برترین کارگردانان تاریخ ‌انیمه – با جادوگران دنیای تخیل و آثارشان آشنا شوید

تا به‌حال شده درحال نگاه به شخصی از خود بپرسید چه‌چیزی در سر این شخص می‌گذرد؟ جواب این سوال آنقدر می‌تواند گسترده باشد که عملا جواب به آن غیرممکن خواهد بود. از تاریک‌ترین وحشتناک‌ترین افکار ممکن، تا شاید ایده اختراعی که نسل بشر را دگرگون سازد. اما اشخاصی وجود دارند که محتویات ذهن آنان، زیباتر از ماست. بسیار زیباتر از آن که بتوانند آن را بر پرده نقره‌ای یا کاغذی نشان دهند. بسیار عظیم‌تر از آنکه کلمات بتوانند آن را بیان کنند و بسیار عمیق‌تر از آن که بتوان درکش کرد. گروهی از این افراد را می‌توان با کلماتی مانند «نویسنده» و «کارگردان» توصیف کرد. در این مقاله قصد داریم شما را با تعدادی از این جادوگران دنیای انیمه آشنا کنیم. با ویجیاتو همراه باشید

تتسورو آراکی

Tetsuro Araki

سعی این مقاله بیشتر بر این بود که روی کارگردانان انیمه‌های سینمایی ژاپنی تمرکز کند. اما تعدادی از نام‌ها هستند که نمی‌توان زمانی که در این موضوع صحبت می‌کنیم از آنها به راحتی گذشت. اجازه دهید دلیل خود را مشخص کنم. تتسورو آراکی کارگردان انیمه‌های تاریخی دفترچه‌مرگ (Death Note) و حمله به تایتان (Attack on Titan) است!

تتسورو تنها با چهل و سه سال سن و در حدود پانزده سال فعالیت حرفه‌ای توانسته‌جای خود را به عنوان یکی از برترین کارگردانان تاریخ انیمه مستحکم سازد.او که در رشته علوم انسانی تحصیل کرده در سال 2004 به عنوان دستیار به استودیو مدهاوس پیوست و در سال دوم حضور خود در کمپانی توانست به مقام کارگردان دست یابد. تنها یک سال بعد او شاهکار خود یعنی دفترچه‌مرگ را خلق کرد!

Death Note

برترین انیمه کارآگاهی، برترین انیمه ترسناک و برترین کاراکتر‌ها ممکن را در نظر بگیرید. به آن کارگردانی‌ درجه یک اضافه کنید و در نهایت داستان را بدون هیچ‌گونه نقص چشمگیر و جذابیتی مرموز تصور کنید. این انیمه دفترچه‌مرگ است.

خیلی از طرفداران‌انیمه ایرانی دفترچه مرگ را مانند تله‌ای توصیف می‌کنند که اولین‌بار به وسیله آن با انیمه آشنا شدند و دیگر هیچ‌گاه نتوانستند از آن دل بکنند. قبول کنید خیلی از ما در دوران کودکی نام معلم و کسانی که از آن‌ها کینه به دل داشتیم را در دفترچه سیاهی می‌نوشتیم و آرزو مرگشان را به بدترین شکل ممکنه داشتیم. جایگاهی که درحال حاضر در دنیای انیمه متعلق به حمله به تایتان است. برای سالها قبل از آن در انحصار دفترچه‌مرگ بود. این که هردو این انیمه‌ها دارای یک کارگردان مشترک هستند نیز نبوغ تتسورو را ثابت می‌کند. مانگا جدیدی از دفترچه مرگ بعد از بیش از پانزده سال تایید شده و به زودی از آن انیمه‌ای ساخته می‌شود.

شیناگامی‌ای تنها برای تفریح دفترچه‌مرگ اضافه خود را به دنیای انسان‌ها می‌اندازد. دفترچه‌ای که نام هرکس را در آن بنویسی بدون شک مرگش حتمیست. دانش‌آموز نابغه‌ای به نام لایت یاگامی (Light Yagami) دفترچه را میابد و تصمیم می‌گیرد با استفاده از قدرت دفترچه تمام انسان‌ها پلید را از سر راه بردارد و تبدیل به یک خدا شود!

