افراد معلول چطور دنیای گیم را تجربه می‌کنند؟

ویدئو گیم در دنیای امروزی به عنوان یکی از محبوب‌ترین سرگرمی‌ها شناخته می‌شود. روشی مناسب برای پر کردن اوقات فراغات، ارتباط با دوستان، سرگرمی با خانواده و حتی کسب درآمد به عنوان یک شغل تمام وقت. این محبوبیت چنان است که تخمین زده می‌شود در سال میلادی جاری قریب به ۳.۲۴ میلیارد گیمر در سرتاسر جهان داشته باشیم.

این رقم روز افزون شامل حال کسانی می‌شود که به واسطه پلتفرم‌های مختلف اعم از موبایل، کنسول و کامپیوتر تا کلاود، بازی می‌کنند. و این موضوع در حالی است که تعداد بسیاری نیز به واسطه امکانات محدود و نامتناسب، قادر به تجربه این دنیای شگفت انگیز نیستند. معلولان و کم توانان جسمی از این دسته از کاربران هستند.

افراد معلول و گیم

---

متاسفانه آمار دقیق و سر راستی از اینکه در سال ۲۰۲۱ چه تعداد گیمر با معلولیت جسمانی داریم وجود ندارد. با این با استناد به آمار قدیمی منتشر شده از رسانه‌های آمریکایی می‌توان تخمین زد که قریب به ۲۰ درصد از گیمرهای آمریکایی به شکلی درگیر یک نوع از معلولیت هستند (کوررنگی نیز در این دسته جای گرفته است).

این جمعیت، در مقیاس جهانی کمتر احتمالا کمتر نیز باشد. کمبود امکانات، عدم طراحی انعطاف پذیر بازی‌ها، عدم دسترسی به کنترلرهای مناسب و همچنین هزینه بالای تجهیزات منجر شده است که این بخش از جامعه کمتر توانایی بروز در این حوزه را داشته باشند.

این موضوع در کشورهای جهان اولی با امکانات بالا کمتر به چشم می‌آید. چرا که دولت و جامعه به منظور بهبود کیفیت زندگی معلولان تدابیر بسیاری اندیشیده‌اند. به طوری که کمابیش می‌توان حتی استریمرهای معلول را در این دسته کشورها دید. از جمله این استریمرها می‌توان به MikeTheQuad اشاره کرد که از سال ۲۰۱۱ به صورت حرفه‌ای استریم می‌کند.

متاسفانه این شرایط به هیچ عنوان برای معلولین ایرانی در دسترس نیست. فارغ از امکانات، آگاهی، فرهنگ و دانش این مسئله نیز در کشور وجود ندارد. در نتیجه معلولان و کم توانان در کشور ما با محدودیت و دشواری بیشتری در تقابل هستند.

دولوپرهای گیم و افراد معلول

---

افراد معلول بسته به نوع و گسترششان می‌توانند موجب ایجاد اخلالاتی در سیستم بینایی، شنوایی، فیزیکی و یا حتی شناختی شود. اما این مسئله نمی‌تواند مانع از تجربه بازی برای این دسته از گیمرها شود. با این حال از این رو توسعه گیم به شکلی که برای همه این کاربران مناسب باشد کمی دشوار می‌باشد.

در طی سال‌های گذشته دولوپرها و استودیوهای بازی سازی بزرگ همواره در تلاش بودند تا با گنجاندن ویژگی‌هایی، تجربه بازی را برای این دسته از کاربران بهبود بخشند. با این حال همچنان مسیر زیادی تا امکان انتقال تجربه نزدیک به بی‌نقص برای معلولین داریم.

گیمرهای ناشنوا و کم شنوا

---

ناشنوایان و کم شنوایان از آن دسته‌ای هستند که به راحتی هر چه تمام‌تر و با تعبیه زیرنویس‌های خوانا و با فونت بزرگ می‌توان امکان تجربه‌ی باکیفیت را برایشان فراهم کرد. با این حال همچنان در بسیاری از بازی‌ها می‌بینیم که برای ضربه نخوردن تجربه بصری، فونت‌های ریز و ناخوانا و دیالوگ‌ها ناقص استفاده می‌شود.

در مقال بازی‌های فرنچایز Life Is Strange نمونه خوبی از یک زیرنویس مناسب معلولین را به نمایش می‌گذارند. فونت بزرگ، ساده و خوانای سفید رنگ با حاشیه مشکی که با کادر پس زمینه ارائه می‌شود و قابلیت تنظیم و تغییر را نیز دارد.

