چرا سیستم نمرات باز‌ی‌ها خراب است؟

در یکی از مطالب قبلی از سایت‌های مهم Review Aggregator در حوزه سینما، تلویزیون و بازی‌های ویدیویی گفتیم. سایت‌هایی که نمرات و نظرات منتقدین و کاربران را جمع‌آوری کرده و با مکانیزم‌های خاص خودشان از آن‌ها میانگین می‌گیرند. اما بیاید در این مطلب بیشتر در مورد خود سیستم نمره‌دهی و نقدهای بازی‌های ویدیویی صحبت کنیم، سیستمی که یک جای کار آن می‌لنگد و درست کار نمی‌کند. می‌پرسید چرا؟ اجازه دهید در ادامه بیشتر توضیح دهم، پس با ویجیاتو همراه باشید.

چند روزی است که از شروع نسل نهم بازی‌های ویدیویی می‌گذرد، از گردش مالی خیره کننده این صنعت که سینما و موسیقی را هم پشت سر گذشته، بگذریم؛ حالا صدها رسانه، روزنامه و سایت در سراسر دنیا داریم که در زمینه بازی‌هایی ویدیویی فعالیت کرده و بازی‌ها را نقد می‌کنند. رسانه‌های بی‌شماری پیدا می‌شوند که سیستم امتیازدهی خاص خودشان را دارند. برخی مثل Digital Trends مانند بیشتر رسانه‌های سینمایی، سیستم ۵ ستاره‌ای را انتخاب کردند و از طرفی سایت‌هایی چون یوروگیمر، کوتاکو و ورج هم یا اصلا نمره‌ای به بازی‌ها نمی‌دهند یا از سیستم «پیشنهاد می‌شود»‌ و «پیشنهاد نمی‌شود» استفاده می‌کنند.

اما بخش اعظم و قابل توجهی از رسانه‌های تخصصی گیم از سیستم نمره ۱ تا ۱۰ (یا ۱ تا ۱۰۰) استفاده می‌کنند و اگر میانگین نمرات در متاکریتیک برایتان اهمیت دارد، این سایت هم تمامی نمرات را بر هر مقیاسی که باشند، در نهایت به همان ۱ تا ۱۰۰ تبدیل می‌کند. اما یک نگاه به نمرات بازی‌ها و میانگین آن‌ها در متاکریتیک کافی است تا متوجه شویم مقیاس ۱ تا ۱۰ در دنیای ویدیو گیم آن معنایی که باید را ندارد.

اگر میانگین نمرات عنوانی به ۷۰ برسد، همه می‌دانیم که با عنوانی متوسط رو‌به‌رو هستیم. یکی از آن بازی‌هایی که مشکلات قابل توجه خودش را دارد اما می‌تواند بسته به سلیقه یا شرایط، سرگرم کننده هم باشد. میانگین زیر ۶۰ دیگر علنا لفظ «فاجعه» را در ذهن تداعی می‌کند. اما مگر در مقیاس ۱ تا ۱۰۰، نمره ۵۰ نباید همان متوسط باشد؟

اگر چنین احساسی ندارید یا فکر می‌کنید این ادعاها بیشتر به سلیقه و نظر شخصی باز می‌گردد، پس می‌توانید حتی سری به سایت متاکریتیک بزنید تا بهتر متوجه منظورم بشوید. همانطور که در مطلب قبلی هم اشاره شد، متاکریتیک به آثار مختلف سینمایی، موسیقی و بازی‌ها بر اساس میانگینی که دریافت کردند، رنگ سبز، زرد یا قرمزی اعطا می‌کند که راحت‌تر نشان دهد محصول مورد نظر شما خوب، متوسط یا ضعیف است.

