مقایسه کارت گرافیک لپ تاپ و دسکتاپ

کارت گرافیک یا GPU قطعه‌ای است که بین کامپیوتر و صفحه نمایش شما ارتباط برقرار می‌کند. در واقع این قطعه داده‌های گرافیکی که از پردازنده دریافت می‌کند را به تصاویر قابل رویت در مانیتور تبدیل می‌کند.

اما چرا کارت گرافیک یکسان در لپ تاپ و دسکتاپ عملکرد متفاوتی خواهد داشت؟ لپ‌ تاپ‌ها در بیشتر موارد از کارت‌های گرافیکی یکپارچه استفاده می‌کنند که به اندازه کامپیوترهای رومیزی قدرتمند نیستند.

وقتی صحبت از بازی‌های سنگین یا ویرایش ویدیو می‌شود، پردازنده گرافیکی دسکتاپ قدرت بیشتری را ارائه می‌دهد. اما چرا؟ در ادامه این مقاله از ویجیاتو به مقایسه کارت گرافیک لپ تاپ و دسکتاپ می‌پردازیم.

---

کارت گرافیک چیست؟

واحد پردازش گرافیکی داخل یک دسکتاپ همان چیزی است که معمولاً به عنوان «کارت گرافیک» یاد می‌کنید. اما کارت گرافیک (Graphics Card) یک برد مدار چاپی (PCB) است که شامل سخت‌افزارهایی مانند واحد پردازش گرافیکی (GPU) ماژول‌های VRAM (حافظه ویدیو)، مدیریت انرژی یا خنک‌کننده برای GPU و حافظه است.

لازم به ‌ذکر که اصطلاح GPU و کارت گرافیک معمولا به جای یکدیگر به کار می‌روند. در همین راستا مقاله «تفاوت GPU با کارت گرافیک در چیست؟» را مطالعه کنید. اما در کل، واحد پردازش گرافیک یا GPU (کوتاه شده کلمه Graphics Processing Unit)، ابزاری برای رندر گرفتن (پردازش و خروجی گرفتن) تصاویر در سیستم‌های کامپیوتری است.

GPU و CPU شباهت‌های زیادی دارند همان‌طور که CPU مغز دستگاه شما محسوب می‌شود، GPU هم هسته‌ی پردازش‌های گرافیکی به حساب می‌آید. واحد پردازش گرافیک برای کار با داده‌های بصری طراحی و بهینه شده است.

واحد پردازش گرافیکی (GPU) می‌تواند روی کارت گرافیک یا روی مادربرد تعبیه شود. کارت گرافیک قطعه سخت افزاری است که وظیفه تولید خروجی برای مانیتور را بر عهده دارد و شامل سخت‌افزارهای دیگر است.

---

کارت گرافیک دسکتاپ چگونه کار می‌کند؟

ابتدا باید بگم که، کارت گرافیک از طریق، کابل HDMI و DisplayPort به مانیتور متصل می‌شود. هرچقدر توان سخت‌افزاری کارت گرافیک بیشتر باشد، به کانکتورهای بزرگ‌تری برای اتصال به پاور نیاز پیدا می‌کند تا بتواند انرژی مورد نیاز خود را دریافت کند.

با افزایش تعداد گیمرها و تقاضای بازی، پردازنده‌های گرافیکی برای پردازش بهتر و انجام این وظیفه سازگارتر شده و رشد پیدا کرده‌ است. در نتیجه این اتفاقات، توان سخت‌افزاری کارت گرافیک‌ها بیشتر از قبل شده و همین باعث شده که کارت گرافیک‌ها انرژی بیشتری مصرف کنند.

با توجه به این مبحث، کارت گرافیک‌ها خیلی سریع داغ می‌شوند و گرمای زیادی تولید می‌کند. گرما، تاثیر گذارترین عامل در فرسودگی و استهلاک قطعات است. اما از طریق فن‌ها و خنک کننده‌های مناسب اتفاقی برای کامپیوتر پیش نخواهد آمد و گرما از طریق گردش هوای کیس، فن‌ها و خنک کننده‌ها از بین می‌رود.