ماکوتو شینکای

Shinkai Makoto

ماکوتو شینکای با نام اصلی ماکوتو نیتسو (Niitsu Makoto)  متولد ۹ فوریه ۱۹۷۳ اولین کارگردان سینمایی در لیست ماست. این کارگردان 47 ساله از سال 1997 با انیمیشن کوتاه  جهان‌های دیگر (Tooi Sekai) وارد حوزه انیمه شد و از آن روز تا کنون در تهیه بیست و پنج اثر در حوزه انیمه، مانگا و لایت ناول نقش اصلی را ایفا کرده است. آقا شینکای مانند خیلی از هنرمندان دیگر تنها به کارگردانی راضی نشده و به عنوان انیماتور، مانگاکا، تهیه‌کننده، و نویسنده نیز شناخته می‌شود.

بدون شک معروف‌ترین اثر آقا شینکای انیمه اسم‌تو (Your Name) است. اما از آثار قابل توجه دیگر او نیز می‌توان به باغ کلمات (The Garden Of Words)، پنج سانتیمتر بر ثانیه (5Centimeters per Second) و تغییر با تو اشاره کرد (Weathering With You) البته لازم به ذکر است که ترجمه تحت‌الغوی این اثر از عنوان ژاپنی فرزند آب‌هوا معنا می‌شود. سبک آشنا بخصوص ماکوتو در تمام این انیمه‌ها دیده می‌شود که روحی متفاوت بر آن می‌بخشد.

یکی دیگر از نکات جالب ماکوتو این است که صاحب جهان خود است. تایید شده که هر سه انیمه «نام تو»، «تغییر با تو» و «باغ کلمات» در یک دنیا اتفاق افتاده‌اند. بسیاری به ماکوتو شینکای که تعداد زیادی از آثار او لیاقت عنوان “شاهکار” را بدست آورده‌اند و همیشه عناصر جادو بخشی از آن را تشکیل می‌دهند لقب “میازاکی جدید” را اختصاص داده‌اند. در ادامه نگاهی کوتاه بر شناخته شده‌ترین اثر آقا شینکای داریم.

Kami No Na Wa

انیمه «اسم تو» را می‌توان پر افتخارترین انیمه سینمایی ده دوم قرن بیست و یک دانست. انیمه‌ای که به همراه «صدا خاموش» (A Silent Voice) بمب‌ها سال 2016 بودند. اسم تو توانست برنده بیش از پنجاه جایزه معتبر بین‌المللی شود و بعد از سالها در لیست «پنجاه انیمه سینمایی برتر جهان» صدر نشینی را شهر ارواح (Spirited Away) بگیرد و بالا تراز قلعه متحرک هاول (Howl’s Moving Castle) در رتبه اول لیست قرار گیرد.

«اسم تو» راوی داستان دختری دبیرستانی به نام میستوها است (Mitsuha Miyamizu) که در شهر کوچکی زندگی می‌کند و از زندگی روزمره خود خسته است.میتسوها آرزو دارد که در زندگی بعدی خود پسری خوش‌قیافه اهل توکیو باشد. زندگی میتسوها تبدیل به ماجراجویی تمام عیار می‌شود وقتی که بدن او و پسری به نام تاکی تاچیبانا (Taki Tachibana) شروع به تعویض می‌کنند. درکنار ماجرا داستان چیزی نیز بین تاکی و میتسوها شکل میگیرد. تنها یک مشکل وجود دارد: بعد از بیداری همه چیز فراموش می‌شود.

