مدرسه فیلم‌سازی: درس‌های فیلم‌سازی که از تایکا وایتیتی آموختیم

ورود به شناخته‌شده‌ترین استودیوهای هالیوودی مانند یک رویای غیرممکن به نظر می‌رسد. با این حال اگر کارگردانی تاثیرگذار که سابقه همکاری با استودیوهای معروف هالیوود را دارد از راه برسد و مدعی شود که کارکردن در هالیوود چندان هم غیرممکن نیست، بسیاری از هواداران سینما با باطل‌دانستن این ادعا به راحتی از کنار آن عبور می‌کنند. اما تایکا وایتیتی می‌تواند همان کارگردانی باشد که چنین ادعایی را مطرح می‌کند. فیلم‌نامه‌نویس برنده جایزه اسکار امروز به یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌های هالیوود تبدیل شده که البته گذشته دشواری را پشت سر گذاشته است.

تایکا وایتیتی متولد ۱۶ آگوست ۱۹۷۵ است. او به عنوان کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر و طنزپرداز شناخته می‌شود. وایتیتی در سال ۲۰۲۰ برای فیلم Jojo Rabbit برنده جایزه بهترین فیلم‌نامه اقتباسی آکادمی اسکار شد. او سابقه دو نامزدی دیگر برای جوایز اسکار را هم دارد. در مجموعه مقالات مدرسه فیلم‌سازی با ویجیاتو همراه باشید تا درس‌های فیلم‌سازی که از تایکا وایتیتی به یادگار مانده را بیاموزید. در ادامه با ۱۰ نکته مهم او که درباره فیلم‌سازی مطرح کرده، مواجه می‌شوید.

درس اول: بهای تلاش‌ها

کارگردان فیلم Thor: Ragnarok باور دارد که هر کاری در حقیقت بهای تلاش‌های انسان است. به اعتقاد تایکا وایتیتی انتهای سهل‌گیری چیزی به جز دشواری‌های بیشتر نیست. چراکه آدمی نتیجه تلاش‌های خود را می‌گیرد. بنابراین وایتیتی به فیلم‌نامه‌نویس‌های تازه‌کار پیشنهاد می‌کند که هرگز دچار توهم بی‌نقص‌بودن کارهایشان نشوند. اگر همه کارها آسان بودند، همه مردم از پس همه کارها برمی‌آمدند. بنابراین یک فیلم‌نامه‌نویس باید تا آخرین لحظه برای بهترشدن فیلم‌نامه‌اش تلاش کند.

درس دوم: شخصیت‌‌ها

این که شخصیت‌های فیلم‌نامه شما بیش از حد نامتعارف هستند به معنای آن نیست که نباید وجود داشته باشند. تایکا وایتیتی باور دارد که عجیب و غریب‌بودن اساسا ایرادی نیست که به شخصیت‌های سینمایی وارد باشد. وایتیتی اعتقاد دارد که شخصیت‌ها باید خلق و خویی انسانی داشته باشند و به شکلی پردازش شوند که ارتباط برقرارکردن با آن‌ها برای تماشاگر دشوار نباشد. بنابراین یک فیلم‌نامه می‌تواند مملو از خون‌آشام‌ها، آدم‌فضایی‌ها، شخصیت‌های ترسناک و حتی غیرقابل باور باشد.

آن‌چه در این میان اهمیت دارد، ارتباط برقرارکردن تماشاگر با این شخصیت‌ها است. فیلم‌نامه‌نویس پیش از نهایی‌کردن پردازش شخصیت‌های فیلم‌نامه باید از خودش سوال واضحی بپرسد؛ تماشاگران چگونه می‌توانند با شخصیت‌های فیلم‌‌نامه من ارتباط برقرار کنند و با این شخصیت‌ها هم‌دل شوند؟ نیازی به یادآوری نیست که سینما پیش از هر چیزی درباره هم‌دلی و تعامل است.