ولی این نکته مهم است که شما کیس درستی انتخاب کنید تا از طریق فضای اضافی درون کیس، جریان و گردش هوای مناسبی بین قطعات وجود داشته باشد. در همین راستا مقاله «هرآنچه که باید پیش از خرید کیس گیمینگ بدانید» را مطالعه کنید.

علاوه بر جریان هوا، فن‌ها و خنک کننده‌های قدرتمند جلوی داغ شدن بیش از حد کارت گرافیک را می‌گیرند. در نتیجه، برای سیستمی که قرار پردازش‌های سنگین مثل اجرای بازی انجام دهد، داشتن یک سیستم خنک کننده مناسب امری ضروری است.

با توجه به تنوع سیستم‌های کولینگ (مایع، هوایی) گستره انتخاب در این مورد زیاد است. در همین راستا می‌توانید به مقاله‌ی «چه نوع سیستم خنک کننده‌‌ای برای کامپیوترهای گیمینگ مناسب است؟» مراجعه کنید.

---

کارت گرافیک لپ تاپ چگونه کار می‌کند؟

همان‌طور که می‌دانید، لپ‌ تاپ‌ها فضای کمتری برای پردازنده‌های گرافیکی دارند در نتیجه کارت گرافیک‌های بزرگ به راحتی در لپ‌ تاپ‌ها جای نمی‌گیرند. پردازنده‌های گرافیکی لپ‌ تاپ اساساً محصولات متفاوتی با همتایان دسکتاپ خود هستند.

پردازنده‌های گرافیکی موجود در لپ‌ تاپ‌ها، باید مجموعه‌ای از الزامات را برآورده کنند، مانند کوچک بودن به اندازه کافی برای قرار گرفتن در یک لپ تاپ، قدرتمند بودن برای اجرای جدیدترین عناوین AAA و همچنین عدم آسیب رسانی به باتری را داشته باشند.

البته معماری واحد پردازشی هر دو دستگاه تقریبا یکسان است، اما از نظر عملکردی دارای تفاوت‌هایی هستند. اولویت در پردازنده‌های گرافیکی لپ‌ تاپ، جدا از اجرای خوب بازی‌ها، پایین نگه داشتن مصرف انرژی تا حد ممکن است.

مصرف زیاد انرژی مصادف با افزایش گرماست و گرما، تاثیر گذارترین عامل در فرسودگی و استهلاک قطعات است.

---

تفاوت کارت گرافیک لپ تاپ و دسکتاپ چیست؟

کارت گرافیک لپ تاپ و دسکتاپ هدف یکسانی دارند، اما عملکرد، سرعت و سایر اجزای متفاوتی دارند. قبلاً اشاره کردیم که بزرگترین اولویت در پردازنده‌های گرافیکی لپ‌ تاپ، جدا از اجرای خوب بازی‌ها، پایین نگه داشتن مصرف انرژی تا حد ممکن است.

در حالی که سازندگان لپ‌ تاپ و سازندگان SoC اقداماتی را برای این موضوع انجام می‌دهند، اغلب از ابتدایی‌ترین راه‌حل برای کاهش مصرف انرژی استفاده می‌کنند که ضعیف‌تر کردن GPU واقعی است.

تفاوت عملکرد (Performance Difference)

در کل، GPU‌های دسکتاپ عملکرد بهتری را ارائه می‌دهند. از جمله در بازی‌ها، ویرایش سه بعدی و بسیاری از کارهای دیگر، GPU دسکتاپ امکان پذیرتر و کاربردی‌تر است. همان‌طور که اشاره کردیم، دسکتاپ از گرم شدن بیش از حد کارت گرافیک جلوگیری می‌کند.

اما لپ تاپ به دلیل اندازه و شکل خود، از GPU یکپارچه استفاده می‌کنند. منظور از شکل لپ تاپ ساختار کوچک‌تر و قابلیت حمل و نقل آن است. لپ تاپ‌ها در کنار مزیت مهم قابل حمل بود خود، مشکل فضای کم را نیز دارند که همین باعث می‌شود کارت گرافیک تمام پتانسیل خود را ارائه ندهد.

