معرفی کثولهو – نماد وحشت لاوکرفتی

بخش بزرگی از وحشت لاوکرفتی یا کیهانی روی ترس از ناشناخته‌ها متمرکز است. اما «ناشناخته» صفت مناسبی برای توصیف کثولهو (Cthulhu) به نظر نمی‌رسد. این موجود پدید آمده توسط اچ. پی. لاوکرفت یکی از تأثیرگذارترین هیولاهای ژانر وحشت محسوب می‌شود.

شاید شما به طور مستقیم در مورد کثولهو و داستان‌های خلق شده توسط لاوکرفت ندانید ولی اگر دنبال کننده ژانر وحشت باشید، به احتمال زیاد نتیجه الهام‌گیری و تأثیرات این موجود و این روایت‌ها را دیده‌اید. با این وجود، اگر با خود کثولهو آشنا نیستید، پس این مقاله برای شما نوشته شده است تا کمی بیش‌تر با هیولای ترسناک اچ. پی. لاوکرفت آشنا شوید.

کثولهو کیست؟

این موجود یکی از هیولاهای باستانی دنیای اچ. پی. لاوکرفت محسوب می‌شود که نژادشان گریت الد وانز (Great Old One) یا قدیم‌باشندگان متعال نام گرفته است. اهمیت کثولهو به قدری بالاست که دنیای روایات پدیدآمده توسط لاوکرفت (و برخی دیگر از همکارانش) اساطیر کثولهو (Cthulhu Mythos) نامیده می‌شود.

مطلب پیشنهادی

45 عنوان از بهترین فیلم های زامبی محور تاریخ سینما

داستان هیولا‌ی گوشت‌خوار مخوف

نامش را به زبان آور!

پیش از این که توضیح بیش‌تری در مورد این هیولای باستانی بدهم، باید به سراغ نام او بروم. احتمالاً تا به حال دقیق متوجه نشدید که چطور «کثولهو» را تلفظ کنید. نگاه به عبارت Cthulhu هم کار را سخت‌تر می‌کند. یکی از مهم‌ترین و از منظری جذاب‌ترین ویژگی‌های این موجود (و به طور کلی موجودات، مکان‌ها و المان‌های فرابشری این دنیا) ناممکن بودن تلفظ اسامی‌شان است!

فلسفه نام گذاری اچ. پی. لاوکرفت بر روی این موارد در فرابشری و کیهانی بودنشان نهفته است. این موجودات، مکان‌ها و هر نوع المان مربوط به آن‌ها، به بشریت مرتبط نیستند و برای همین نام‌ها و زبان آن‌ها نیز برای زبان بشر چندان قابل درک و تلفظ نیست. از این رو، تلفظ‌های زیادی از این اسامی و عبارت‌ها می‌توان یافت که تمامشان نیز درست محسوب می‌شوند.

به این صورت تلفظ‌های متفاوتی برای کثولهو وجود دارد. از کاتولو، کوتولو و کاثالهو گرفته تا کثلهو، کوتولهو و انواع تلفظات دیگر. همین ترتیب را در مورد بقیه المان‌های فرابشری آثار لاوکرفت در نظر داشته باشید.

هیبتی برای جنون

گفته می‌شود فقط نگاه کردن به این موجود کافی است تا انسان‌ها دچار جنون شوند. با این وجود، در برخی داستان‌ها شخصیت‌هایی وجود داشته‌اند که توانسته‌اند مدتی کوتاه چشمشان را به سمت این موجود بگیرند و دچار جنون مرگبار نشوند؛ یا شاید بهتر است بگویم این جنون مرگبار دیرتر به سراغشان آمده است.

با این که ظاهر کثولهو داستان به داستان دچار تغییرات ریز و درشت می‌شود ولی به طور کلی یک ظاهر عمومی از او مورد قبول مخاطبان است. بهترین توصیف از این موجود می‌تواند ترکیبی از اختاپوس، اژدها و انسان باشد. در ابتدا باید گفت که کثولهو بسیار غول‌پیکر محسوب می‌شود و اندازه‌اش به چند صد متر می‌رسد. سر این موجود غول‌آسا به یک اختاپوس شباهت دارد و بازوهای فراوانی روی صورتش قرار گرفته است. هیکل کلی او شبیه یک انسان دوپاست ولی با این حال کثولهو بال‌های بزرگ در پشتش و چنگال‌هایی به جای دست و پاهایش دارد.