درس سوم: شکست

بسیاری از فیلم‌نامه‌نویسان از شکست می‌ترسند. آن‌ها تصور می‌کنند که شکست می‌تواند به دلیل قانع‌کننده‌ای برای متوقف‌کردن رویاهایشان تبدیل شود. با این حال تایکا وایتیتی [که تجربه‌های شکست‌خورده متعددی در کارنامه هنری‌اش دارد] به این باور رسیده که شکست نه‌تنها اتفاق ناگواری نیست بلکه می‌تواند به دستاوردی ارزشمند هم تبدیل شود. وایتیتی اعتقاد دارد که شکست به معنای واقعی کلمه یک دستاورد درخشان است. شکست‌ها سرشار از تجربه‌های بسیار هستند و به افراد می‌آموزند که باید راه‌های متفاوتی را دنبال کنند تا در نهایت نتیجه‌های جذاب‌تری به دست آورند.

نکته اساسی آن است که شکست می‌تواند به شکل‌گرفتن ایده‌های جذاب‌تری هم تبدیل شود. وقتی یک فیلم‌نامه‌نویس تازه‌کار نگارش یک فیلم‌نامه را به پایان می‌رساند از این‌ که آن فیلم‌نامه را با اطرافیان خود به اشتراک بگذارد، نگران است. او تصور می‌کند که بسیاری از مردم علاقه‌ای به خواندن فیلم‌نامه او ندارند و حتی اگر بپذیرند که فیلم‌نامه او را مطالعه کنند در نهایت اگر واقعا هم به مطالعه فیلم‌نامه مذکور مراجعه کنند، دلیلی برای مطالعه دقیق و کامل آن ندارند.

تایکا وایتیتی از فیلم‌نامه‌نویس‌های تازه‌کار و کارگردان‌های کم‌تجربه می‌خواهد که از به اشتراک‌گذاشتن کارهای خود شرمسار نباشند. او باور دارد که ممکن است ۹۹ درصد از ساکنان یک شهر تجربه مطالعه یک فیلم‌نامه یا تماشای یک فیلم از سینماگری تازه‌کار را رد کنند. اما این پیشنهادهای منفی واقعا دلایل قانع‌کننده‌ای برای دست‌کشیدن از تلاش‌های جدی نیست. شکست‌ها به انسان‌ها کمک می‌کنند تا بپذیرند که باید پیشرفت کنند.

درس چهارم: آغاز و پایان

وایتیتی به این باور رسیده که خلق یک عنوان سینمایی به تعیین تکلیف دو بخش آن وابسته است؛ آغاز و پایان. فیلم‌نامه‌نویس‌ها و کارگردان‌ها باید آغاز و پایان داستانی که خواستار روایت آن هستند را مشخص کنند و در ادامه به خلق میانه ماجرا بپردازند. بنابراین پیش از هر تلاش دیگری باید بدانید که درک دقیق آغاز و پایان یک روایت سینمایی اهمیت بسیار زیادی دارد. وقتی آغاز یک داستان شکل می‌گیرد باید پایان آن را مشخص کرد و در ادامه به بررسی چالش‌های موجود در میانه داستان پرداخت.

درس پنجم: دغدغه مالی

بسیاری از فیلم‌نامه‌نویس‌ها و کارگردان‌های سینما صرفا به دلیل نگرانی از شکست احتمالی در به نتیجه‌نرسیدن تلاش‌هایشان از به اتمام‌رساندن طرح‌هایشان دست می‌کشند. بنابراین اگر یک فیلم‌نامه‌نویس تازه‌کار هستید در ابتدا فیلم‌نامه‌ای که به آن باور دارید را به پایان برسانید و سپس به دنبال سرمایه‌گذار برای آن باشید. اگر هم یک کارگردان کم‌تجربه هستید در ابتدا باید فیلم خود را به سرانجام برسانید و سپس نگران میزان فروش احتمالی آن باشید.