ایسائو تاکاهاتا

Isao Takahata

عملا هیچ ایرانی‌ از متولدین بین دهه شصت تا هشتاد نیست که با آثار اسطوره صنعت انیمه یعنی آقا تاکاهاتا خاطره‌ای نداشته باشد. از معروف‌ترین آثار آقا تاکاهاتا در ایران باید به «آنه با موهای قرمز» (Anne of Green Gables)، «داستان‌پرین» (The Story of Perrine) که در ایران آن را با نام با خانمان می‌شناسیم، تحسین شده‌ترین انیمه ضدجنگ یعنی «مدفن کرم‌ها شب‌تاب»(Grave of the Fireflies) و همچنین تهیه‌کنندگی «قلعه‌ای در آسمان» (Castle in the Sky) اشاره کرد. اما تاکاهاتا در طول یک عمر فعالیتش آثار بی‌نظیر زیادی خلق کرده که معرفی تمام آن‌ها در این مقاله نمی‌گنجد.

ایسائو تاکاهاتا کارگردان ، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده متولد سال 1935 از پایه‌گذاران شناخته‌ترین استودیو تاریخ یعنی استودیو جیبلی بود (Ghibli). ایسائو که بعد از جنگ‌جهانی دوم در رشته ادبیات فرانسه تحصیل کرده بود از همان ابتدا در حوزه انیمیشن‌سازی مشغول به کار شد.

تاکاهاتا که از دوستان نزدیک میازاکی به حساب می‌آمد به همراه او و دو تن دیگر استودیو جیبلی را پایه‌گذاری کرد. در بین سالهای 1971 الی 2013 ایسائو خاطرات بی‌شماری را برایمان خلق کرد و در سال 2013 و همزمان با میازاکی با اثر «افسانه شاهدخت کاگویا» (The Tale of the Princess Kaguya) که جایزه اسکار بهترین پویانمایی را نیز برای او به همراه داشت به زندگی هنری خود پایان داد.

هرچند یک بار دیگر در سال 2016 با انیمیشن «لاکپشت قرمز» (The Red Turtle) برای وداع نهایی بازگشت. سرانجام ایسائوتاکاهاتا در سال 2018 به دلیل سرطان ریه درگذشت و میراثی جاودانه از خود به جا گذاشت.

Castle in the Sky

قلعه‌ای در آسمان به همراه بسیاری از آثار جیبلی از هویت‌های انیمه به حساب می‌آید.پازو پسر معدن‌چی جوانی است که شاهد فرود آمدن دختر مرموزی از آسمان می‌شود. دختری که گردن‌بندی مربوط به شهر افسانه‌ای لاپوتا به گردن دارد و از دزدان‌هوایی گرفته تا ماموران‌دولتی به دنبال این گردن‌بند و گنج‌ها لاپوتا هستند. پازو که پدر او نیز تمام عمرش را صرف یافتن لاپوتا کرده دارای انگیزه کافی برای حفاظت از دخترک و رسیدن به شهر افسانه‌ای است.

ساتوشی‌کن

Kon Satoshi

بدون شک ساتوشی‌کن بزرگ‌ترین حسرت جهان انیمه است. نابغه‌ای بی‌مانند که او را خیلی زود از دست دادیم. بسیاری از کارشناسان کن را نولان دنیای انیمه‌ها می‌دانند.

سبک این کارگردان به قدری خاص، اعجاب‌انگیز و جذاب بود که به راحتی امضای او به حساب می‌آمد. البته یکی دیگر از دلایل این لقب این که خود کیریستوفر نولان در مصاحبه‌ای اعلام کرده برای فیلم تاریخی تلقین (Inception) از انیمه پاپریکا (Papurika) الهام گرفته. البته کسی که هردو این آثار را دیده باشد و بدون تعصب سکانس‌ها هردو اثر را مقایسه کند متوجه می‌شود که تاثیر نولان از پاپریکا چیزی بیشتر از الهام است.

همچنین «دارن آرنوفسکی» (Darren Aronofsky) برای چندی از سکانس‌ها «قوی سیاه» (Black Swan) دقیقا از سکانسها «آبی تمام عیار» اولین اثر کن استفاده کرده. این نبوغ ساتوشی کن بود که به راحتی با ذهن مخاطب بازی کند تاجایی که بیننده حتی به اولین برداشت‌ها خود از انیمه نیز شک کند.

