ویبرانیوم (Vibranium)، فلز اعجاب‌آور دنیای مارول، و چارچوب‌های استفاده‌اش از وقتی که شخصیت بلک پنتر (Black Panther) در سال 2018 پا به دنیای سینمایی مارول گذاشت بر سر زبان‌ها افتاد. البته نمی‌توان صحبت از فلزات غیرقابل رسوخ و آسیب ناپذیر دنیای مارول کرد بدون این که به آدامانتیوم (Adamantium) اشاره‌ای داشت. فلزی ساخته شده به دست بشر که در پروسه آزمایش Weapon X برای آسیب ناپذیر شدن ولورین استفاده شد.
با این که هر دوی این عنصرهای داستانی، مشهور هستند ولی کاربرد، شکل، ویژگی و نقاط ضعفی کاملاً متفاوتی دارند که باعث به وقوع پیوستن خیلی از داستان‌های کمیک‌های مارول می‌شوند. اما چرا مارول به جای یک، باید دو فلز آسیب ناپذیر داشته باشد؟ در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم. ما را در ویجیاتو همراهی کنید.
ویبرانیوم، فلز اعجاب‌آور واقعی
فیلم Black Panther توضیح وفادارانه‌ای از ریشه‌های ویبرانیوم ارائه داده است. واکاندا (Wakanda) روی محل برخورد شهابی از جنس ویبرانیوم با زمین قرار گرفته. مردم این منطقه قدم به قدم به لطف این فلز و خواص تقریباً جادویی آن توانستند به پیشرفت‌هایی غیر قابل باور در زمینه تکنولوژی دست پیدا کنند.
فلزی که حالا به عنوان ویبرانیوم می‌شناسیم اولین بار در شماره 13 کمیک Daredevil (انتشار در ماه فوریه سال 1966) پدید آمد که به عنوان فلزی با منبع فضایی معرفی شد. اصلی‌ترین کاربرد ویبرانیوم، ذخیره کردن انرژی جنبشی با هر ضربه‌ای که به آن وارد می‌شود است. دانشمندان دنیای داستان‌های مارول دلیل این موضوع را به علت حرکت دائمی مولکول‌های این عنصر اعلام کرده‌اند. نام گذاری این فلز به ویبرانیوم نیز به علت همین حرکت دائمی است.
همین ویژگی باعث می‌شود تا گلوله‌های شلیک شده به سپر کاپیتان آمریکا، که از آلیاژ فلز ویبرانیوم ساخته شده، کمانه نکنند. البته فیلم‌های کاپیتان آمریکا در به نمایش کشیدن این ویژگی غفلت کرده‌اند. هر چند حداقل فیلم Captain America: The First Avenger تا حدودی نسبت به ویژگی جذب انرژی جنبشی وفادار بود. این سپر به خاطر آلیاژ ویبرانیوم انرژی جذب می‌کند و بنابراین گلوله‌هایی که به آن برخورد می‌کنند در لحظه به زمین می‌افتند.
از آن جایی که ظرفیت ذخیره انرژی فلز ویبرانیوم خیلی بالاست، این تفکر را به وجود می‌آورد که سپر کاپیتان آمریکا آسیب ناپذیر است. با این حال چندین بار در دنیای کمیک‌ها دیده‌ایم که این سپر شکسته شده است. اولین بار در شماره‌های 215 و 216 کمیک Avengers (انتشار در ماه‌های ژانویه و فوریه سال 1982) توسط مولکول من (Molecule Man) این اتفاق افتاد.
مهم‌ترین ویژگی ویبرانیوم سبک و قابل تغییر بودن آن است. برای همین است که در واکاندا کاربردهای مختلفی برای آن یافت شده. از تقویت کردن لباس بلک پنتر تا استفاده‌هایی که باعث نجات جان انسان‌ها از راه‌های پزشکی می‌شود.
آدامانتیوم، تقلیدی خشن‌تر
آدامانتیوم کمی بعد از ویبرانیوم و شماره 66 کمیک Avengers (انتشار در ماه جولای سال 1969) پا به دنیای کمیک‌های مارول گذاشت. به جای این که با یک شهاب سر و کار داشته باشیم، منبع این آلیاژ فلزی خود بشر اعلام و دکتر میرون مک‌لین (Dr. Myron MacLain) به عنوان سازنده‌اش معرفی شد. دکتر مک‌لین از گرز افسانه‌ای هرکول در افسانه‌های یونانی که از آدامانتاین (Adamantine) ساخته شده الهام گرفته بود.
