چرا ژاپن را می‌توان قطب بزرگ بازی‌سازی جهان دانست؟

مدتی قبل، لایو اکشنی با اسم آلیتا: فرشته جنگ توجهم را به خودش جلب کرد. از ابتدای دیدن لایو اکشن، فکر می‌کردم که داستانش از روی یک بازی ژاپنی ساخته شده باشد که خیلی وقت پیش‌ها بازی کرده بودم. با کمی جستجو متوجه شدم که درست فکر می‌کردم. داستان این لایو اکشن از روی یک بازی قدیمی به اسم Gunnm: Martian Memory ساخته شده بود که انتشار آن به ۲۲ سال قبل باز می‌گشت.

فضای آخرالزمانی این بازی ژاپنی که در سبک نقش آفرینی فرم جالبی را به خود گرفته، از روی انیمه‌‌‌ای با همان نام آلیتا ساخته شده بود. داستان‌پردازی و فضاسازی این بازی باعث می‌شد کنجکاو شوم که آیا تمام بازی‌های ژاپنی، داستانی همین‌قدر عمیق و جذاب دارند؟

ژاپن تا به امروز شاهکارهای زیادی را در جهان بازی پدید آورده است. از بازی‌های قدیمی مانند سری فاینال فانتری و پرسونا گرفته تا دارک سولز و دویل‌می‌کرای، همه بازی‌هایی هستند که حتی اگر بازی نکرده باشیم، اسمشان جایی به گوشمان خورده است. ساخت اولین بازی در ژاپن به سال ۱۹۷۸ یا ۱۳۵۶ خودمان با نام اسپیس اینویدرز (Space invaders) برمی‌گردد، زمانی که حتی خیلی از کشورهای متمدن امروز با تکنولوژی‌های پیشرفته کامپیوتری آشنا نبودند. به مرور زمان فرانچایز‌های بزرگی مانند سوپر ماریو و افسانه زلدا به‌ وجود آمدند که امروز حتی کسانی که بازی‌های ویدیویی را دنبال نمی‌کنند، این نام‌ها را شنیده‌اند.

اکثر این بازی‌ها تفاوتی نسبی با بازی‌های غربی‌ای دارند که امروز دنیای بازی‌های ویدیویی را به خود اختصاص داده‌اند. البته هر چند که غرب تلاش کرده تا این صنعت را در مشت خود بگیرد و طرفداران خیلی زیادی را هم به خود جذب کرده است، اما از طرفی خلاقیت استودیوهای بازی‌سازی در ژاپن رو به رشد بوده تا بازی‌هایی را با گیم‌پلی زیبا و داستان گیرا پدید آورد. اما به‌طور کلی، چرا ژاپن را می‌توان قطب بزرگ بازی‌سازی جهان دانست؟

منشا خلاقیت ژاپنی‌ها

بازی‌هایی که توسط این کشور آسیایی ساخته شده‌اند، واقعا عجیب و غریب هستند. شاید حتی این بازی‌ها به ذائقه خیلی از گیمرهای اروپایی و غربی‌ خوش نیاید که دلیل آن را می‌توان گرافیک منحصر به فرد، داستان‌های عجیب و گیم‌پلی‌های هوشمندانه‌ آن‌ها دانست.

ژاپن بر خلاف غرب، کشوری با تمدن کهن و فضای سنتی است. بارها تجربه امپراطوری‌ها و عصرهای متفاوتی را داشته تا دیگر امروز به عصر هی‌سی (Heisei) رسیده است. افسانه‌های غنی و داستان‌های بسیار قوی را در درون خود پرورش داده که با نوآفرینی و بهره گرفتن از فضای باستانی این کشور به ‌وجود آمده‌اند. انیمه‌ها‌، کمیک‌ها، بازی‌های ویدیویی، کتاب‌های داستان زیادی تحت تاثیر همین فضاسازی متولد شده‌اند و حتی در سطح جهانی درخشیده‌اند. این‌ها به ‌خوبی نشان می‌دهد که ژاپنی‌ها استاد خلق اثر و طراحی محیط هستند.

علاوه بر فضا و تمدن‌هایی که ژاپن را به کشوری متفاوت در آسیا تبدیل کرده، طبیعت این کشور هم تاثیر زیادی روی خلق کردن این آثار گذاشته است. شاید ارتباط طبیعت با بازی‌سازی عجیب به‌نظر برسد اما علاوه بر اینکه خیلی از بازی‌سازان از طبیعت الهام می‌گیرند و برای بازی ایده به‌دست می‌آورند، فضای خیلی از بازی‌های ژاپنی و انیمه‌ها را طبیعت زیبای ژاپن شکل داده‌اند.

همچنین این طبیعت ارگانیک آسیایی باعث شده ژاپنی‌ها در بازی‌های خود از کاراکترهای دیگری همچون حیوانات و گیاهان هم استفاده کنند و همانند سونیک و پوکمون نقش اصلی بازی واقع شوند. حتی گاهی موجوداتی تحت تاثیر نمونه‌های واقعی طبیعت خلق شده‌اند که کاملا خیالی بوده‌اند و وجود خارجی نداشتند. البته این اتفاق در صنعت بازی کشورهای دیگر نیز رخ داده اما در بازی‌های ژاپنی بیشتر مشهود بوده است.