در حالی که فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی و آلبوم‌های موسیقی با کسب میانگین زیر ۶۱ به رنگ زرد در می‌آیند، این محدوده در بازی‌های ویدیویی به ۷۵ می‌رسد. به عبارتی از آنجایی که بیشتر بازی‌های ویدیویی منتشر شده در هر سال به میانگین بین ۷۵ تا ۱۰۰ می‌رسند، میانگینی پایین‌تر از آن متوسط به حساب می‌آید. در نهایت با نگاهی به آمار زیر که توسط یکی از کاربران سایت Escapist Magazine در سال ۲۰۱۵ به دست آمده، به راحتی می‌توانید ببینید که تقریبا تمامی سایت‌های تخصصی حوزه گیم بیشتر با محدوده ۷ تا ۱۰ سیستم نمره‌دهی ۱ تا ۱۰ کار دارند.

حالا که می‌دانیم که مقیاس ارزش‌گذاری ۱-۱۰ یا ۱-۱۰۰ در حوزه بازی‌های ویدیویی آنطور که باید درست تفسیر نمی‌شود، این سوال پیش می‌آید که علت چیست؟ خبر بد این است که نمی‌توانیم هیچ پاسخ قاطع و مشخصی به این سوال دهیم اما خب همیشه می‌توان گمانه‌زنی و با مراجعه به تجربه‌های شخصی و خواندن نظرات بقیه، نظریه‌هایی مطرح کرد. به هر حال این موضوعی است که در طول تاریخ بارها در موردش بحث و صحبت شده، مقاله‌هایی به رشته تحریر در آمده و به شخصه به عنوان یک منتقد، از چالش‌های نقد و بررسی بازی‌ و ارزش‌گذاری آن‌ها خبر دارم. در ادامه با یکدیگر برخی از دلایل احتمالی و حتی فرضیه‌های غیر محتمل را بررسی می‌کنیم.

تاثیر سیستم آموزشی روی منتقدین

در سیستم آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها هم شرایط مشابهی با دنیای رسانه‌های بازی‌ها برقرار است. هر چند که نمره امتحان‌ها و معدل کل یک دانش‌آموز و دانشجو بر بستر مقیاس ۱ تا ۲۰ تعریف می‌شود اما هیچ وقت نمره یا معدل ۱۰ به معنای متوسط نیست. دانش‌آموزی که ۱۰ بگیرد، عملکردی ضعیف داشته و حتی درست روی لبه تیغ افتادن حرکت می‌کند. نمر‌ه‌ای چون ۱۵ بیشتر حکم متوسط را دارد و البته این تعاریف در دوران مختلف تحصیلی تغییر هم می‌کند.

سیستم آموزشی کشورهای دیگر هم تفاوتی ندارد. در آنجا هم ۸۰ درصد نمره پاس کردن است، ۷۰ درصد متوسط حساب می‌شود و زیر ۵۰ درصد هم به معنای تجدید است. از آنجایی که تقریبا تمامی منتقدهای داخلی و خارجی از حداقل تحصیلات برخوردار هستند، بسیار محتمل است که چنین سیستمی تاثیر خودش را به شکل ناخودآگاه گذاشته باشد به خصوص که تقریبا از مقیاس مشابه و یکسانی استفاده می‌کنیم.

نقش تبلیغات و ترس منتقدها

درست است که منتقدین حرفه‌ای نباید تحت تاثیر هایپ و تبلیغات بازی‌ها قرار بگیرند اما اگر بخواهیم با یکدیگر صادق باشیم، همه ما انسان هستیم و نمی‌توانیم ادعا کنیم که می‌توانیم مانند ربات‌ها همواره فارغ از احساساتمان تصمیم‌گیری کنیم. کمپین‌های تبلیغاتی و نقش مدیا هم می‌تواند بسیار قدرتمند‌تر از آن چیزی باشد که حتی اثرش را احساس کنیم. برخی از بازی‌های بزرگ که بودجه‌هایی کلان دارند، آنقدر در تبلیغات روی نقاط قوت و کم‌نقص خود مانور می‌دهند که هنگام تجربه محصول نهایی هم مشکلات دیگر آنطور که باید به چشم نمی‌آیند.

