نقد فیلم The Brutalist – رویای آمریکایی در ازای فروش روح

بردی کوربت در بلندترین فیلم خود تا به امروز، آدرین برودی را برداشته و به جای یک یهودی لهستانی، تبدیل به یک یهودی مجاری کرده و در دهه ۱۹۵۰ میلادی، به سرزمین آمریکا مهاجرت می‌دهد تا شاید او در آن جا به عنوان یک معمار هنرمند، بتواند به رویای آمریکایی دست یابد. بردی کوربت در به اصطلاح حماسه ۳ ساعت و ۲۲ دقیقه‌ای خود (البته با اینترمیشن به مدت 3 ساعت و ۴۵ دقیقه) به مصیبت یهودیان در دوره اشغالی نازی و مهاجرت آن‌ها به آمریکا، به فضای تاریخی دهه ۱۹۵۰ آمریکا، اختلاف طبقاتی و نژادی، جنسیت، خانواده، اعتیاد، تقابل مردانگی و زنانگی و بسیاری از مسائل دیگر می‌‎پردازد. چیزی غیر از این هم از کوربت انتظار نمی‌رفت، که با دوربین کند خود هر درونمایه‌ای که باید را، تا قطره آخر به صفحه فهم مخاطب بچکاند. اما آیا کوربت توانسته تک تک این مفاهیم را در تلفیقی خوب به شکل یک قصه گیرا در آورد؟ با ویجیاتو برای نقد فیلم The Brutalist همراه باشید.

در این فیلم کوربت به همراه لول کراولی، فیلمبردار مورد علاقه‌اش که در دو فیلم قبلی خود (Vox Lux و The Childhood of the Leader) هم با او همکاری داشت، کل فیلم را در VistaVision و در فیلم خام ۳۵ میلیمتری فیلمبرداری کند، امری که دهه‌هاست بی سابقه بوده. او با با این کار قصد داشته یک فیلم مربوط به آن دهه را با تکنولوژی فیلمبرداری همان دوره و با دوربین‌های افقی فیلمبرداری کند تا بتواند حسی که باید را آن طور که می‌خواهد منتقل و در انتقال تاریخ، که یکی از دغدغه‌های اصلی کوربت در فیلمسازی است، بهتر عمل کند، که با کاستوم‌ها، دکورها و گریم‌ها همواره از آن مطمئنیم.

هنر کوربت در این است که دوره‌های تاریخی مد نظرش را با چنان دقتی، با دوربین وسیع و سرعت کند به نمایش می‌کشد که شخصیت خیالی روایتش، در فضای باورپذیر تاریخی‌اش کاملاً حل می‌شود و اگر از قبل ندانید، مطمئین هستید که این شخصیت‌ها واقعی هستند و پس از فیلم می‌توانید نام آن‌ها را در اینترنت جستجو کند. بله همین کار را برای لازلو توث، با هنرنمایی آدرین برودی خواهید کرد.

بیننده به دیدن چنین هنرنمایی و چنین نقشی از آدرین برودی آن قدر عادت ندارد. در ابتدا فکر می‌کند این هم یکی دیگر از پرسوناهای آشنای برودی است و کما بیش هم اوایل بر اساس یک سری از اکت‌ها و میمیک صورت به این سمت گرایش پیدا خواهد کرد. با این که نزدیک می‌شود، نقش لازلو توث هیچ همنهشتی با دیگر پروسناهای آدرین برودی پیدا نمی‌کند، و در نهایت برودی نقشی که از خود در فیلم The Brutalist ارائه می‌دهد که قطعا همانند دیگر هنرماییش شبیه به فیلم The Pianist و ِDetachment به عنوان یک نقش حمل‌کننده بر فیلم، به یاد خواهد ماند. با این حال با وجود بازی فوق‌العاده برودی، خود نقش لازلو توث به خوبی نوشته نشده و در جاهایی که باید نه کاریزمای کافی به عنوان یک هنرمند نابغه اروپایی دارد، نه آن قدر که باید عمق یک فرد زجر کشیده را، و نه تصمیماتی می‌گیرد که از فرد هنرمندی قائم به ذات خود بر آید. به همین علت بیننده با بازیگر غربیه است.

شخصیت‌ها ماقبل شروع فیلمنامه به کمال رشد خود رسیده‌اند و ما فقط تصمیمات و نیات آن‌ها را بعد از این رشدی که کامل شده می‌بینیم، نه این که در خلال روند سناریو آن‌ها هم با اتفاقات رشد پیدا کنند، تقریباً هر اتفاقی هیچ اتفاقی تأثیر خاصی دیگر روی شخصیت‌ها نمی‌گذارد و این عجیب است. به همین علت در شروع فیلم هر شخصیت برای شما گیرا و رازآلود است و به علت رشدیافتگی، از عمق چهره‌ای برخوردار است که می‌خواهید با پیشرفت فیلم سر از گذشته آن‌ها دربیاورید، این که در گذشته چه اتفاقی افتاده که در لحظه حال، فرد چنین جهان‌بینی و چنین اهدافی دارد.

