شده است. سری بتمن توانست به تنهایی یک دنیای ابرقهرمانی بی‌نظیر و فراموش‌نشدنی را به‌وجود آورد و پایه‌گذار یک جهان مستقل باشد. حال به مناسبت روز جهانی بتمن قصد داریم نگاه دقیق‌تری به سریال انیمیشنی مذکور داشته باشیم. با ویجیاتو همراه باشید.

سبک انیمیشن‌سازیِ «دارک دکو» اولین‌بار در سری «بتمن: مجموعه انیمیشنی» به مخاطبان عرضه شد. بروس تیم و اریک راندومسکی خالقان این سبک ویژه و متمایز بودند. یک اثر دارک دکو به این صورت طراحی می‌شود که پس‌زمینه کار کاملا سیاه است و سپس تمام طرح‌ها و اشکال لازم روی همین صفحه سیاه پدید می‌آیند. چنین سبکی برای ساخت انیمیشن بتمن بی‌نظیر بود چرا که خود این کاراکتر هم ذاتا با تاریکی و سایه‌ها تلفیق شده است. وقتی به شکل کلی و در مقیاس‌های بزرگ‌تر به سریال بتمن نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که این یکی از برترین آثاری است که بر اساس شخصیت مرد خفاشی ساخته شده. این سریال با استفاده از یک اتمسفر تاریک و منحصر به‌فرد، یک اکشن ناب و درجه یک و همچنین شخصیت‌پردازی عالی ضدقهرمانان، توانست خود را به عنوان یکی از بهترین سریال‌های ابرقهرمانی در طول تاریخ معرفی کند.

هر مخاطبی با تماشای ایپزودهایی چون Joker's Favor، Almost Got ‘Im یا Heart of Ice به راحتی متوجه می‌شود که چرا سریال انیمیشنی بتمن در بسیاری از لیست‌ها در صدر یا حداقل جزو پنج عنوان برتر قرار می‌گیرد. اما در کنار این قسمت‌های پرطرفدار و تحسین‌شده، سری بتمن کاری‌هایی انجام داده که کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند و حال همین اجزای کوچک‌تر توانسته‌اند به کلید موفقیت و ماندگاری این سری تبدیل شوند. بتمن: مجموعه انیمیشنی بعضا از حال و هوای خود بتمن و دشمنان دوست‌داشتنی‌اش فاصله می‌گرفت، از تیمارستان آرخام دور می‌شد و به آغوش گرم مردم عادی در سطح گاتهام بازمی‌گشت. در همین حین ما شاهد بودیم که صرفا با یک سری صحنه‌های وقت‌تلف‌کن و بیهوده طرف نیستیم و در واقع جدا از بتمن و شخصیت‌های مربوط به او، یک جهان پویا و گسترده وجود دارد؛ جهانی که یک بستر عظیم برای ابرقهرمانان دیگر فراهم آورده. مدت‌ها پیش از ساخت «سوپرمن: مجموعه انیمیشنی» یا «لیگ عدالت»، سریال بتمن نشان داد که قهرمان داستان و ضدقهرمانانش ابدا در یک دنیا و فضای قرنطینه زندگی نمی‌کنند و همه چیز به آن‌ها ختم نمی‌شود. در واقع اعمال هرکدام از شخصیت‌ها می‌تواند روی دنیای اطرافشان اثر بگذارد و همه چیز را دچار تغییر و تحول کند. ممکن است با یک حرکت ساده و اشتباه از سوی بتمن، یک ضدقهرمان جدید به وجود آید و تمام معادلات را برهم زند. به علاوه، همه چیز به گونه‌ای ارائه می‌شد که مخاطب هر لحظه انتظار حضور ابرقهرمانان دیگر را در همین دنیا داشت. این جنبه از سری انیمیشنی بتمن آن را به اثری متمایز و خاص بدل کرده بود.