از کجا آمده؟ به کجا می‌رود؟

همان طور که در مقدمه این مقاله توضیح داده شد، بخش بزرگی از وحشت لاوکرفتی با «ناشناخته‌ها» شناخته می‌شود. خیلی موارد هستند که توضیح دقیقی برایشان وجود ندارد. این ویژگی برای مخلوقات این دنیا نیز قابل تعمیم است و الزاماً برای همه آن‌ها داستان کاملی که مورد قبول همگان باشد وجود ندارد.

گفته شده که کثولهو، مثل دیگر گریت الد وانز، پیش از آن که بشریت به وجود آید از ستاره‌ها به زمین آمده است. اکثر آن‌ها در شهری به نام ارلیه (R’lyeh) ساکن شدند که بناهایش با سنگ‌های غیرزمینی ساخته شده بود. حتی گفته می‌شود این شهر به طور همزمان در چند بُعد دنیا وجود دارد و بنابراین از قوانین فیزیکی و طبیعی پیروی نمی‌کند. به مرور یا بر اثر اتفاقی، گریت اولد وانز به خواب رفتند و شهر آن‌ها به زیر آب‌های اقیانوس آرام رفت.

با تمام این اوصاف، گریت الد وانز به قدری قدرتمند هستند که حتی در حالت خواب با استفاده از تلپاتی با انسان‌ها در رویاها و افکارشان ارتباط برقرار می‌کنند. به این ترتیب، عده‌ای از انسان‌ها فرقه‌ای را پایه‌گذاری کردند که شامل پرستیدن این نژاد و در رأس آن‌ها کثولهو (به عنوان رهبر و کشیش گریت الد وانز در زمین) می‌شود. این فرقه برای سال‌های طولانی وجود داشته است و در مراسمات خود دست به اقدامات نفرانگیزی جهت پرستش معبود خود می‌زنند.

اعضای فرقه کثولهو اعتقاد دارند که این موجود باستانی و هم‌نژادی‌هایش صاحبان اصلی زمین هستند. به اعتقاد آن‌ها، گریت الد وانز روزی که ستاره‌ها در راستای درست قرار بگیرند دوباره از خواب برخواهند خواست و بازمی‌گردند تا دنیای خود را پس بگیرند.

کثولهو در احاطه آب‌ها

معمولاً وقتی از یک موجود کیهانی که از ستاره‌ها آمده صحبت می‌شود، ذهن‌ها به سمت عناصری مثل سفینه‌های فضایی و کهکشان‌های دور دست می‌رود. هر چند این جنبه‌های فضایی در اساطیر کثولهو هم دیده می‌شوند ولی وقتی به خود کثولهو می‌نگریم، عنصر آب و اقیانوس را پررنگ‌تر می‌بینیم. ممکن است این مورد کمی برایتان گیج کننده باشد.

در بخش «از کجا آمده؟ به کجا می‌رود؟» توضیح دادم که شهر محل سکونت اکثر قدیم‌باشندگان متعال با نام ارلیه (که نحوه تلفظش مثل بقیه عناصر اساطیر کثولهو است) درون اقیانوس آرام غرق شده است. به طور دقیق‌تر، گفته می‌شود که این شهر در زیر پوسته‌یِ کفِ اقیانوسِ آرام قرار گرفته و هر از چند گاهی با پدیده‌هایی مثل زلزله، حرکت پوسته‌های زمین و یا دلایلی که مشخص نیستند (به خاطر ذات وحشت کیهانی)، بخشی از آن به بیرون راه پیدا می‌کند.

از این جهت است که وقتی صحبت از کثولهو می‌شود، بیش‌تر عنصر آب مطرح می‌شود؛ چرا که این موجود غول‌پیکر و اکثر هم‌نژادانش جایی در زیر اقیانوس آرام مدفون و مغروق هستند. پس اگر روزی در حال شنا کردن درون دریا یا اقیانوسی بودید، مراقب زیر پایتان باشید. شاید در آن روز، ستاره‌ها در راستای درست قرار گرفته و کثولهو و همراهانش آزاد شده‌اند!