علاوه بر این زیرنویس‌ها نبایست از مرز معمول دو خط عبور کنند تا مخاطب فرصت خواندن آن را داشته باشد. دیالوگ‌های سریع و طولانی سدی در مسیر تجربه گیمر ناشنوا خواهد بود. از همین رو طبق استاندارد معرفی شده توسط BBC تو صیه می‌شود هر زیرنویس با تعداد کلمات معمول حداقل برای ۰.۳ ثانیه در نمایش باشد.

زمانی که کادر بازی شلوغ است وکاراکترهای زیادی در صحنه داریم، تشخیص اینکه کدام دیالوگ مربوط به کدام شخصیت است برای گیمر ناشنوا دشوار می‌شود. از این رو بازی‌هایی مانند Rise of the Tomb Raider که این تفاوت را با رنگ و ذکر اسم شخصیت در ابتدای دیالوگ مشخص می‌کنند، یک نمونه با طراحی مناسب برای معلولین شناخته می‌شوند.

مسئله دیگر جلوه‌های صوتی بازی‌هاست. برای مثال در بازی اورواچ هنگام اجرای اولتیمیت به دلیل تعبیه نشدن جایگزینی برای جلوه‌های صوتی، کاربر ناشنوا قادر به تشخیص آن نبوده و نمی‌تواند عملکرد مناسبی از خود نشان دهد. در مقابل بازی‌هایی چون Half-Life 2 با قرار دادن تمامی اصوات در قالب زیرنویس و فورتنایت موبایل با جایگزینی حلقه صوتی در قالب بصری، امکان باخبر شدن گیمر را از اتفاقات پیرامون فارغ از فضای بصری‌ش فراهم می‌کنند.

گیمرهای کوررنگ، کم‌بینا و نابینا

---

معلولان مبتلا به کوررنگی و کم بینایان نیز از آن دسته گیمرها هستند که کمتر مورد بحث قرار می‌گیرند. با وجود محوریت بصری بازی‌ها، توسعه بازی‌ها متناسب با نیازهای گسترده‌ی این گروه کمی دشوارتر است.

کوررنگی یک بیماری اختلال ارثی است که همان طور که از نامش پیداست فرد را در تشخیض و تمیز دادن رنگ‌ها دچار مشکل می‌کند. این بیماری که در ابعاد متفاوت بروز می‌کند بیشتر در آقایان دیده شده است. این معلولیت که انواع مختلفی دارد موجب عدم تشخیص چند تا تمامی طیف رنگی می‌شود. در نتیجه گیمرهایی که دچار این مشکل هستند نمی‌توانند پازل‌های رنگ محور بازی‌ها را تجربه کنند.

نمونه این اتفاق را در یکی از پازل‌های بازی محبوب و وایرل شده‌ی Among Us شاهد بودیم. اگر به یاد داشته باشید، برای حل این پازل باید سیم‌های هم رنگ را به یکدیگر متصل می‌کردیم. اما تشخیص این رنگ‌ها برای این دسته از کاربران مشکل بود. در نتیجه این بازی طی آپدیت بعدی، هر رنگ را نیز به وسیله یک شکل ساده از دیگری تمیز داد.

پس روش ساده‌ی برای دولوپر می‌تواند متمایز کردن آبجکت‌های رنگی به وسیله نماد، طرح و یا شکل است. نمونه موفق این عمل را می‌توان در بازی‌هایی چون ChromaGun دید که کاملا بر پایه رنگ است. این بازی به منظور راحتی گیمرهای کوررنگ هر طیف رنگی را به وسیله یک سری خطوط عمود، افقی و یا مورد نمایش میداد تا گیمر متوجه تمایز آن‌ها شود.

همچنین در باز‌ی‌های شوتری چون اورواچ و یا فرنچایز کالاف دیوتی، که دشمنان با رنگ قرمز و هم تیمی‌ها با سبز نمایش داده می‌شوند، گزینه‌های مناسب افراد کوررنگ تعبیه شده است تا با تغییر طیف سبز و قرمز به نارنجی و آبی امکان تجربه برای این دسته از کاربران فراهم شود. در بازی‌های رنگ محوری چون Splatoon نیز امکان قفل کردن رنگ تیم به طیف‌های قابل تشخیص برای افراد کوررنگ ممکن است.

اما دولوپرهای بازی می‌توانند بهتر از این نیز عمل کنند و با قرار دادن امکان تغییرات طیف رنگی به کاربر اجازه دهند تا متناسب با گستره کوررنگی خود (protanopia ،deuteranopia ،tritanopia و...)، طیف مناسب رنگی و قابل تشخیص را پیدا کند. نمونه موفق این عملکرد را می‌توان در بازی‌های کمپانی DICE دید که به کاربر امکان شخصی سازی کامل رنگ‌ها را بر اساس پلت رنگی‌ می‌دهد.

