نقد فیلم Out of the Blue – بازگشت فیلم نوآر

نیل لابوت که بیش از هرچیز در مقام نمایشنامه‌نویس و با کمدی‌های سیاهش شناخته می‌شود در آخرین اثر خلاقانه‌اش که یک فیلم نوآر امروزی ست پایین‌تر از سطح انتظار ظاهر شده‌‎است. او که به ساختن کاراکترهایی عاری از رحم و شفقت شهره است؛ این بار از در کنار هم قرار دادن یک پسر جوان ساده و یک زن بدطینت درام خلق می‌کند. بخش‌بندی فیلم به شیوه‌ای رمان‌گونه نشان می‌دهد لابوت هنوز دلبسته ادبیات است. این موضوع با کتابدار بودن قهرمان هم پیوند دارد. هرچند این ریزه‌کاری‌های فرمالیستی باعث نمی‌شود فراموش کنیم او چه‌قدر از روزهای اوجش فاصله گرفته‌است.

Out of the blue اصطلاحی به معنای غیرمنتظره است. بر خلاف این مدعا فیلم کاملا داستان قابل حدسی دارد. فقط اگر به اندازه قهرمان فیلم کندذهن باشید متوجه نخواهید شد که چه اتفاقی دارد می‌افتد.

داستان فیلم از این سرراست‌تر نمی‌توانست باشد؛ کانر (ری نیکلسون) یک کتابدار ساده است که فریب یک زن فتان و حیله‌گر (مریلین با بازی دایان کروگر) را می‌خورد. زن با مظلوم‌نمایی می‌خواهد کانر را وادار کند همسر  ثروتمندش را بکشد! داستانی که خیلی زود خاطره غرامت مضاعف ساخته بیلی وایلدر را به ذهن متبادر می‌کند. حتا بیشتر از پستچی همیشه دو بار زنگ می‌زند که بارها در فیلم به آن ارجاع می‌دهند.

بوی دردسر را از همان نماهای آغازین می‌شنویم. تصاویر ابتدایی و مرموزانه از مریلین نشان می‌دهد که هرچه هست زیر سر این زن مکار است!

قصد لابوت از ساختن یک نوار کلاسیک در این زمانه احتمالا یک ادای دین شخصی به سینمای موردعلاقه‌اش بوده‌است. همان‌طور که می‌بینیم کانر هم شب‌ها فیلم‌های سیاه و سفید قدیمی را بازبینی می‌کند. اما واقعیت آن است که خروجی آن‌قدر ضعیف است که تا حد یک مضحکه تلویزیونی از این دست فیلم‌ها تنزل کرده‌.

نوآر به معنی سیاه است و علت نام‌گذاری این ژانر هم نورپردازی تاریک این گونه فیلم‌ها بوده‌است. با این حال غیر منتظره در نود درصد سکانس‌ها به شدت نورانی ست! حتا صحنه‌های ابری و بارانی هم دست کمی از صحنه‌های آفتابی ندارند. این اوج خلاقیت لابوت در انحراف از قواعد ژانر است که تنها کیفیت بصری فیلمش را به شدت کاهش داده‌است.

مثل تمام آثار لابوت، در این فیلم هم کاراکترها زیاد حرف می‌زنند، با این وجود دیالوگ‌ها از بزرگترین نقاط ضعف فیلم هستند. دیالوگ‌هایی آبکی و بی‌کارکرد که اگر تمامشان را حذف کنیم هیچ ضربه‌ای به کار نمی‌خورد. برای نمونه: -صورت قشنگی داری. -خوشحالم دوسش داری. خب که چی؟ این دست دیالوگ‌ها چه کمکی به شخصیت‌پردازی یا پیشبرد داستان می‌کنند؟

با این وجود به نظر می‌رسد دایان کروگر در نقش مریلین زیادی مشکوک و ری نیکلسون در نقش کانر زیادی ساده‌لوح از عهده تمام وظایفی که لابوت بر دوششان گذاشته‌بود برآمده‌اند. ری نیکلسون جوان دارد نشان می‌دهد از پدرش جک نیکلسون افسانه‌ای چیزهای خوبی به ارث برده‌است و آبرومندانه از پس اولین حضورهایش به عنوان نقش اصلی برمی‌آید. اما پلیس‌های فیلم حتا به بازی خوب نزدیک هم نمی‌شوند. شخصیت‌پردازی ضعیف باعث شده‌است ما نه نفرت ابتداییشان به کانر را باور کنیم و نه تلاش پایانی برای دوستی با او را. هرچند کانر جایی با مریلین از گذشته شرم‌آورش می‌گوید، همان گذشته‌ای که او را به طعمه مناسبی برای زنان خونخوار فیلم بدل کرده‌است اما باز هم قانع نمی‌شویم که چرا او تا این حد از سوی مردم و پلیس مورد پیش‌داوری است. گویی جهان فیلم آن‌قدر گل و بلبلی ست که با ارتکاب جرم به یک سلبریتی تبدیل می‌شوی!

از نکات کلیدی یک فیلم نوآر خوب فم‌فتال آن است. زنی که ظاهری فریبنده و باطنی شیطانی دارد. این زن باید آن‌قدر توانا باشد که بتواند هم‌زمان مخاطب و قهرمان فیلم را فریب بدهد. کاری که از عهده مریلین خارج است. فیلمنامه آن‌قدر روی کانر و اروتیسم رابطه این دو متمرکز است که اصلا مجالی برای خودنمایی به مریلین نمی‌دهد. به ندرت او را در زندگی شخصی‌اش می‌بینیم و نمی‌توانیم از کارش سر دربیاوریم، او را بشناسیم یا رکبش را بخوریم. برعکس به خاطر کارگردانی ضعیف و فیلمنامه الکن، از همان ابتدا هویت او برایمان فاش می‌شود.

نکته قابل ذکر دیگر آن‌که وقتی دست به اقتباس یا بازسازی می‌زنیم باید تمام جوانب اثر هنری را امروزی کنیم. تنها آوردن قصه‌های قدیمی به زمان حال کمکی نخواهد کرد. مخاطبان امروز سینما، حتا اگر مثل کانر هر شب فیلم کلاسیک تماشا کنند، از فیلمی محصول 2022 توقع دیگری دارند. متاسفانه فیلم غیر منتظره فاقد پیچیدگی‌های معمول سینمای امروز است. همین امر آن را به اثری واپسگرا و کاملا قابل انتظار تبدیل کرده‌است.

علی‌رغم تمام نقاط ضعفی که نام بردیم فیلم پایان غافلگیرکننده‌ای دارد. پایانی که می‌تواند تا حدی معایب آن را جبران کند. شاید لابوت تمام این فیلم را برای همین پایان غیرمنتظره ساخته‌باشد اما این دکمه‌ آن‌قدر قوت ندارد که بتواند کتی که برایش دوخته‌اند را برازنده جلوه بدهد.

با این همه اگر دلتان برای فیلم‌نوآرهای آمریکایی آن‌قدر تنگ شده که می‌توانید یک کپی بی‌کیفیت از آن‌ها را تحمل کنید، تماشای غیرمنتظره را به شما توصیه می‌کنم.