روایت‌های ضد و نقیض از کثولهو

اگر کمی با اساطیر کثولهو آشنا باشید، می‌دانید که همیشه همه چیز در مورد این دنیا ثابت نیستند. در بخش «هیبتی برای جنون» خواندید که حتی ظاهر کثولهو به عنوان نماد وحشت لاوکرفتی دچار تغییراتی می‌شود. همچنین همه اطلاعات موجود از اساطیر کثولهو همیشه منطبق با هم نیستند.

دلیل ناسازگاری‌ها و موارد ضد و نقیض عمدتاً به این برمی‌گردد که اچ. پی. لاوکرفت هیچگاه در طول زندگی خود موفق به چاپ مجموعه‌ای جامع از اساطیر کثولهو به شکل رمان‌های چند جلدی (مثل هری پاتر، ارباب حلقه‌ها و نغمه یخ و آتش) نشد. روایت‌های لاوکرفت معمولاً به شکل داستان‌ها یا رمان‌های کوتاه در مجلات و نشریه‌های دیگر به چاپ می‌رسیدند. از طرف دیگر، این فقط خود لاوکرفت نبود که در مورد اساطیر کثولهو می‌نوشت و عده‌ای از نویسندگان حتی در زمان حیات او به تکمیل این دنیا کمک می‌کردند.

برای پیچیده شدن اوضاع، باید گفت که بخش زیادی از اساطیر کثولهو (آن بخش که توسط خود اچ. پی. لاوکرفت پدید آمده) تحت مالکیت عمومی درآمده‌اند و به این ترتیب هر نویسنده و مولفی می‌تواند بدون پیش آمدن مشکلات حقوقی از المان‌های اصلی این دنیا مثل خود کثولهو به طور مستقیم استفاده و حتی مواردی را به این دنیای مشترک اضافه کند.

مطلب پیشنهادی

۱۵ فیلم و سریال ترسناک برای بزرگسالان، کودکان و کل خانواده در هالووین

پیشنهاد ویجیاتو برای هالووین ۲۰۲۳

الهام‌بخشی کثولهو

در مقدمه مطلب شرح دادم که حتی اگر خود کثولهو را نشناسید، احتمالاً تأثیرگذاری‌ها و الهام‌بخشی‌های این موجود را در انواع و اقسام مدیوم‌ها شاهد بوده‌اید. البته این الهام‌بخشی‌ها الزاماً مربوط به ژانر وحشت نیست و می‌توانید رد پای کثولهو را در ژانرهای گوناگون هم ببینید. این رد پاها می‌توانند از استفاده از خود این موجود غول‌پیکر گرفته تا الهام‌گیری از ظاهر او برای یک شخصیت متفاوت، تنوع داشته باشند.

از عمده دلایل این حضور پررنگ همان مسئله تحت مالکیت عمومی بودن کثولهو است تا نویسندگان و پدیدآورندگان با فراخ خیال بیش‌تر بتوانند از این شخصیت استفاده کنند. گاهی حتی یک اثر دومینووار به وجود می‌آید که پدیدآورنده ثانویه مستقیماً از کثولهو الهام نگرفته باشد بلکه از اثر پدیدآمده توسط پدیدآورنده اولیه‌ای الهام گرفته که منبع الهام خود او اساطیر کثولهو بوده است.

در مقاله «وحشت کیهانی چگونه فراگیر شد؟» می‌توانید به طور جامع‌تر مطالعه کنید که چگونه اساطیر کثولهو به دیگر مدیوم‌های سرگرمی، از فیلم و سریال گرفته تا بازی‌های ویدیویی، راه پیدا کردند و تبدیل به یک منبع الهام تأثیرگذار در قرن جاری شدند.

از بین نام‌آشناترین نویسندگانی که از اساطیر کثولهو استفاده کرده‌اند می‌توان به استیون کینگ، نیل گیمن، آلن مور و جرج آر. آر. مارتین اشاره کرد. با توجه به این اسامی که آثارشان در بین مخاطبان بسیار محبوب است، خیلی عجیب نیست که حتی پیش از شناختن کثولهو برخوردهایی هر چند دور با اساطیر کثولهو داشته باشید.

پرسش‌های متداول در مورد کثولهو