گرافیک بازی‌های ژاپنی معمولا متفاوت از دیگر کشورها است. حتی گاهی فکر می‌کنم که نکند واقعا آدم‌ها در ژاپن شکل دیگری باشند! از بازی‌های دوبعدی‌شان نظیر کرونو تریگر (Chrono Trigger) گرفته تا بازی‌های سه‌بعدی نظیر رزیدنت اویل و متال گیر سالید همه آرت‌ استایل‌های خاص خودشان را دارند. حتی آرت استایلی جداگانه و ژانرهای مختص به خودشان را ساخته‌اند. دلیل این تفاوت، ریشه در فرهنگ و نقاشی‌های قدیمی ژاپنی دارد که از گذشته‌های دور در آن نابغه بوده‌اند و هنرمندان زیادی را در این عرصه پرورش داده‌اند.

گیم‌پلی جذاب بازی‌های ژاپنی معمولا از پازل‌هایی به‌وجود آمده‌اند که واقعا نیاز به فکر کردن دارند. البته جوری نیستند که شما را ناامید کنند (شاید به‌جز باس‌فایت‌های دارک سولز!)، اما گویا به‌شما می‌گویند که برای عبور کردن از این مرحله باید تلاش جدی کنید. این دقیقا همان روحیه‌ای است که ژاپنی‌ها حتی برای کار کردن نیز پیش می‌گیرند تا به موفقیت برسند.

منشا دیگر این خلاقیت‌ها به بازی‌های سنتی غیر ویدیویی نیز باز می‌گردد. ژاپن از کشورهایی است که حتی قبل از متولد شدن صنعت بازی‌های ویدیویی، نبوغ خاصی در طراحی بازی‌های گروهی و دسته جمعی و بازی‌های رومیزی و کارتی داشته است. بازی‌هایی که کودکان در مدرسه و خیابان انجام می‌دهند یا بازی‌هایی که در فستیوال‌ها و جشن‌های سنتی صورت می‌گیرد، همه دلیلی برای موفقیت امروز ژاپنی‌‌ها در صنعت بازی است.

آخرین نکته‌ای که ژاپنی‌ها را از غربی‌ها متمایز می‌کند و نشانگر خلاقیتشان است استفاده از کاراکترهای متفاوت است. ژاپن فقط روی چند داستان با پایان مشخص و شخصیت‌های مرد کت شلوار پوش یا پسر نوجوان ماجراجو مانور نداده است. بلکه از همان ابتدا از شخصیت‌های متفاوت و حتی زنان در بازی‌های خودش استفاده کرده و در دورانی که غرب هنوز درگیر تبعیض جنسیتی و ادعای تمدن بوده، در بازی‌هایی نظیر بایونتا کاراکترهای اصلی خود را زنان معرفی کرده است.

ژانرهایی که ژاپنی‌ها بیشتر به سراغ آن می‌روند

ژاپنی‌ها عاشق ژانرهای ترسناک و وحشت‌آورند. بی‌پروا صحنه‌هایی خشن و خونین را در بازی‌‌هایشان نمایش می‌دهند که ناخودآگاه باعث القای وحشت می‌شوند. خیلی از این صحنه‌ها، حتی حالت تخیلی و مبالغه به خود می‌گیرد و هیجان زیادی دارند. در اصل می‌توان گفت ژاپنی‌ها حتی در انیمه‌هایشان هم بیشتر با هیجان و شور داستان‌سرایی می‌کنند و باعث ایجاد ترس درون شما می‌شوند.

همین باعث شده تا زیر‌ژانرهای دیگری نظیر مخفی‌کاری و Run and Hide (فرار کردن و قایم شدن) به‌وجود بیاید که در بازی‌هایی نظیر کلاک توئر (Clock tower) کاملا دیده می‌شود. بدون شک، یکی از شرکت‌های موفق سازنده بازی در این کار، کپکام است. حتی اگر یکبار تیزری از سری بازی‌های رزیدنت اویل دیده باشید متوجه این قضیه خواهید شد.

در وهله بعدی، ژاپنی‌ها بیشترین بازی را در سبک نقش آفرینی و ماجرایی دارند. البته حالا دیگر این ژانرها کمی با هم ترکیب شده‌اند و بازی با یک ژانر مشخص کمتر پیدا می‌شود، اما ژاپنی‌ها در تولید بازی‌های نقش آفرینی موفقیت زیادی را کسب کرده‌اند. بازی‌ قدیمی مثل دانکی کانگ یکی از بهترین نقش آفرینی‌های ژاپنی محسوب می‌شود که شما در نقش یک میمون بازی را پیش می‌برید.

