فیلم جوکر (Joker) از همان روزهای ابتدایی موافق و مخالفان بسیاری داشت. افراد زیادی به پتانسیل ترویج خشونت از سوی آن انتقاد می‌کردند و آن را عنصری ضدفرهنگی می‌خواندند. اما به عقیده یکی از بزرگترین فیلسوفان عصر حاضر، اسلاوی ژیژک، جوکر نه تنها مروج و تشویق‌کننده خشونت و کشتار نیست، بلکه یک عنصر جنگجو و منتقد در برابر نقصان نظام نوین اجتماعی است. اسلاوی ژیژک فیلسوف، روان‌کاو، نظریه‌پرداز، جامعه‌شناس، منتقد فرهنگی و سیاست‌مدار اهل اسلوونی است که تا به امروز چندین و چند کتاب منتشر کرده و حتی یک فیلم مستند هم درباره وی ساخته شده است. ژیژک اخیر صحبت‌هایی راجع به تازه‌ترین اثر تاد فیلیپس داشته که شنیدن آن خالی از لطف نیست. با ویجیاتو همراه باشید.
بخش اعظمی از مقاله‌ای که می‌خوانید چکیده‌ای از صحبت‌های ژیژک با سایت RT است.
جوکر به کارگردانی تاد فیلیپس و با درخشش فوق‌العاده واکین فینیکس با وجود استقبال چشم‌گیر مردم، متحمل انتقادات بسیاری نیز بود. حتی ارتش آمریکا هنگام اکران این اثر اعلام داشت که به حالت آماده‌باش در آمده و این احتمال وجود دارد که جوکر تهییج‌کننده یک سری افراد خشونت‌طلب و یاغی باشد. ژیژک چند روز پیش مصاحبه‌ای با سایت RT داشت و در حین صحبت‌هایش اظهار کرد که منتقدان فیلم پیام اصلی آن را به خوبی درک نکرده‌اند و اینکه جوکر فقط روایتگر داستان یک فرد آسیب‌دیده از نظر روانی نیست؛ جوکر بیش از هر چیز راجع به «یاس» و ناامیدی حاصل از یکی از برترین نظام‌های اجتماعی در طول تاریخ است: دموکراسی نوین. و این حقیقتی است که بسیاری از منتقدان و افراد دیگر دوست ندارند آن را قبول کنند.
زندگی روزمره به یک فیلم سینمایی ترسناک بدل شده است
عنوان جوکر آمده و یک تصویر به‌شدت تاریک از جامعه کاپیتالیسم و پیشرفته کنونی را برای مخاطب خود ترسیم کرده است؛ تصویری کابوس‌وار که موجب شد بسیاری از منتقدان از جوکر به عنوان «یک فیلم ترسناک اجتماعی» یاد کنند. در سینما و تلویزیون ده‌ها، بلکه صدها فیلم اجتماعی ساخته شده که همگی مشکلات اجتماعی را مطرح می‌سازند. اما در نقطه مقابل فیلم‌هایی چون جوکر عملا یک شوک فرهنگی گسترده به وجود می‌آورند و بعضا ترسناک و تکان‌دهنده هم هستند. در این نقطه اگر خوب دقت کنیم متوجه می‌شویم که دو ژانر مهم و اساسی در سینما باهم تلفیق شده‌اند؛ ژانر ترسناک و ژانر اجتماعی. و خب چنین پدیده‌ای به این سادگی‌ها نمی‌تواند شکل بگیرد. درست زمانی که زندگی روزمره با یک سری اتفاقات به‌شدت تکان‌دهنده و ترسناک گره می‌خورد، شاهد پدیده‌ای چون جوکر خواهیم بود. اصلا هم لازم نیست فیلمی چون جوکر را تنها یک اثر تخیلی و ورای جوامع خود تصور کنیم. بسیاری از این وقایع تلخ و خون‌بار در جوامع مختلف – از جمله جامعه خودمان – اتفاق می‌افتد و کم‌کم باورمان شده که این چیزها طبیعی است.