اگر برایتان سوال که چرا؟ چون اگر کارت گرافیک بخواهد تمام پتانسیل خود را به نمایش بگذارد انرژی زیادی هم نیاز دارد و در پی آن گرمای زیادی هم تولید می‌کند. همان طور که بارها در این مقاله ذکر کردم، گرما، تاثیر گذارترین عامل در فرسودگی و استهلاک قطعات است.

لپ تا‌ها نمی‌توانند همانند دسکتاپ گرما را از بین ببرند. لپ تاپ‌های گیمینگ که پردازنده گرافیکی قوی‌تری دارند حجیم‌تر نیز هستند و عملکردی تقریباً مشابه به کارت گرافیک‌های دسکتاپ دارند.

عملکرد کارت گرافیک لپ تاپ کمتر از کارت گرافیک دسکتاپ است. به این خاطر که، لپ تاپ‌ها سیستم خنک کننده مشابه رایانه رومیزی را ندارد. اگر می‌خواهید بیشتر درباره سیستم خنک کننده بدانید، می‌توانید به مقاله‌ی «چه نوع سیستم خنک کننده‌‌ای برای کامپیوترهای گیمینگ مناسب است؟» مراجعه کنید.

سرعت یا نرخ کلاک (Clock Speed)

ابتدا برایتان باید توضیح بدم که سرعت یا نرخ کلاک چیست؟ سرعت ساعت یا نرخ کلاک معمولاً با مگاهرتز (MHz) یا گیگاهرتز (GHz) اندازه گیری می‌شود. به عنوان مثال، یک پردازنده گرافیکی با سرعت ساعت حافظه ۸ گیگاهرتز می‌تواند ۸ میلیارد بار در ثانیه به حافظه خود دسترسی داشته باشد.

سرعت ساعت حافظه یک عامل اساسی در عملکرد یک GPU است، به ویژه برای کارهایی که نیاز به GPU برای دسترسی به داده‌های زیادی دارد. به بیان دیگر، سرعت ساعت GPU نشان می‌دهد که هسته‌های یک واحد پردازش گرافیکی (GPU) چقدر سریع هستند.

عملکرد این هسته‌ها ارائه گرافیک است. بنابراین، هرچه سرعت کلاک GPU بیشتر باشد، پردازش سریع‌تر است. در پی پردازش سریع‌تر، کارت گرافیک خواهان انرژی بیشتر است و گرمای بیشتری هم تولید می‌کند.

از آنجایی که کارت گرافیک دسکتاپ در فضای بزرگتر قرار دارد، سرعت کلاک بیشتری هم دارد. گرمای بیشتر تولید شده هم از طریق جریان هوای درون کیس، فن‌ها و خنک کننده‌های قدرتمند از بین می‌رود. به طور خلاصه، نسخه دسکتاپ دارای سیستم خنک کننده بهتری برای بازی و کارهای پرفشار است.

اما به دلیل فضای کمتر لپ تاپ‌ها، پردازنده‌های گرافیکی لپ‌ تاپ با سرعت کمتری کار می‌کند. سیستم خنک کننده لپ تاپ‌ها مانند دسکتاپ قدرتمند نیست و برای همین باید گرمای کمتری تولید شود و برای گرمای کمتر باید انرژی کمتری مصرف شود و در نتیجه، سرعت کلاک باید کمتر باشد.

نکته دیگر هم این است که، پردازنده گرافیکی لپ تاپ را نمی‌توان اورکلاک کرد. اگر نمی‌دانید اورکلاک چیه یا می‌خواهید اطلاعات بیشتری داشته باشید مقاله «اورکلاک چیست؟» و «مزایا و معایب اورکلاک کردن CPU چیست؟» را مطالعه کنید.

ارتقا

ارتقاء GPU کامپیوتر رومیزی آسان‌تر است. بر اساس عملکرد کارت گرافیک خود می‌توانید آن را در صورت امکان ارتقا داده یا جایگزین کنید. اما پردازنده گرافیکی لپ تاپ یکپارچه است. آن‌ها را نمی‌توان جایگزین یا ارتقا داد.