بازی‌هایی که در قالب شخصیت و موجودات عجیب و غریب بازی را پیش می‌رود، یکی از نشانه‌های بازی‌ها در ژاپن است. بازی تبدیل شوندگان که یکی از بازی‌های نوستالژی دهه هفتاد محسوب می‌شود، نمونه‌ای برای این موضوع است. ژاپنی‌ها با تخیل و خلاقیت همواره شخصیت‌های عجیبی را ساخته‌اند، به ربات‌ها جان داده‌اند و فضاهای حیرت انگیز فرازمانی و در آمیخته با تکنولوژی را پدید آورده‌اند.

ژاپن در بازی‌های آنلاین کمتر حضور پیدا کرده است. هر چند که طبق آمارها، حدود 117.6 میلیون نفر از جمعیت 127 میلیون نفری ژاپن جمعیت آنلاین هستند. حتی تعداد گیمرها در ژاپن حدود 70 میلیون برآورد شده است. اما احتمالا چون داستان‌سرایی و گیم‌پلی برای ژاپن اهمیت بیشتری دارد، کمتر به سمت بازی‌های آنلاین می‌رود و این عرصه را در دست غرب باقی می‌گذارد.

بیشتر بخوانید:

• بررسی بازی River City Girls – شورش دختران در شهر
• توسعه بازی Shin Megami Tensei V و پروژه Re Fantasy همچنان ادامه دارد
• برند ایکس باکس با جدیت بیشتری به فعالیت در بازار آسیای شرقی ادامه خواهد داد

بومی‌سازی و بازی‌های انحصاری در ژاپن

بررسی تمدن این کشور آسیایی دقیقا همان دلیلی است که باعث بومی شدن برخی بازی‌ها در ژاپن می‌شوند. بومی‌سازی در ژاپن فقط منحصر به زبان و شکل و شمایل بازی‌ها نمی‌شود. ژاپنی‌ها بازی‌ها را دقیقا آنطور می‌سازند که خودشان هستند، بدون هیچ کم و کسری. لباس‌ها، لهجه‌ها، چهره‌ها و حتی غذاهای درون بازی! همه‌چیز را به اصطلاح ژاپنی می‌کنند.

برای همین است که تصمیم گرفته‌‌اند بازی‌هایی را تحت عنوان انحصاری‌های ژاپن منتشر کنند. البته این‌طور نیست که شما در کشوری خارج ژاپن نتوانید به این بازی‌ها دسترسی داشته باشید اما این بازی‌ها فقط در ژاپن منتشر می‌شوند. اگر عناوینی مانند سوییت هوم (Sweat Home)، پلیس‌نوتس (Policenauts)، کپتین رینبو و شاینینگ فورس (Shining Force) را جستجو کنید متوجه می‌شوید که این بازی‌ها با حس و حال ژاپنی فقط مخصوص همین کشور هستند.

استودیوهای ژاپنی

حتی اگر ژاپن را از نظر تولیدات نرم‌افزاری قبول نداشته باشید، قطعا در برابر تولیدات سخت‌افزاری آن متجیر می‌شوید. ژاپن در عرصه تکنولوژی همواره یک سر و دست از هم‌رده‌های خود بالاتر است. نه تنها در قلب توکیوی خود هزاران استودیوی کوچک و بزرگ بازی‌سازی را جای داده است بلکه در تولید کنسول نیز موفق بوده است.

سونی و نینتندو هر دو در ژاپن متولد شده‌اند. مهد سگا و بسیاری از آرکید‌ها نیز ژاپن بوده است. بسیاری از بازی‌های آمریکایی وجود دارند که روی همین کنسول‌ها منتشر شده‌اند و محبوبیت زیادی را کسب کرده‌اند. پس هرگز نمی‌توان تاثیرات ژاپن در بازی‌ها را نادیده گرفت.

بازی‌سازان بزرگی نظیر کوجیما و استودیوهای قوی کونامی، بندای نامکو و کپکام همگی از ژاپن طلوع کرده‌اند. بی‌توجهی به کمک‌های بسیار زیاد کوجیما به صنعت بازی‌سازی واقعا کم‌لطفی است. داستان‌پردازی‌های او آنقدر تحسین برانگیز است که حتی با گذشت چندین سال، نکته‌هایی از داستان‌های او کشف می‌شود که درک آن در آن زمان دشوار بوده است.

در نهایت، هر چه که باشد، خیلی‌ها ژاپن را در صنعت بازی‌های ویدیویی نادیده می‌گیرند و می‌گویند که دوران ژاپن به پایان رسیده است. اما ژاپن، کشوری که فرنچایزهای زیادی را به دنیای بازی‌ها هدیه داده، باید خارج از رقابت با غرب دیده شود و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین قطب‌های بازی‌سازی جهان شناخته شود. شاید حس و حال متفاوتی را آن‌ بازی‌ها دریافت کنید، اما شما دث‌استردینگ را بازی نمی‌کنید تا برای آن رقیب پیدا کنید. آن را بازی می‌کنید زیرا دقیقا به دنبال همان حس و حال متفاوت ژاپنی می‌گردید.