فرضیه محتمل دیگر که تا حدودی نیز با همین قضیه تبلیغات و هایپ رابطه نزدیک و تنگاتنگی دارد، ترس منتقدین از کوبیدن و دادن نمره‌ای پایین به بازی‌های محبوب و پر سر و صدا است. این تئوری را نمی‌توان به همه سایت‌ها و تمامی منتقدین نسبت داد اما گاهی پیش می‌آید منتقدی از ترس هجوم انتقادهای مخاطبین و اینکه خوانندگان او را بی‌سواد خطاب کنند، از ابراز نظر واقعی‌اش خودداری کند.

اگر هم احساس می‌کنید در مورد ناسزا گفتن و حمله مخاطبین یک سایت به منتقد و نویسنده‌اش بزرگنمایی می‌کنم، کافی است به عنوان مثال تنها سری به برخی از بررسی‌های خود ویجیاتو یا سایت‌های مشابه ایرانی و خارجی بزنید. مثل بهتر شاید این ویدیو اختصاصی ویجیاتو باشد که در آن به بررسی ۳ اشتباه کوجیما در ساخت Death Stranding پرداختیم. ساخته آخر و جنجالی کوجیما از منتقد ما نمره خوب ۸۰ را دریافت کرد و در یادداشت دیگری نیز به این پرداخته شد که چرا این بازی یک شبیه‌ساز درجه یک کولبری است و این موضوع در اصل نقطه قوت مهم بازی به حساب می‌آید.

اصلا بازی یکی از نامزدهای اصلی ما برای بهترین بازی سال بود و در یک دسته‌بندی به عنوان برنده انتخاب شده است اما یک ویدیو با تمرکز روی اشتباهات و ایرادات اصلی بازی کافی بود تا در سایت و به خصوص به شکلی شدیدتر در شبکه‌های اجتماعی، تعداد قابل توجهی از طرفداران بازی نویسندگان و مجری‌های برنامه را به بی‌سوادی و نداشتن لیاقت متهم کنند و برخی هم به ناسزا گفتن رو بیاورند. Death Stranding از نظر ما واقعا بازی خوبی است ولی ایرادات خودش را هم دارد که از بیان کردن آن‌ها ابایی نداریم اما طرفداران سرسخت بازی بیشتر اوقات تحمل شنیدن هیچ نظر منفی‌ای را ندارند.

چنین واکنشی فراتر از مرزهای جغرافیایی است و به یک کشور و منطقه خاص محدود نمی‌شود. شاید مثال بهتر، نقدی باشد که مجله Slant Magazine برای Red Dead Redemption 2 نوشت و برای بازی تحسین شده راکستار نمره ۶ را در نظر گرفت. بخش دیدگاه‌های این بررسی مملو از نظرات افرادی عصبانی است که برای نشان دادن خشم خود گاهی هیچ محدودیتی قائل نمی‌شوند. خلاصه کلام، اگر منتقد بازی‌های ویدیویی هستید و از تجربه یکی از بازی‌های محبوب و پرطرفدار روز لذت نبردید؛ هر چقدر هم که مستند و با استدلال از نقاط ضعف بازی نام ببرید، باید خودتان را برای حمله بیشتر مخاطبین آماده کنید.

بازی‌های ویدیویی کیفیت بالاتری دارند

نه واقعا، ولی خب قرار بود که هر فرضیه محتملی را بررسی کنیم. شاید به عنوان اولین موردی که به ذهن می‌رسد، بخواهیم استدلال کنیم که بازی‌های ویدیویی نمرات بالاتری از فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی می‌گیرند چون کیفیت بیشتری دارند. برای رد کردن این فرضیه کافی است یکی از سایت‌های فروش بازی را در مرورگر خود باز و به صورت اتفاقی یک بازی جدید را انتخاب کنید. احتمال بالایی وجود دارد تا انتخابتان با عنوانی بی‌کیفیت و ضعیف از آب درآید.

اما این فرضیه نه چندان محتمل را می‌توان به شکلی شاید درست‌تر بیان کرد. اینکه ما به بازی‌های ویدیویی احساس نزدیکی بیشتری می‌کنیم، آن هم به خاطر نقش تعاملی که بازی‌ها دارند. بازی‌های ویدیویی محتوایی بیشتر و طولانی‌تر از فیلم‌های سینمایی دارند و با قرار دادن گیمرها در نقش شخصیت اصلی، ما را در دنیای خاص خودشان غرق می‌کنند. بازی‌ها ما را مهم می‌شمارند و خیلی دور از ذهن نیست به خاطر این علاقه متقابل کمتر به آن‌ها سخت بگیریم.