آلیاژ ساخته شده به دست مک‌لین ترکیبی از فولاد، یک کاتالیزور ناشناس و… ویبرانیوم است. اولین و قوی‌ترین نمونه ساخته شده توسط مک‌لین باعث ساخت سپر مشهور کاپیتان آمریکا شد. از آن جایی که حتی خود مک‌لین نیز ترکیبی که ساخته است را به یاد ندارد، مارول نیز آدامانتیوم استاندارد را به عنوان نتیجه مهندسی معکوس فلز واکاندایی دسته بندی کرده است. با این حال باید به یاد داشت با وجود این که ویبرانیوم به عنوان بخشی از عناصر سازنده آدامانتیوم محسوب می‌شود اما کاربرد این دو فلز کاملاً متفاوت است.
مورد اول این است که آدامانتیوم را نه می‌توان به راحتی تغییر شکل داد و مطمئناً حتی سبک هم نیست. آلیاژ ساخته شده خیلی چگال و سنگین است. برای همین هم ولورین با قدی حدود 160 سانتی‌متر از تقریباً 85 کیلوگرم (بدون پوشش آدامانتیومی استخوان‌هایش) بعد از انجام آزمایش به وزنی بیش از 140 کیلوگرم می‌رسد.
اما همانند ویبرانیوم، آدامانتیوم نیز سخت و تقریباً غیرقابل آسیب است. حتی از زیر آزمایش توسط شخصیت‌هایی مثل تور، آیرون من و هالک با قدرت کامل (و روی ولورین بیچاره) نیز سر بلند بیرون آمده. در وضعیت فلز مجزا نیز که هالک (شماره 12 کمیک Secret Wars – انتشار در ماه آوریل سال 1985) و تور (شماره 66 کمیک Avengers) با آن سر و کار داشتند هم صرفاً خمیدگی‌ها و شکستگی‌هایی مختصر روی آن پدید آمد.
اما این برتری آدامانتیوم نسبت ویبرانیوم بهای خود را نیز دارد. ویبرانیوم از باقی‌مانده‌های شهاب استخراج می‌شود در حالی که ساختن آدامانتیوم شدیداً گران است و فقط مقادیر کوچکی از آن حاصل می‌شود. علاوه بر آن، فرمول ساخت آن به عنوان مدارک محرمانه توسط دولت ایالات متحده نگهداری می‌شود. (البته منظورمان دولت آمریکا در دنیای کمیک‌های مارول است. کاخ سفید در دنیای واقعی چنین فرمولی ندارد… البته تا جایی که ما اطلاع داریم!)
از هر فلز فقط یک نسخه وجود ندارد
به غیر از حالت خالص، این دو فلز چند نمونه متنوع نیز دارند. نمونه اصلی ویبرانیوم، ویبرانیومِ واکاندایی است اما ویبرانیوم قطب جنوب (که در واقع می‌تواند آدامانتیوم را به حالت مایع درآورد)، روربیوم (reverbium – که انرژی جنبشی را دفع می‌کند) و ویبرانیوم زنده (که فلزی نیمه زنده است) هم وجود دارند.
پروتو آدامانتیوم (Proto-Adamantium) ساخته اولیه مک‌لین است که در ساخت سپر کاپیتان آمریکا نیز استفاده شده. نسخه‌های دیگر آدامانتیوم، آدامانتیومِ حقیقی (استفاده شده در اسکلت ولورین)، آدامانتیوم ثانویه (از نظر ساخت ارزان‌تر است)، آدامانتیوم بتا و کربونادیوم (Carbonadium – داوم کم‌تر اما انعطاف پذیری بیش‌تر دارد) هستند.
با این دو فلز، کمپانی مارول برای دهه‌ها با توجه به این که کدام شخصیت یا گروه کنترلشان را به دست می‌گیرد توانسته قهرمانان، خبیث‌ها، ملت‌ها و دنیاها را نابود کند یا از آن‌ها دفاع کند. با این که شخصیت‌هایی مثل بلک پنتر، کاپیتان آمریکا و ولورین به عنوان قهرمان از این فلزها استفاده می‌کنند اما خبیث‌هایی مثل دکتر اختاپوس، کرایم مستر (Crime-Master) و حتی کیلمونگر (Killmonger) نیز توانسته‌اند از ویبرانیوم و آدامانتیوم برای اهداف خود استفاده کنند.