در مورد گیمرهای کم بینا نیز استفاده از فونت‌های ساده، درشت و خوانا در تشخیص نوشته‌ها بسیاری یارگیر خواهد بود. وجود گزینه‌های مربوط به تنظیم کنتراست و نور که امروزه در بسیاری بازی‌ها تعبیه شده است نیز بسیار مفید خواهد بود.

در مثالی از کنتراست صحنه، Street Fighter با صحنه‌های شلوغ به کاربر اجازه تجربه در بک گراند ساده مشکی را نیز می‌دهند تا گیمر کم بینا بدون مشکل خاصی امکان تجربه بازی را داشته باشد. همچنین امکان افزایش سایز نوار سلامت یا تجهیزات کاراکتر و نقشه نیز مطابق آن چه در بازی Borderlands 3 دیدیم می‌تواند بسیار مفید باشد.

بهره گیری مناسب و هوشمندانه از جلوه‌های صوتی و تریگرهای فیزیکی کنترلر نیز می‌تواند کمک بسیار بزرگی برای کاربران کم بینا و نابینا باشد. این موضوع به خصوص در بازی‌ها شوتر و مبارزاتی می‌تواند به شدت برای این دسته از کاربران مشهود باشد.

درمورد کاربران نابینا نیز، متاسفانه با توجه به محوریت بصری ویدئو گیم، تجربه بازی‌ها بسیار دشوارتر خواهد بود. با این حال استفاده از جوی استیک‌های همراه با تریگر مخصوص معلولین، صدا گذاری مناسب و جهت دار به منظور واقعی کردن تجربه، کمک بسیاری خواهد کرد. ما امروزه حتی یوتیوبرهای گیمر نابینایی به شهرت Steve Saylor داریم که می‌توانند بسیار الهام بخش باشند

گیمرهای معلول جسمی و حرکتی

---

بسیاری از بازی‌های امروزی مارا درگیر اینترکشن‌های فیزیکی می‌کنند. مجبوریم دکمه‌ای را به صورت مداوم فشار دهیم و یا در لحظه مناسب دکمه دیگری را رها کنیم. تسلط و کنترل این دسته از فعالیت‌ها می‌تواند برای معلولان جسمی و حرکتی ناممکن باشد. با این حال گستره معلولیت‌های فیزیکی چنان است که پوشش تمامی نیازهای این دسته از گیمرها را کمی مشکل می‌کند.

از این رو بسیاری از دسته معلولین از جوی استیک‌های خاص و یا سخت افزار متناسب با توانایی خود استفاده می‌کنند. از جمله کارهایی که دولوپر می‌تواند در راستای پیشبرد نیاز این دسته کاربران انجام دهد، اجازه اتصال و بعضا پشتیبانی از دستگاه‌هاست. چیزی که در کنسول‌ها کمتر می‌بینیم.

همچنین اگر چون بازی‌ها نظیر اورواچ یا NieR:Automata به طور کامل اجازه ریمپ دکمه‌ها و کلیدهای بازی داده شود، تاثیر به سزایی در تجربه این کاربران خواهد داشت. این موضوع با وجود رایج بودن در کامپیوترها، در کنسول‌های بازی به شدت کمیاب می‌باشد.

در مورد کنسول‌های دستی این قضیه نیز بدتر است. چرا که بسیاری از حرکات داخل بازی بسته به تحرکات کنسول صورت می‌گیرد درنتیجه اگر شما قادر نباشید تا کنسول دستی را به جهت مناسب تکان بدهید، امکان تجربه درستی از بازی را نخواهید داشت.

از دیگر امکاناتی که دولوپرها می‌توانند در اختیار این دسته از کاربران قرار دهند، کاهش پیچیدگی ورودی بازی است. بدین معنی که اینترکشن فیزیکی کمتری برای تجربه بازی لازم باشد. نمونه آن را می‌توان در آخرین نسخه Uncharted دید که علاوه بر امکان ترکیب دکمه‌های حرکت و دوربین، نشانه گیری خودکار را نیز برای این دسته از کاربران پیش بینی کرده است.

در نظر گرفتن حالت مبارزه آسان نیز در بازی‌های جدید موجب شده تا معلولان جسمی و حرکتی راحت‌تر به تجربه عناوین مورد علاقه خود بپردازند. در مجموع با پیشرفت بازی‌های جدید، امکانات قابل شخصی سازی در سیستم کنترل روز به روز بهبود می‌یابند. در نتیجه افراد بیشتری قادر به تجربه باکیفیت بازی‌ها خواهند بود.