بازی‌های بد نقد و بررسی نمی‌شوند

این نظریه بالا بودن غیرمنصفانه نمرات برخی از بازی‌ها را توجیه نمی‌کند اما پاسخ مناسبی به این سوال می‌دهد که چرا بازه ۱ تا ۴ این سیستم تا این حد خالی است. گیمرها به دنبال بازی‌های ضعیف و شکست خورده نیستند و نوشتن آن‌ها از سوی رسانه‌ها سودی برای مخاطب ندارد، تحمل چنین عناوینی برای هر کسی از جمله منتقدین دشوار است و نمی‌توان تجربه چند ده ساعته بازی‌ها برای نوشتن بررسی را با تماشای یک فیلم سینمایی ضعیف مقایسه کرد که در بدترین حالت ۲ الی ۳ ساعت از زمان منتقد را هدر می‌دهد. چنین بازی‌هایی به ندرت توسط چند رسانه انگشت شمار بررسی می‌شوند مگر آنکه استودیو و نامی شناخته شده پشت آن‌ها باشد.

حفظ رابطه بین رسانه‌ها و استودیوهای بازی‌سازی

فعالیت رسانه‌های امروزی حول رابطه‌شان با استودیو و شرکت‌های بزرگ می‌چرخد و حفظ این رابطه به خصوص برای رسانه‌های کوچک‌تر حیاتی است. تصور کنید سردبیر یک سایت تازه تاسیس و کمتر شناخته شده‌اید و به هر شکلی موفق شدید جدیدترین نسخه نقد جدیدترین بازی پر سر‌ و صدای یوبیسافت را به دست آورید. فکر نمی‌کنم تصورش سخت باشد اگر به آن نمره ۳ دهید و بازی را «آشغال» توصیف کنید، چه پاسخی در ایمیل بعدی دریافت خواهید کرد البته اگر اصلا حتی جواب ایمیل‌تان را دهند.

به نظر ناعادلانه می‌آید اما این یک چرخه کامل متشکل از مشتریان، رسانه‌ها و استودیوهای بازی‌سازی است که همگی به یکدیگر نیاز دارند. در بخش مهمی از این چرخه، رسانه‌ها به برقراری رابطه‌ای سالم با کمپانی‌ها و استودیوهای بازی‌سازی برای جذب مخاطبین و مشتریان احتمالی احتیاج دارند و بسیاری نمی‌توانند ریسک خدشه‌دار شدن این رابطه را به جان بخرند.

حالا چه کاری می‌توانیم برای اصلاح این سیستم انجام دهیم؟

دقیقا به خاطر همین مشکلات بازه و مقیاس ۱ تا ۱۰، بسیاری از رسانه‌های بازی در طول زمان تصمیم گرفتند تا چون منتقدهای سینمایی به سراغ سیستم ۵ ستاره یا ۵ نمره‌ای بروند. مزیت ظاهری این سیستم آن است که نمراتی چون ۱ یا ۲ ستاره نیز آنطور غیرمتعارف و بیش از حد پایین به نظر نمی‌رسند و به هر حال قضاوت اثر روی مقیاسی کوچک‌تر تعریف می‌شود. اما تمامی این سیستم‌ها قابل تبدیل شدن به یکدیگر‌ بوده و در اصل خود مقیاس ۱ تا ۱۰ نیست که مشکل دارد، بلکه ایراد از درک نادرست از مقیاس و ارزش هر نمره است که در طول زمان ایجاد شده.

