بررسی کمیک Batman: Three Jokers

چندین سال از اتمام آرک داستانی The Darkseid War کمیک Justice League می‌گذرد. آرکی که در آن، علاوه بر اتفاقات مهمی که برای بسیاری از شخصیت‌های مهم دنیای دی‌سی رقم خورد، یک نکته خیلی مهم نیز از رقابت بین بتمن و جوکر مشخص شد.

در این آرک داستانی بود که بتمن متوجه می‌شود جوکر هیچ وقت یک شخصیت ثابت نبوده است، بلکه همیشه سه جوکر وجود داشته. حالا کمیک Batman: Three Jokers ادامه آن مسیر را پیش گرفته تا ماجرای سه جوکر را روایت کند.

---

• نام کمیک: Batman: Three Jokers
• تعداد شماره‌ها: ۳ شماره
• تاریخ عرضه: از ماه آگوست تا ماه اکتبر سال ۲۰۲۰
• نویسنده: جف جانز
• تیم مصور: جیسن فبوک و برد اندرسون

---

برای این که بدانیم دقیقاً چه شد که ایده «سه جوکر» شکل گرفته باید به چند سال پیش برگردیم. در آرک داستانی The Darkseid War کمیک Justice League (انتشار از ماه ژوئن سال ۲۰۱۵ تا ماه جولای سال ۲۰۱۶)، شاهد این بودیم که بتمن به روی تخت موبیوس (Mobius Chair) که متعلق به یکی از قدرتمندترین خدایان دی‌سی است، نشست.

تخت موبیوس توسط آنتی‌مانیتور ساخته شده بود تا به او در رسیدن به تمام اطلاعات دنیا کمک کند. این تخت در نهایت به مترون (Metron) می‌رسد و در طول آرک داستانی The Darkseid War، شوالیه تاریکی فرصت این را پیدا می‌کند تا برای مدتی روی آن بنشیند.

علاوه بر اطلاعاتی که برای شکست دارک‌ساید (Darkseid) نیاز بود، بتمن سراغ پاسخ چند پرسش شخصی خودش نیز می‌رود که یکی از آن‌ها، هویت واقعی جوکر بود. اما با پاسخی عجیب رو به رو می‌شود که جوکر در واقع یک شخص نیست، بلکه سه آدم متفاوت است. همین پاسخ پایه‌گذار کمیک Batman: Three Jokers شد.

مسئول پیش بردن این خط داستانی به جف جانز سپرده شد. کسی که داستان‌های بی‌نظیری مثل Flashpoint, Blackest Night, Batman: Earth One و چندین اثر دیگر را خلق و اثبات کرده که نویسنده فوق العاده‌ای است.

در تمام این مدت که انتظار انتشار کمیک Batman: Three Jokers می‌کشیدم و اخبار مربوط به آن را دنبال می‌کردم، زیاد می‌شنیدم که تیم خالق از این اثر به عنوان The Killing Joke بعدی یاد کرده و ادعا می‌کنند که Batman: Three Jokers قرار است مثل «شوخی مرگبار»، تأثیر بزرگی روی رابطه بین شوالیه تاریکی و شاهزاده جرم و جنایت گاتهام بگذارد.

حالا از نشستن بتمن روی تخت موبیوس و متوجه شدن این که در واقع جوکر سه نفر است، حدود ۴، ۵ سالی می‌گذرد (بیش‌تر از زمان معمول ساخت یک فیلم سینمایی بلاک‌باستر با جلوه‌های ویژه عظیم!) و بعد از عقب افتادن فعالیت‌های صنعت کمیک بوک‌های آمریکای شمالی به واسطه پاندمی کرونا، بالاخره کمیک Batman: Three Jokers به صورت کامل منتشر شده است.

انتظار می‌رفت که بعد از این فاصله طولانی بین جرقه آغاز داستان و خود کمیک، مقدمه‌ای به منظور آشنایی بیش‌تر خوانندگان با محتوای Batman: Three Jokers ارائه شود اما هیچ خبری از مقدمه در طول داستان نمی‌بینیم. حتی در طول این کمیک اشاره‌ای درست و حسابی به این که چطور بتمن متوجه شده سه جوکر وجود دارند نمی‌شود؛ انگار که جف جانز قصد داشته تمام جنبه‌های ماورایی و فرا انسانی مربوط به دنیای دی‌سی را از اثرش حذف و تا جای ممکن آن را به دنیای واقعی نزدیک کند. چیزی که با فلسفه شکل‌گیری داستان در تناقض است.