گرافیک یکپارچه یا اختصاصی

کارت گرافیک دسکتاپ به گرافیک اختصاصی است. اما کارت گرافیک یک لپ تاپ کوچک گرافیک یکپارچه است. بزارید برایتان تفاوت این دو نوع کارت گرافیک را بگویم. پردازنده‌های گرافیکی، بسته به نوع، کارکرد و قیمت‌شان در انواع و اقسام متفاوتی تولید می‌شوند.

معمولا در پلتفرم کامپیوترهای خانگی و گیمینگ مدل‌های گران قیمت‌ و حجیم‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این در حالی است که در دیوایس‌های سبک و ارزان قیمت‌تر، نوع سبک‌تری از پردازنده‌های گرافیکی تعبیه می‌شود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

گرافیک مجتمع یا یکپارچه یک GPU است که در پردازنده تعبیه شده است. به این نوع واحد پردازش گرافیکی، گرافیک مجتمع یا iGPU (آنبرد و Integrated) می‌گویند. گرافیک یکپارچه از یک حافظه مشترک با CPU استفاده می‌کند و مقدار کل RAM موجود را کاهش می‌دهد و این برای اجرای برنامه‌هایی که از مقدار زیادی حافظه ویدیویی استفاده می‌کنند نامطلوب است.

البته، پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع را می‌توان کنار کارت گرافیک‌های مستقل استفاده نمود. اگر پردازنده‌ی گرافیکی مجتمع دارید و می‌خواهید جدیدترین بازی‌های ویدیویی را انجام دهید، باید سیستم خود را به وسیله‌ی افزودن ماژول کارت گرافیک ارتقا دهید.

از آنجایی که گرافیک‌های مجتمع در پردازنده تعبیه شده است، معمولاً انرژی کمتری مصرف می‌کنند. این موضوع موجب کاهش گرمای تولیدی می‌شود. و از آن جایی که دما اصلی‌ترین علت استهلاک سخت افزار است، می‌تواند منجر به عمر طولانی‌تر باتری شود.

کارت گرافیک یکپارچه، برای انجام کارهای معمولی مانند وبگردی، ایجاد اسناد، تماشای ویدئو و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزینه مناسبی برای گیمینگ نیست. پردازنده‌هایی با گرافیک مجتمع معمولاً در سیستم‌های کوچک‌تر مانند لپ‌ تاپ و اولترابوک‌ها یافت می‌شوند.

اما گرافیک مستقل یا اختصاصی یک GPU است که جدا از پردازنده مرکزی فعالیت می‌کند. به این نوع واحد پردازش گرافیکی، گرافیک اختصاصی یا dGPU (گسسته، مجزا، مستقل و Discrete) می‌گویند. یک کارت گرافیک اختصاصی منبع حافظه خود را دارد. بنابراین به رم سیستم شما متکی نیست.

از آنجایی که یک گرافیک مستقل مجهز به ماژول حافظه و منبع تغذیه‌ی مستقل است، عملکرد بالاتری نسبت به گرافیک­‌های مجتمع ارائه می‌دهد. این بدان معناست که یک کارت گرافیک مجزا، گرافیک واضح و شفاف را به سرعت ارائه می‌دهد، ویرایش ویدیو و طراحی گرافیکی پیچیده را امکان پذیر می‌کند.

از آنجایی که گرافیک مستقل از تراشه پردازنده جدا است، انرژی بیشتری مصرف می‌کند و مقدار قابل توجهی گرما نیز تولید می‌کند. کارت‌های گرافیک مستقل معمولاً در رایانه‌های شخصی رومیزی یافت می‌شوند.

پردازنده‌ی گرافیکی	گرما و انرژی	حافظه	کارایی	قیمت
مجتمع	کمتر	مشترک با CPU	سیستم‌های کوچک‌تر مانند لپ‌تاپ	کمتر
مستقل	بیشتر	اختصاصی	رایانه‌های شخصی رومیزی	بیشتر

---

کلام آخر

پردازنده‌های گرافیکی لپ‌ تاپ‌ها به دلیل منطقی ضعیف‌تر هستند. فضا و ساختار لپ تاپ‌ها اجازه نمی‌دهند که کارت گرافیک تمام پتانسیل خود را به نمایش بگذارد. در نتیجه، کارت گرافیک یکسان در لپ تاپ و دسکتاپ عملکرد کاملا متفاوتی دارد.