حال چه می‌شود که مثلا در ایالات متحده قانون آزادی اسلحه همچنان پابرجاست و سیاست‌مداران هیچ توجهی به آن نمی‌کنند، اما اکران یک فیلم مانند جوکر اینقدر تنش‌زا و نگران‌کننده می‌شود؟ به‌قول نویسنده سایت RT، این ادعاها یک مشت چرند و حرف‌های مضحک است. جوکر خشونت را تهییج نمی‌کند؛ جوکر یک سوت و فریاد دردناک پیش از وقوع یک فاجعه است. خشونت آرام آرام دارد رنگ بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد و جان انسان‌ها روز به روز بی‌ارزش‌تر و ناچیزتر می‌شود. پس شاید، شاید بهتر است زاویه دید خود را تغییر دهیم و به جای محکوم کردن یک فیلم به خاطر بازگویی حقیقت، بیاییم و جوامعِ به جنون‌کشیده خود را کمی تسکین دهیم.
به عقیده کسانی چون مایکل مور که یک مستندساز چپ‌گرا است، فیلم تاد فیلیپس به خوبی توضیح می‌دهد چگونه افرادی چون جوکر می‌توانند شکل بگیرند و جوامع را به مرز نابودی بکشانند. در نتیجه باید قدم‌های لازم برای جلوگیری از این مسئله برداشته شود.
بن بست پوچ‌گرایی
فکر می‌کنم آنچه در فیلم اهمیت دارد، شخصیت تلخ جوکر است که نماد پوچ‌گرایی مطلق است و به بیچارگی و یاس دیگران دیوانه‌وار می‌خندد. او چنان از سوی جامعه مورد تهاجم قرار گرفته که حالا دیگر نه به خودش رحم میکند و نه افراد دیگر حاضر در جامعه. فیلم جوکر با خرد و هوش خاصی تلاش میکند از مثبت‌گرایی فاصله بگیرد و نهایتا حتی یک نقطه روشن هم برای جامعه به جای نمی‌گذارد. شاید بپرسید: خب که چه؟! آیا ما به اندازه کافی مشکل و دردسر نداریم؟ این حد بی‌پایان از پوچی و دیوانگی به چه درد می‌خورد؟
بیایید چند قدم به عقب برداریم. سوال بهتر این است: آیا ممکن است در واقعیت هم افرادی چون جوکر به جوامع ما راه یابند؟ این سوال پیچیدگی‌های بسیاری دارد که بهتر است ذره ذره با آن‌ها روبه‌رو شویم. خب، از بسیاری از جهات می‌‌توان گفت که خیر. افرادی چون جوکر بعید است به جوامع ما راه یابند چرا که این حد از جنون و سرکشی و پوچی واقعا کم‌یاب و دور از ذهن است. اما بخش تلخ ماجرا را هم باید دید. اینکه شاید جوکرها به جوامع انسانی را نیابند ولی ظهور مینی‌جوکرها غیرقابل اجتناب خواهد بود. مینی‌جوکرها چه کسانی هستند؟ مینی‌جوکرها همان جوانان و نوجوانانی هستند که در مدارس و خیابان‌های آمریکا مردم بی‌گناه را به رگبار می‌بندند. مینی‌جوکرها همان دزدها و خفت‌گیرهایی هستند که در خیابان‌های خلوت تهران با یک اسلحه سرد و ترسناک به سراغ من و شما می‌آیند. این مینی‌جوکرها دارند جوامع ما را تسخیر می‌کنند و هیچ‌کدام نمی‌خواهیم به آن‌ها توجه کنیم. خوب است بپرسیم: چرا چنین افرادی روز به روز بیشتر می‌شوند؟ چه چیزی آن‌ها را به این سطح از پلیدی و پوچی می‌رساند؟
جوکر به ما می‌گوید حواسمان را جمع کنیم؛ چراکه با سیاست‌‌گذاری‌های غلط، فقر، نابرابری، فسادهای اخلاقی و هزاران عامل دیگر چه مردم و چه دولت‌ها دارند مینی‌جوکرهای بسیاری تحویل جامعه میدهند. و این، خطرناک است.
یک زنگ خطر اجتماعی
به عقیده برخی افراد، اینکه شخصیت جوکر در فیلم تاد فیلیپس به عنوان آرتور فلک یک داستان پرجزئیات پیش از تبدیل شدن به جوکر دارد، می‌تواند خیلی خطرآفرین باشد. چرا؟ زیرا این افراد فکر می‌کنند بک‌استوری قادر است تمام خشونت‌ها و پوچی‌ها و کشتارهای جوکر را توجیه کنند. اما فیلم جوکر نیازی به این مسائل نداشته و ندارد. اینجا هیچ توجیهی در کار نیست. نقطه اوج فیلم همان جایی است که شخصیت اصلی می‌گوید: «فکر می‌کردم زندگی‌ام یک تراژدی غم‌انگیز است اما حالا می‌فهمم یک کمدی تلخ بوده.»