ساتوشی کن متولد سال 1963 است. او ابتدا کارش را به عنوان مانگاکا و انیماتور شروع کرد ولی بعد از همکاری تاریخی‌اش با استودیو مدهاوس (MADHOUSE) به عنوان کارگردان در اثر  «آبی تمام‌عیار» (Perfect Blue) تصمیم گرفت در این استودیو و در سمت کارگردان بماند و تا زمان بازنشستگی اجباری‌اش چهار اثر تاریخی دیگر نیز به کارنامه خود اضافه کرد.پدرخوانده‌ها توکیو (Tokyo Godfathers) نیز یکی دیگر از آثار تاریخی ساتوشی‌کن است.

ساتوشی کن در سال 2010 و بر اثر سرطان لوزالمعده درگذشت و آخرین اثر خود را که قرار بود در سال 2009 منتشر شود نیمه تمام گذاشت.

• 

Paprika

انیمه‌ها معمولا به داستان‌ها پیچیده و هوشمندانه‌شان معروفند. اما از هر نظر، پاپریکا پرچم‌دار این ادعاست. امکان ندارد قبل از چندین بار تماشا با دقت پاپریکا تمام جزعیات و مقصود ساتوشی از تمام سکانس هارا متجه شوید.

داستانی وهم‌انگیز و در عین‌‌حال زیرکانه گواه نبوغ این کارگردان فقید است. پاپریکا درمورد دست‌گاهی صحبت ‌می‌کند که با آن می‌توان رویا‌ها دیگران را دست‌کاری کرد. حتی در بیداری. این دستگاه برای درمان بیماران روانی استفاده می‌شود. اما قتل‌‌ها و خودکشی‌ها مرموزی در شهر اتفاق می‌افتد که به این دستگاه ربط داده می‌شود.

مامورو اوشی

Mamoru Oshi

در ابتدا قصد نداشتیم نام مامورو اوشی را نیز در این لیست اضافه کنیم؛ چرا که با آثار آخر خود خیلی از طرفداران را ناامید ساخته. اما جدا از آثار تاریخی ‌او که باعث می‌شود نامش در صنعت انیمه برای همیشه ماندگار باشد. دلیل خیلی بهتری برای حضور او در این لیست وجود دارد.

اگر بخواهیم صنعت انیمه را تنها با یک ویژگی از باقی رسانه‌ها مشابه جدا کنیم. بدون شک دنیا سازی آن است. در انیمه‌ها دنیاها بیشتر از کاراکترها و حتی داستان اهمیت دارد. المان‌هایی که تک تک جزییاتش باهم عناصری که ما عاشق هم هستیم را شکل می‌دهند. استاد اعظم این هنر بدون هیچ حرفی مامورو اوشی است.

مامورو اوشی کارگردان متولد سال  1951 اما از سال 1977 تا به امروز بدون هیچ‌گونه استراحتی به کار فیلم‌نامه‌نویسی و کارگردانی انیمیشن مشغول است.شاهکار این مرد را می‌توان اثر «شبحی درون پوسته» (Ghost in the Shell) عنوان کرد، انیمه‌ای که فیلم معروف ماتریکس نیز از آن الهام گرفته شده است.

• 

Ghost in the Shell

در سال 2029 تکنولوژی تاجایی پیشرفت کرده که سایبورگ‌ها به راحتی در کنار انسان زندگی می‌کنند و بجز آن مغز انسان‌ها می‌تواند به طور مستقیم به اینترنت متصل شود. موکوتو کاسوناگی (Motoko Kasunagi) مامورپلیس نخبه‌ایست که با پرونده‌ها خاص مانند ترورسیم سروکار دارد. حال او به دنبال «عروسک‌گردان» است. مجرم سایبری که می‌تواند ذهن سایبورگها را هک کند.