بتمن این پرسش را روی تخت موبیوس با هدف مشخص شدن هویت واقعی جوکر مطرح کرد. پس منطقاً داستان Batman: Three Jokers نیز باید دنباله‌روی همین مسیر باشد و داستان شوالیه تاریکی را در پی هویت واقعی جوکر روایت کند. ماجرایی که تقریباً در طول کل کمیک اصلاً حرکت رو به جلویی ندارد و هر اتفاق و شخصیت دیگری که در داستان می‌بینیم نسبت به جوکرها، اهداف، رفتار و هویتشان مهم‌تر جلوه می‌کنند.

بخش عظیمی از کل Batman: Three Jokers با فلش‌بک‌ها و اشاره به داستان‌های گذشته دی‌سی پر شده است. از فلش‌بک به وقایع کمیک The Killing Joke و حمله جوکر به باربارا گوردون گرفته، تا فلش‌بک به آرک داستانی A Death in the Family و مرگ جیسن تاد به دست جوکر و فلش‌بک به مرگ والدین بروس وین در کرایم الی (Crime Alley)، که تقریباً در هر داستان احساسی از بتمن شاهدش هستم، و همین طور فلش‌بک و فلش‌بک به کلی اتفاق دیگر به جز هدف اصلی و منشأ شروع این داستان. به جز فلش‌بک‌ها، کلی اشاره و ایستراگ به داستان‌ها و اتفاقات قدیمی کمیک‌های بتمن می‌بینیم که نشان می‌دهد با یک فن‌سرویس طرف هستیم، نه یک روایت واقعی که قرار است به هدفی برسد.

• 

• 

• 

در طول روایت، بیش‌تر از این که چیزی در مورد تقابل بتمن و جوکر بخوانیم، با جیسن تاد طرف هستیم. انگار که کل Batman: Three Jokers و اتفاقاتش صرفاً بهانه‌ای هستند تا جیسن تاد بتواند خودش را به رستگاری برساند. با این که بخش زیادی از کمیکی که قرار بود در رابطه با هویت واقعی جوکر و مسائل مربوط به آن باشد، به رستگاری جیسن تاد اختصاص یافته اما همین مورد تنها نکته مثبت و تنها چیزی است که داستان به درستی اجرایش می‌کند.

به احتمال زیاد شما نیز مثل من بعد از خواندن این کمیک متوجه می‌شوید شخصیت رد هود صرفاً یک رابین کشته و سپس احیا شده نیست. در طول داستان شاهد این هستیم که جیسن تاد از این که بروس اجازه داد تا کشته شود چه حسی دارد. حتی متوجه می‌شویم که در تمام این مدت واقعاً چه چیزی درون سرش می‌گذشت وقتی از دنیای مردگان برگشته و می‌بیند هیچ کس برای او و مرگش اهمیتی قائل نشده است. انگار که یک گلدان شکسته و یک گلدان دیگر به جایش گذاشته‌اند.

هر چند همین مورد نیز در شماره سوم کمیک دیگر به کلیشه کشیده می‌شود و شاهد دیالوگ‌های تکراری «چرا گذاشتی جوکر من را بکشد؟» و «من سعی کردم نجاتت بدهم» بین بتمن و رد هود هستیم که شاید برای هزارمین بار بعد از بازگشت جیسن تاد از مرگ آن‌ها را خوانده و شنیده‌ایم.

با این حال، هر چه قدر که شخصیت پردازی جیسن تاد و رستگاری او به خوبی در کمیک Batman: Three Jokers پرداخته شده باشد اما همان طور که از اسم کمیک مشخص است، این داستان باید مربوط به بتمن و سه جوکر می‌بود و آن را پیش می‌برد. هر چقدر که خطوط داستانی و شخصیت‌های حاشیه‌ای در این کمیک جذابیت داشته باشند ولی Batman: Three Jokers از هدف اصلی خودش خیلی دور شده و به کلی در آن شکست می‌خورد.