نکته اصلی که در دنیای بتمن: مجموعه انیمیشنی دیده می‌شود، ارتباط افراد و اجزا با یکدیگر است. وقتی بتمن یک شخصیت را از مرگ حتمی نجات می‌دهد، او به یک متحد و دوست تبدیل شده و در طول داستان کمک‌های شایانی به وی می‌کند. حال همین مسئله می‌تواند برای بتمن دردسرساز باشد. چرا؟ فرض کنید دشمنان بتمن به دنبال چاره‌ای برای متوقف کردن وی هستند. به همین دلیل جستجو می‌کنند و می‌فهمند که کسی مانند ارل کوپر دارد با تکنولوژی خود به مرد خفاشی کمک می‌رساند. اینجاست که ضدقهرمانان به سراغ متحدان بتمن هم می‌روند و او مجبور می‌شود برای محافظت از آن‌ها تلاش بسیاری کند. این ارتباطات نزدیک و دقیق میان اجزای سریال بتمن همه چیز را پویاتر و واقع‌گرایانه‌تر کرده و مخاطب را بیشتر از هر زمان دیگری درگیر خود می‌کند.

از مسائل دیگری که به آن اشاره کردیم، دور شدن سریال از کاراکترهای اصلی و پرداختن به زندگی مردم عادی بود. به عنوان مثال در قسمت The Forgotten، بتمن بیش از هر تبهکار و ضدقهرمانی با مردم ارتباط دارد. این دست از ایپزودهای سریال احتمالا به اندازه بقیه خاطره‌انگیز و به یاد ماندنی نبوده اما در شکل‌دهی دنیای بتمن نقشی اساسی داشته است. یا مثلا در یکی از قسمت‌های دیگر ضدقهرمانی عجیب به نام باس بیگیس مشاهده می‌شود. باس بیگیس یک مرد به‌شدت چاق است که مدام غذاهای سرخ‌کرده و پرچرب می‌خورد. این جزئیات اصلا به چشم نمی‌آید. احتمالا خیلی‌ها این کاراکتر از ذهنشان رفته باشد اما در همین اپیزودها بود که یکی از دیوانه‌وارترین پیچش‌های داستانی مربوط به بتمن شکل گرفت. بتمن یا همان بروس وین، یک میلیونر است و می‌خواهد از حق مردم عادی در برابر یک سری شخصیت دیوانه و روان‌پریش دفاع کند. در اینجا باس بیگیس چالش برانگیزترین حرف را نثار بتمن می‌کند؛ چگونه یک میلیونر که با ماشین‌های عجیب و غریب شهر را طی می‌کند می‌تواند مدعی دفاع از حقوق مردم معمولی و ساده باشد؟ اصلا او چه درکی از زندگی مردم دارد؟

باس بیگیس شاید جزو ضدقهرمانان اصلی و محوری در سریال بتمن نباشد اما نمی‌شود نقش مهم وی در جریان شخصیت‌پردازی بروس وین را نادیده گرفت. پس از رویارویی با باس بیگیس، وین دچار تحول درونی می‌شود و به سراغ بی‌خانمان‌ها و افراد تنگ‌دست می‌رود. مدتی در سکونت‌گاه‌های زیرزمینی‌شان سر می‌کند و آن‌جا با مشکلات مختلفی مواجه می‌گردد. نهایتا بروس وین بدون استفاده از ثروت خود و حتی ابزار بتمن به سراغ باس بیگیس رفته و به عنوان نماینده مردم عادی و قشر ضعیف جامعه، وی را شکست می‌دهد. مشخصا تاثیرات این کاراکتر عجیب بر روی بتمن چشم‌گیر و جذاب بوده و نباید به راحتی از کنار آن گذر کرد.

در نهایت باید بگوییم که سریال انیمیشنی بتمن کاری را انجام داد که پس از تمام این سال‌ها، هیچ نمایش دیگری قادر به انجام درست آن نبوده است. حتی آثار بعدی که پس از آن منتشر شدند مانند «سوپرمن: مجموعه انیمیشنی» یا «لیگ عدالت» و The New Batman Adventures هنگامی که سعی داشتند پا جای پای سریال بتمن بگذارند، به اندازه کافی موفق نبودند. مخاطبان چنین رویکردی را به کامل‌ترین شکل ممکن دیده بودند و تقلید از آن - هرچقدر هم که خوب بود - نمی‌توانست جایگزین اثر اصلی باشد. اگر طرفدار شوالیه تاریکی هستید و هنوز این سریال فوق‌العاده را تماشا نکرده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم حتما به سراغ بتمن: مجموعه انیمیشنی بروید چراکه از آن پشیمان نخواهید شد.

گفتنیست این سریال اخیرا توسط تیمهای داخل کشور دوبله شده و نزدیک به بیست قسمت آن بصورت دوبله به فارسی عرضه شده است.