اما این جذابیت پس از مدتی از دست می‌رود و مابقی شخصیت‌ها هم همانند لازلو چیزی در چنته برای شکوفایی ندارند. البته که قصه دلایلی به شما می‌دهد اما سریع از ان رد شده و تمرکز نمی‌کند، پرداختی هم روی آن‌ها انجام نمی‌دهد تا بیننده هم درگیر شود. انگار از عمد توسط سازنده یک کاریزمازدایی نسبت به شخصیت‌ها صورت گرفته، شاید در نگاه اول این امر خوب و رویکرد تازه‌ای برای گفتن قصه‌ای رئال باشد، اما اغراق در این کار به قیمت دوری و فاصله بیننده از شخصیت‌ها تمام شده چون در زندگی عادی هم در چنین شرایطی که فیلم عرضه می‌دارد، اعمالی از انسان سر می‌زند که باعث ارتفا شخصیتی او و به طبع کاریزمایش خواهد شد.

البته باید زن لازلو، ارژیث (با بازی فلیسیتی جونز) را از این قاعتده مستثنی دانست که وجهی از صلابت را روی سناریو فیلم فرود می‌آورد. فلیسیتی جونز از نیمه دوم و بعد از Intermission وارد فیلم می‌شود و کاملا داینامیک فیلم را عوض می‌کند: چیزی که که در نیمه اول جهت قصه به خاطر فقدان آن تعیین می‌شد، این فقدان در نیمه دوم رفع شده و حالا در تقابل با جریان نیمه اول فیلم قرار می‌گیرد.

یعنی تقابل زنانگی با مرد سالاری. خوشبختانه زنانگی فیلم‌ کوربت نه رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی، بلکه رفتارهای به موقع در جاهای مناسب قصه است که با ورود این عنصر، قصه به سمتی پیش می‌رود که در نیمه اول فیلم ناممکن بود. بازی فلیسیتی جونز در نقش ارژیت فوق‌العاده است و به یادماندنی، اما فرصتی که سناریو برای ابراز صلابت زنانگی او پدیدار و جهتی که برای رفتارها و تصمیم‌های اخلاقی مهیا کرده، باز هم او را تبدیل به یک زن با صلابت یهودی می‌کند، به جای این که به صورت کلی الگویی اخلاقی برای هر زنی باشد.

روایت کوربت در فیلم The Brutalist همانند فیلم‌های پیشینش با تکیه بر سکانسهای طولانی با کمترین برش است تا هر چه از داستان را که می‌خواهد، بر اساس دیالوگ‌ها و پیچیدگی و تغییر جهت‌های بسیار بحث‌ها، زبان بدن بازیگرها، حتی سکوت آن‌ها به نمایش بکشد. وقتی جدا جدا به هر یک از سکانس‌های طولانی فیلم نگاه می‌کنیم، از ارزش تولید بالای آن‌ها، از فیلمبرداری و نور فوق‌العاده، از دوری و نزدیکی، حرکت و توقف مناسب دوربین، از هوشمندی در جا دادن شخصیت‌های معین در قاب‌بندی‌های معین، زبان تحسین می‌گشاییم.

حتی برخی از سکانس‌ها از شدت زیاد تنش و گیرایی، بیننده را ناخودآگاه با خود می‌رباید، آن‌ها را در صحنه جا داده و با نفس زدن شخصیت‌ها هماهنگ می‌کند. اما وقتی این سکانس‌ها در اتصال با هم یک قصه کلی را می‌سازند، آن قصه کلی آن طور که باید و شاید جذب‌تان نمی‌کند. انگار چیزی دور از شماست، ربطی به شما ندارد، چیزی فراموش‌شدنی در طول زمان، اما این چیز فراموش‌شدنی در طول زمان، برخی ماندگاری ابدی دارد که یکی از آن‌ها بازی برودی، و دیگری سکانس‌های عاشقانه فیلم است. عاشقانه‌هایی که اگر از سناریو کنده و در قالب فیلم کوتاه نشان داده شود، باز هم به عنوان اثری مستقل مورد تحسین منتقدین و بیننده‌ها قرار خواهد گرفت.

با این که فیلم The Brutalist را هر سینما دوستی باید مشاهده کند، اما تکیه و تمرکز هسته اصلی داستان روی افراد یهودی، مناسک و مصیبت‌های مخصوص آن‌ها، اثر را کمی برای مخاطب عام غیریهودی دور از دسترس می‌کند. البته هر چه که باشد، هر اشکالی هم که از سناریو بگیرید، باز هم در انتها باید خوشحال باشید که همچنان چنین فیلم‌هایی ساخته می‌شود، فیلم‌هایی با مقیاس بسیار بزرگ، ارزش تولید بالا، تاریخ‌گو، با اهمیت به جزییات، دوربینی بسیط برای گفتن قصه‌ای بسیط، و دوربینی نزدیک برای تسخیر عمیق‌ترین و زیرلایه‌ای‌ترین احساسات انسانی، حتی اگر در پرداخت آن آن‌طور که باید نتواند عمل کند. می‌شود امیدوار بود که موفقیت خوب این فیلم در گیشه‌ها، باعث شود تا باز هم فیلم‌هایی با همین سرعت روایت کند، با همین سکانس‌های طولانی و با ویژنی جاه‌طلبانه ببینیم.

70

امتیاز ویجیاتو

فیلم The Brutalist اثری فاخر از نظر تکنیکی و مقیاسی بسیار بزرگ است که با سکانس‌های طولانی گیرایش، می‌تواند شما را تا انتها همراه زمان طولانی خود کند، اما وقتی این سکانس در یک جمع‌بندی تشکیل یک قصه کلی را می‌دهد، آن قصه کلی دور از شماست، انگار به شما ربطی ندارد، شخصیت‌ها را فراموش می‌کنید و تنها چیزی که می‌ماند برخی اصول کارگردانی و خلق سکانس است که می‌تواند برای سینمادوستان جذاب باشد.