تجهیزات گیمرهای معلول

---

خوشبخاته با پیشرفت صنعت گیم و آگاهی بخشی درباره معلولان، توسعه دیوایس‌ها و ابزارهای منتسب به گیمینگ نیز برای معلولین بیش از پیش مطرح شده است. به طوری که مایکروسافت نیز در پی بهبود کیفیت تجربه گیمرهای معلول ایکس باکس است. خروجی این تلاش عرضه دیوایس Xbox Adaptive Controller است.

دیوایس ۱۵۰ دلاری با طراحی متفاوت که به کاربر اجازه تجربه بازی با بازو، دست و پا را به شیوه قابل کنترل برای خودش، فراهم می‌کند. این دیوایس به واسطه دکمه‌های بزرگ و حساس، پدال و پد لمسی امکان تجربه گیمینگ را برای طیف گسترده‌ای از گیمرها فراهم می‌آورد. همچنین دیوایس فوق قابلیت اتصال و سینک شدن با کنسول‌های ایکس باکس و کامپیوترها را دارد.

اما این تنها یکی از دیوایس‌ها قابل استفاده برای معلولین است. نام‌هایی چون Blue Tip Gaming Axis 4 Pro و SubPac M2X و Optima Joystick از جمله دیگر دیوایس‌های قابل استفاده برا این دسته از کاربران‌ معلول هستند. هرچند متاسفانه دسترسی به این ابزارها در ایران بسیار دشوار است.

از سویی دیگر، امروزه بسیار از کمپانی‌های فعال در حوزه تکنولوژی در تلاش‌ند که با تولید تریگرهای لمسی، شبیه ساز‌های بصری و سمعک‌های هوشمند و.... پیشرفته زندگی این دسته از جامعه را بهبود بخشند. برای مثال عینک‌های هوشمند eSight3 ازین دسته ابزارها هستند که می‌تواند زندگی معلولین مرتبط با معلولین بینایی را دگرگون سازد. اما همچنان مسیری طولانی تا کاربردی شدن این تجهیزات باقی مانده است.

آینده روشن است

---

با وجود همه محدودیت‌ها امروزه آینده دنیای گیمینگ برای افراد معلول روشن به نظر می‌رسد. آگاه‌تر شدن تولید کنندگان و در نظر گرفتن نیاز کاربران معمول منجر شده است تا امروزه عده بیشتری از معلولین قادر باشند تا تجربه باکیفیتی از گیم را در کنار دوستان و خانواده خود داشته باشند.

از سوی دیگر توسعه ابزارهای مرتبط با معلولین علاوه بر بالا بردن کیفیت زندگی آنان می‌توان تجربه گیمینگ را برای این دسته از افراد بهبود بخشد. با پیشرفت روز افزون تکنولوژی و آگاهی هرچه بیشتر مردم درباره این گروه از جامعه، آینده زیباتری برای معلولین پیش بینی می‌شود.

وظیفه ما چیست؟

---

در نهایت وظیفه ما به عنوان عضوی از جامعه ابتدا پذیرش این دسته از افراد و سپس کمک به شنیده شدن صدای آنان است. بسیاری از نیازهای افراد معمول با تدابیر ساده رفع خواهند شد. پس ما وظیفه داریم به عنوان یک شهروند در راستای رفع نیازها و بهبود زندگی این دسته کم توان از جامعه بکوشیم و در صورت امکان کمک کنیم.

اگر در صنعت توسعه بازی و ویدئو گیم هستیم، نیازهای این گیمرهای معلول را در توسعه بازی خود در نظر بگیریم. اگر صاحب صدا و رسانه هستیم، صدای این افراد و کمبودهایشان باشیم. و اگر قادریم قدمی ولو کوچک در راستای بهبود کیفیت زندگی آنان برداریم دریغ نکنیم.

نتیجه گیری

---

خوشبختانه با آگاهی روز افزون جامعه جهانی، توسعه دهندگان و استودیوهای سازنده بازی نیز بیش از پیش قابلیت‌های مورد نیاز برای گیمرهای معلول را در نظر می‌گیرند. و بازی‌های بزرگ امروزی با گستره قابل توجهی از امکانات قابل شخصی سازی عرضه می‌شوند تا این دسته از کاربران نیز قادر به تجربه باکیفیت و کاملی از بازی‌ها باشند.

وجود دستگاه‌های کمکی و دیوایس‌های مختص به معلولین این تجربه را به شدت بهبود بخشیده است. اما همچنان با وجود قیمت بالا و محدودیت زیاد نمی‌تواند مشکلات طیف گسترده‌ای معلولین را حل کند. با این حال امید است با گسترش روز افزون تکنولوژی و آگاهی مردم، تجربه شیرین ویدئو گیم به امری در دسترس و باکیفیت برای تمامی گیمرهای معلول از جمله معلولین ایرانی گردد.