چه بی‌شمار فیلم‌نامه‌های تاثیرگذار و فیلم‌های سینمایی که شکل گرفته‌اند اما صرفا به دلیل دغدغه‌های مالی عوامل‌شان به ایستگاه نهایی رسیده‌اند. بنابراین دغدغه‌های مالی را کنار بگذارید. اگرچه نگرانی درباره وضعیت مالی یک پروژه سینمایی نشان‌دهنده احساس مسئولیت عوامل آن پروژه به کاری است که انجام می‌‌دهند اما این نگرانی‌ها نباید باعث شود که پروژه‌هایی که می‌توانند به نتایجی ارزشمند برسند در میانه‌ راه متوقف شوند.

درس ششم: تکرار و تقلید

یکی از ناامیدکننده‌ترین ویژگی‌های هالیوود آن است که هیچ نردبان مطمئنی در آن وجود دارد که پیشرفت افراد را تضمین کند. به همین دلیل بسیاری از کارگردان‌های صاحب‌سبکی که امروزه برند خودشان را در هالیوود ایجاد کرده‌اند از راه‌های منحصر به فرد شخصی‌شان به این اهداف رسیده‌اند. بنابراین باید پذیرفت که راه‌های تکراری در صنعت سینما به نتایج تکراری نمی‌رسند.

بسیاری از افرادی که با الگودانستن کارگردان محبوبشان تصمیم گرفته‌اند تا راه الگوی دوست‌داشتنی‌شان را دنبال کنند پس از مدتی به این نتیجه رسیده‌اند که تکرار و تقلید به تنهایی کافی نیست و خلاقیت بخش مهم‌تری از ماجرا را هدف قرار داده است. بنابراین اگر دوست دارید به کارگردانی صاحب‌سبک یا فیلم‌نامه‌نویسی توانمند تبدیل شوید باید در ابتدا راه شخصی خود را پی‌ریزی کنید و سپس در آن قدم بگذارید. دنبال‌کردن هدف‌هایی که با روحیه و شخصیت انسان‌ها سازگاری دارد به آن‌ها کمک می‌کند تا زودتر از قبل به رویاهای خود دست پیدا کنند.

درس هفتم: کلمات و صحنه‌های اضافی

فیلم‌نامه‌نویس‌هایی که توانایی ویژه‌ای در نگارش فیلم‌نامه‌ها پیدا می‌کنند با این توهم مواجه می‌شوند که قطعا توانایی نگارش طولانی‌ترین فیلم‌نامه را هم دارند. اما واقعیت آن است که یک فیلم‌نامه خوب لزوما نباید یک فیلم‌نامه طولانی باشد و یک فیلم‌نامه طولانی هم قطعا نمی‌تواند فیلم‌نامه خوبی لقب بگیرد. بنابراین باید با وسواس بیشتری به نگارش فیلم‌نامه‌ای که به آن باور دارید، بپردازید. لازم است که کلمه‌های اضافی در آن فیلم‌نامه را حذف کنید و موقعیت‌های زائد و بی‌اهمیت را کنار بگذارید.

این نکته در کارگردانی هم اهمیت زیادی دارد. کارگردان یک فیلم سینمایی یا یک سریال تلویزیونی باید صحنه‌های بی‌اهمیتی که هیچ داده‌ای برای تماشاگر به همراه ندارند را حذف کند تا آن‌چه خلق کرده به عنوانی خسته‌کننده و بی‌ارزش تبدیل نشود. شاید به همین دلیل باشد که ساخته‌های تایکا وایتیتی جذاب، ارزشمند و دوست‌داشتنی هستند؛ او اعتقادی به صحنه‌ها و کلمات اضافی ندارد.