تزوکا اوسامو

Tezuka Osamu

وقتی اسم تزوکا می‎‌آید، تمام انیمه‌بین‌ها باید سر تعظیم فرو بیاورند. شخصی که به نوعی پدرمانگا و انیمه به حساب می‌آید.

مردی که بدون او هیچ‌چیز از دنیای انیمه‌ها امروزه وجود نداشت. «پدر خوانده انیمه‌ها» ، «خداوندگار مانگا» و «والت دیزنی ژاپن» تنها برخی از القابی‌است که به تزوکا نسبت داده شده. اما همین کافیست تا بفهمیم مردی که داریم راجبش صحبت می‌کنیم از خدایان یونان چیزی کم ندارد.

اگرچه بیشتر آثار تزوکا امروزه به فراموشی سپرده شده. ولی هیچکس نیست که اعتراف نکند تمام آثار اعجاب‌انگیزی که امروزه با آن طرفیم همگی میدون تزوکا اوسامو افسانه‌ایست.

از مهم‌ترین آثار او می‌توان به  the White Lion ، Phoenix ، Black Jack و astroboy اشاره کرد. باید به این هم اشاره کنیم که احتمالا هیچکس در تاریخ انیمه بجز هایائو میازاکی قرار نیست به سطحی بالاتر از او دست یابد.

تزوکا و استن‌لی نویسنده بی‌مانند کامیک که در سال 2018 او را از دست دادیم یادآور هم هستند. هردو از خانواده‌ای از سطح پایین جامعه از دوران نوجوانی کاری که تا آخر عمر می‌خواهند ادامه دهند را پیدا میکنند هردو در جنگ جهانی دوم حضور داشته و از آن تاثیر گرفته‌اند هردو حرفه خود را از نو تعریف کرده‌اند. و درنهایت، هردو هیچگاه بازنشست نشدند. آخرین کلمات تزوکا ایسامو در سال 1989 و در سن شصت سالگی قبل از مرگ این بود:”التماستان می‌کنم اجازه دهید کار کنم!”

Astro boy

آستروبوی یکی از اولین آثار علمی-تخیلی جهان است. جهانی که انسان‌ها و ربات‌ها در کنار یک‌دیگر زندگی میکنند و اندروید‌ها به شکل ابرقهرمانان در می‌آیند امروزه دیگر ایده‌ای کلیشه‌ای و پیش پا افتاده به حساب می‌آید ولی برای اوایل ده شصت‌میلادی می‌توان آن را انقلابی برای دنیای سرگرمی دانست.

آستروبوی اندرویدی فوق پیش‌رفته است که دانشمندی اورا جایگزین پسر کشته شده‌اش می‌کند. و برای حفاظت از او، او را انواع سلاح‌ها مختلف مجهز می‌کند. آسترو بععد از اینکه متوجه می‌شود یک ربات است تصمیم می‌گیرد با استفاده از قابلیت‌هایش به مردم شهر کمک کند. سری اورجینال انیمه از سال 1963 و با 164 قسمت پخش شد اما بعدها سری‌ها بیشتری نیز از این انیمه ساخته شد.

هایائو میازاکی

Hayao Miyazaki

درنهایت نوبت به شخصی می‌رسد که از ابتدا در این لیست به دنبال نامش می‌گشتید. هایائو میازاکی افسانه‌ی، شخصی که نه تنها هیچگاه هیچ شکی در عنوان او به عنوان برترین کارگردان تاریخ انیمه وجود ندارد. بلکه حتی می‌توان با قاطعیت او را یکی از برترین و تاثیرگذارترین کارگردانان و نویسندگان تاریخ دانست.

تمام صفاتی که تا به حال به کارگردانان این لیست نسبت دادم را در ذهن داشته باشید. داستان‌سرایی، مهارت در دنیا سازی و شخصیت پردازی، خلاقیت و استفاده استادانه از عناصر مرموز. هرچیزی که باعث می‌شد شخصی بتواند در این لیست جاخوش ‌کند از صفات بارز میازاکی است.