این عبارت «کمدی» مفاهیم بسیاری در پس خود دارد. جوکر دیگر پوچی و عمق ناامیدی خود را قبول کرده و میخواهد از بند قوانین حاکم بر دنیا رها شود. اینکه بسیاری از مردم پس از تماشای جوکر با آن ارتباط برقرار کردند یا حتی آن را بزرگ پنداشتند، نتیجه فرافکنی‌ها و اشتباهات فیلم تاد فیلیپس نیست. این زنگ خطری برای سیستم حاکم بر جوامع است. این نظام‌های حاکم باید بروند و درک کنند کجای کارشان می‌لنگد و اینکه چگونه می‌توانند اوضاع را به حالت متعادل بازگردانند. هنگامی که یک سیستم مورد انتقاد مردم قرار می‌گیرد، نمی‌شود صرفا مردم را کنار زد؛ زیرا این یک رویکرد و راه حل کوتاه مدت است و دیر یا زود شعله‌های بیشتری به آسمان خواهد رفت. رویکرد مناسب پیدا کردن نقص‌های نظام و تعمیر آن‌ها است.
زمان رویارویی با واقعیت فرا رسیده
وقتی مردم از یک ضدقهرمان خشن و قانون‌گریز مانند جوکر حمایت می‌کنند، یعنی از وضع موجود ناراضی هستند. هیچ فرد عاقلی هنگامی که در یک مدینه فاضله زندگی میکند دست به اعتراض و فریاد نمی‌زند. افرادی که خشونت جوکر را محکوم می‌کنند مشخصا یا در دنیای واقعی زندگی نمی‌کنند یا دوست ندارند آنچه دور و برشان رخ می‌دهد را ببینند. مایکل مور به زیبایی این مسئله را بیان نموده است:
شما از خشونت حاضر در فیلم می‌ترسید چراکه می‌خواهید از خشونت و مشکلات عدیده در سطح جامعه بگریزید.
بیشتر بخوانید:
اونوقت این تحلیل ابکی رو کی تهیه کرده؟ ارتش امریکا؟ خخخخ خنده دار نیست . پلیس امریکا بوقه پس؟؟؟؟ حالا بیایم این جوکر ربطش بدیم به فاجعه زندگی دردایران تا تهشو بخونید . ای کاش بجای ازاد بودن اسلحه در امریکا در ایران ازاد بود تا مردم درس خوبی به حاکمان زورگو میدادند.
کاملا موافقم
عالی بود و جذاب مقاله دمتون گرم❤?
جوکر نولان ابهت داشت و مرموز ویرانکننده اما این جوکر باعث ترحم میشه ضمن اینکه تقابلش با بتمن جذابش میکنه
جوکر نماد خیلی از افراد جامعه هست میخواهد آرام وساده به زندگی خود ادامه بده ولی این فشار جامعه هست فرد را وادار میکند به یک دراکولا تبدیل بشود واین اسلحه در دست هرفرد یا هردراکولا فرق میکند این همه دزدی واختلاس و احتکار و گران‌فروشی کمفروشی همه یه سلاحی هست که در دست دارند واین اسلحه نه به دیگران رحم میکنه نه به کسی که در دست دارد ازیک دزد بپرسی چرا دزدی می‌کنی در جواب میگه جامعه این جور هست که اگر دزدی نکنم عقب میمانم چرااختلاس چرا احتکار همه جواب میدهند که جامعه مارا وادار کرده
روح جمیع اموات شاد جوکراش همه رفتن تو سینه خاک
کاملا درست و حقیقت رو گفته آقای ژیژک
هیچ فرد عاقلی هنگامی که در یک مدینه فاضله زندگی میکند دست به اعتراض و فریاد نمی‌زند.
متن بسیار عالی بود. ?????
فیلم جوکر با بازی بی نظیر واکین فینیکس بدون شک از بهترین هاست.
فیلمی که به شکل فوق العاده ای تأثیرات مخرب نظام سرمایه داری، اختلاف طبقاتی،فقر، ترد شدن از جامعه،…. رو به تصویر کشیده.
جوکر این فیلم خیالی نیست.واقعیه.
کسانی که درد این معضلات رو کشیدن قطعا با تمام وجودشون مفهوم این فیلم رو میفهمن و جوکر قهرمانشون هست.