اما نقطه ضعف اصلی در جای دیگری است. اصلاً باید پرسید چرا باید هویت واقعی جوکر مشخص شود و چه کسی اصلاً می‌خواهد هویت واقعی جوکر را بداند؟ آیا با دانستن هویت واقعی جوکر، قرار است از دیوانگی و هرج و مرجی که ایجاد می‌کند کم شود؟ آیا راه توقف او پیدا خواهد شد؟ چه تأثیری دارد که بدانیم قبلاً که بوده، چه می‌کرده و چه چیزی صدایش می‌کردند؟ چه فرقی می‌کند که اسم جوکر آرتور فلک، جرامیا والسکا یا جک نپیر باشد؟ جوکر فقط یک نام دارد، آن هم جوکر است و فقط یک هدف دارد، آن هم در برابر بتمن بودن.

همین می‌شود که حتی نویسنده ثابت شده‌ای مثل جف جانز نیز نمی‌تواند یک داستان فوق العاده در رابطه با هویت واقعی جوکر خلق کند. هر چقدر به این هویت پیچ و تاب داستانی داده شود، در نهایت هیچ تأثیری خاصی بر روی کمیک‌ها نمی‌گذارد و هیچ چیزی تغییر نمی‌کند. همین می‌شود که کمیک Batman: Three Jokers از نظر روایی یک شکست از آب در می‌آید.

البته نه این که جف جانز مقصر نباشد و صرفاً به همین دلیل داستان Batman: Three Jokers چنین آش شله قلمکاری از آب در بیاید. روایت این کمیک خیلی بهتر می‌توانست پیش برود، تمرکز آن می‌توانست روی چیزهای مهم‌تر و باربط‌تر به داستان باشد. در تمام طول داستان شاهد استفاده مکرر سه جوکر از سموم مختلفشان هستند تا دیگران را به یک «جوکر شایسته» برای بتمن تبدیل کنند. چیزی که نه منطقی پشتش است و نه واقعاً معنایی برای یک «جوکر شایسته» می‌توان تصور کرد.

اما مهم‌ترین اشتباه جف جانز در تناقض‌هایش در طول داستان است که مهم‌ترین و پررنگ‌ترینِ آن در آخرین صفحات Batman: Three Jokers دیده می‌شود.

با این که Batman: Three Jokers در روایت صرفاً یک شکست برای دی‌سی و جف جانز به حساب می‌آید اما وقتی سراغ جنبه بصری آن می‌رویم، با یک اثر فوق العاده طرف هستیم. هر چقدر جف جانز در کار خود ضعیف عمل کرده باشد اما جیسن فبوک به عنوان مصور، برد اندرسون به عنوان رنگ‌آمیز و راب لی به عنوان حروف چین بی‌نظیر عمل کرده‌اند.

• 

• 

• 

• 

اگر به کاورها و صفحات داستان دقت کنیم می‌بینیم که جیسن فبوک و برد اندرسون علاوه بر این که تصویرسازی رئالیسمِ چشم‌نواز و در عین حال مخوفی را انجام داده‌اند، سعی کرده‌اند حتی طراحی‌های خود را به The Killing Joke، که همواره صحبت از آن می‌شود، نزدیک‌تر کنند. به طور واضحی می‌تواند دید که Batman: Three Jokers تلاش کرده تا نسخه مدرن‌تری از تصویرسازی‌های The Killing Joke را ارائه کند و در این مورد نیز موفق بوده است.

حتی با ورق زدن کمیک و تماشای صفحات درونش، علاوه بر طراحی‌های بی‌نظیر، شاهد پنل‌بندی‌های کلاسیکی هستیم که شاید در اکثر کمیک‌های امروزی زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرند اما یکی از شناخته‌شده‌ترین قسمت‌های کمیک‌های کلاسیک دی‌سی و علی الخصوص The Killing Joke بوده است.

شاید اگر بخش روایی Batman: Three Jokers می‌توانست چیزی که وعده داده بود را ارائه کند حالا با همان «پر دل و جرئت‌ترین کمیک دی‌سی در ۸۰ سال اخیر طرف بودیم» که المان‌های زیادی را نیز از The Killing Joke الهام گرفته اما در نهایت با یک کتاب خوش جلد رو به رو شدیم که درونش پر از جملات حوصله‌سربر و فراموش شدنی است.