از طرفی دیگر برخی سایت‌های دیگر و به خصوص رسانه‌های معتبری چون Kotaku و Polygon تصمیم گرفتند به طور کلی سیستم نمره‌دهی را از نقد بازی‌هایشان حذف کنند. تفکر پشت چنین تصمیمی این است که نمی‌توان ارزش کلی یک بازی را به نمره‌ای ریاضی محدود کرد، اینکه با توجه به تفاوت ژانرها نمی‌توان مدعی شد Assassin's Creed Valhalla که نمره ۸.۵ گرفته، بازی بهتری از Amnesia: Rebirth است که از همان رسانه نمره ۸ را دریافت کرده است. از همه‌ مهم‌تر هدف اولیه و ماهیت اصلی بازی‌ها سرگرم کردن مخاطبین خودش است و این «سرگرمی» یا فان بودن را نمی‌توان با ‌خط‌کش اندازه گرفت.

همچنین این رسانه‌ها متعقدند که با در نظر گرفتن یک نمره مشخص، بخش قابل توجهی از مخاطبین تنها به دیدن نمره اکتفا کرده و دیگر تمایلی به خواندن متن بررسی نشان نمی‌دهند. اینکه این تفکر و بینش را با جان و دل قبول کنیم یا کاملا روی آن خط بطلان بکشیم، به این راحتی و سادگی نیست. به شخصه به جز مورد آخر که همان تمایل بیشتر مخاطبین سایت به خواندن متن بررسی است، به آن صورت با توجیه‌های قبلی موافق نیستم.

بازی‌های ویدیویی، محصولاتی ارزان قیمت با محتوایی یکی دو ساعته نیستند که بخواهیم در انتهای بررسی نظرمان را به «توصیه می‌شود/نمی‌شود» محدود کنیم. ژانر و سبک آن‌ها تقریبا بی‌شمار است، هر کسی سلیقه‌ای دارد و در نهایت به نظرم مهم است که معیاری داشته باشیم تا بتوان آن‌ها را با هم مقایسه کرد. این سیستم ضعف‌های خودش را دارد اما حضورش بهتر از نبودش است. هر چند که کاملا محتمل است شمایی که الان مطلب را می‌خوانید، دیدگاهی کاملا متفاوت داشته باشید.

بنابراین به نظرم بهترین کار این است از هر سیستم و مقیاس نمره‌دهی که استفاده می‌کنیم، سخت‌گیرتر باشیم و به مرور به نمرات معنای واقعی آن‌ها را برگردانیم. بازی‌های ویدیویی سرگرمی شماره اول همه ماست و آن‌ها را چون دوستانی صمیمی دوست داریم، این سخت‌گیری به مرور زمان به تولید محصولاتی با کیفیت‌تر و بالا رفتن استانداردها متنهی می‌شود که به نفع همه ماست.

ما به عنوان مخاطب چه‌کار کنیم؟

قبل از هر چیزی بار دیگر باید به یاد داشته باشید که همه ما سلیقه و نظرات خاص خودمان را داریم، نقد و بررسی‌ها راهنمایی قابل اعتماد و مناسب برای آشنا شدن با جنبه‌های مختلف یک بازی و تصمیم‌گیری برای خرید یا عدم خرید آن‌ها هستند اما در نهایت همه چیز به نظر شخصی خود شما بستگی دارد.

قبل از خرید بازی‌ها و در پروسه تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها، تنها به دیدن نمرات اکتفا نکنید، بلکه چندین بررسی را کامل بخوانید. به این شکل با ساختار کلی بازی و نقاط ضعف و قوت آشنا می‌شوید و یک تصویر کامل‌تر و بهتری از آن در ذهنتان شکل می‌گیرد. به مرور زمان منتقدهایی را پیدا خواهید کرد که سلیقه نزدیک‌تری به شما دارند و در نتیجه بهتر است نظرات آن‌ها را نسبت به نقد‌ها و نمرات دیگر ارجحیت دهید.

در انتها باز هم مثل همیشه، مشتاق شنیدن نظرات شما هستیم. در مورد سیستم نمرات بازی‌ها و میانگین بالای بیشتر عناوین چه فکری می‌کنید؟ به نظر شما چرا در دنیای بازی‌ها نمرات و اعداد آن معنایی را که باید ندارند؟ دیدگاه‌‌های خودتان را حتما با ما به اشتراک بگذارید تا با نظرات هم بیشتر آشنا شویم.