درس هشتم: تعادل میان طنز و درام

فیلم‌های سینمایی فرصتی برای فرار انسان از زندگی روزمره و خستگی‌های بی‌پایان هستند. اگرچه ماهیت این فرصت باعث می‌شود که مسئولیت بسیاری از کارگردان‌ها و فیلم‌نامه‌نویسان بیشتر از قبل باشد اما حقیقت آن است که این مسئولیت بیشتر نباید به استرس بیش از حد و پوچی بی‌پایان منتهی شود. سینماگران می‌توانند با حفظ تعادل میان طنز و درام به بهترشدن ساخته‌های سینمایی خود کمک کنند.

زندگی به اعتقاد تایکا وایتیتی نوعی از جنون است. بنابراین جنون‌آمیزبودن یک فیلم سینمایی چندان هم غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد. وایتیتی به سینماگران پیشنهاد می‌کند که بدون هیچ نگرانی و استرس به تزریق آهسته سلیقه شخصی‌شان به آن‌ چه که خلق می‌کنند، بپردازند. یک فیلم سینمایی می‌تواند شخصیت کارگردانی که پشت آن ایستاده را نشان دهد.

درس نهم: اهمیت دست‌ها

فیلم‌‌نامه‌نویس‌هایی که در نسل‌های جدید متولد می‌شوند به کارکردن با کامپیوتر بیشتر از تعامل با کاغذ علاقه دارند. تایکا وایتیتی هم یک کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس نوظهور است که ارتباط عمیقی با نسل‌های جدید دارد اما این کارگردان استرالیایی باور دارد که ترکیب دست‌ و کاغذ بیشتر از ترکیب کیبورد و مانیتور به نگارش یک فیلم‌نامه جذاب کمک می‌کند.

وایتیتی به فیلم‌نامه‌نویس‌های تازه‌کار پیشنهاد می‌کند که در ابتدا طرح کلی داستانی که آماده کرده‌اند را روی کاغذ بنویسند و پس از آن که ساختار کلی داستان را آماده کردند برای انتقال آن به روی فایل‌های کامپیوتری آماده شوند. تایکا وایتیتی باور دارد که نظام‌مندکردن بخش‌های یک داستان روی کاغذ از مهم‌ترین بخش‌های نگارش یک فیلم‌نامه است.

درس دهم: بومی اما مدرن

از آن‌جایی که تایکا وایتیتی در استرالیا به دنیا آمده و از همان کودکی در جریان زندگی بومی‌های استرالیا بوده به اهمیت داستان‌های بومی پی برده است. او در کارنامه کارگردانی‌اش هم سابقه ساخت فیلم‌های مرتبط با فرهنگ بومی استرالیایی‌ها را دارد. بنابراین طبیعی است که داستان‌های بومی برای وایتیتی اهمیت بیشتری داشته باشند. او به فیلم‌نامه‌نویس‌های تازه‌کار پیشنهاد می‌کند که داستان‌های بومی را دنبال کنند و روایت‌هایی جذاب را از دل آن‌ها استخراج کنند.

تایکا وایتیتی هیچ تاکیدی روی حفظ اصول روایت‌های بومی ندارد. او حتی اقتباس‌های جذاب از این داستان‌های بومی را هم جذاب توصیف می‌کند. به عبارت دیگر، او باور دارد که ترکیب داستان‌های بومی با شخصیت‌های مدرن به یک پیروزی ارزشمند تبدیل می‌شود. با این حال وایتیتی تاکید می‌کند که حفظ خلاقیت در چنین شرایطی ضروری است.

در مدرسه فیلم‌سازی ویجیاتو حضور پیدا کنید:

• درس‌های فیلم‌سازی که از فیلم جاستیس لیگ زک اسنایدر کات آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از دنیای سینمایی The Conjuring آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از فرانچایز Mission: Impossible آموختیم
• مدرسه فیلم‌سازی: ویژگی‌های کلیدی فیلم‌های استیون اسپیلبرگ
• مدرسه فیلم‌سازی: چگونه فیلم‌نامه یک فیلم زامبی را بنویسیم؟
• فیلم‌نامه‌نویسی را از استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس بیاموزید
• روانشناسی رنگ‌ها در سینما