شروع زندگی هنری میازاکی از وقتی که تنها 22 سال داشت یعنی سال 1963 و با پیوستن به توئی انیمیشن بود. اما شاهکار‌ها اصلی او از سال 1985 و زمانی که به همراه ایسائو تاکاهاتا استودیویی را بنا نهاد که ما امروزه معروغ‌ترین استودیو انیمه‌سازی در دنیا به حساب می‌آورد شروع شد. یعنی استودیو جیبلی. میازاکی در سال 2013 و همزمان با ایسائو تاکاهاتا بازنشست شد.

در سال 2018 اعلام شد که هایائو میازاکی بزرگ باری دیگر برای پایان دادن میراث خود باز می‌گردد و احتمالا آخرین شاهکار خود را به ثمر می‌رساند. هرچند که این انیمه بی‌نام و نشان تا سال 2023 منتظر نخواهد شد. به این هم باید اشاره کرد که پسر هایائو میازاکی یعنی گورو میازاکی (Miyazaki Gorō) نیز جا پای جا پدر گذاشته و اعلام کرده قصد دارد به‌طور حرفه‌ای کارگردانی و فیلم‌نامه نویسی انیمه را دنبال کند.

آثار میازاکی همیشه تلفیق عناصر خاص و گنگی بود که روح میازاکی را درون آنان میدمید. عناصری مانند قدرت، جادو،تنهایی ، نابودی ، سنت در عین‌ مدرنیته و در نهایت انسانیت است. شخصیت‌ها میازاکی زنان و مردانی قدرتمند در عین ضعف و عادی بودند هستند که باعث می‌شوند هر شخصی در کنار احساس درد و امید، زندگی را احساس کند.

جمله‌ای معروف نیز در مورد میازاکی وجود دارد که می‌گوید: “زمانی که شاهدخت‌ها دیزنی منتظز ناجیانشان بودند، هایائو میازاکی کاراکترها مونثی خلق می‌کرد که دنیارا نجات می‌داند”. صفات و نکات خدامانند هایائو میازاکی به اندازه‌ایست که در این مقاله نمی‌‌گنجد و خود پرداختی مجزا می‌طلبد. اما تنها به این حقیقت بسنده می‌کنیم که هایائو میازاکی بدون شک برای الان، و حتی شاید همیشه برترین کارگردان انیمه است.

Spirited Away

شهر اشباح معروف‌ترین اثری است که میازاکی به عنوان نویسنده و کارگردان آن عمل کرده. این انیمه که شاهکاری در زمان خود به حساب می‌آمد. این اولین‌باری بود که جهان به خود همچین اثری ‌می‌دید.داستان، کاراکتر‌ها و هرچیز دیگری در رده‌های دوم و سوم قرار داشت. اما چیزی که مخاطب را میخکوب می‌ساخت. عملا جادو بود، جادویی خداگونه که میازاکی به حتم استاد اعظم آن است. میازاکی دنیا انیمه را در راس هرچیز قرار داده بود. عملا این دنیا بود که داستان را پیش می‌برد یا باعث می‌شد قهرمان داستان تصمیماتش را بگیرد. دنیایی در که در عین آشنایی برای مخاطب هر ده ثانیه می‌توانست باعث به وجد آمدن او شود.

داستان انیمه در مورد دخترکی ده ساله به نام چیهیرو اوگینو است. او با والدینش آکیو و یوکو تازه به شهری جدیدی نقل مکان کرده‌اند و چیهیرو از این جابجایی ناراضی است. آن‌ها که با ماشین در حال حرکت هستند، راه خانه جدید را گم کرده و سر از تونلی در جنگل در می‌آورند. پس از پیاده شدن و گذر از این تونل به خاطر کنجکاوی، آن‌ها وارد مکانی سرسبز و آرام می‌شوند که در اصل حمام و استراحتگاه خدایان و ارواح است.

درباره این انیمه و راز و رمزهای پنهان در آن می‌توانید به این مطلب مراجعه کنید. نقد این انیمه دوست داشتنی را نیز در این لینک بخوانید.