نگاهی به فیلم سمفونی نهم، چرا کمدی جدید هنرمند، انتظار گیشه را برآورده نکرد؟

سمفونی نهم که این روزها در سینماهای کشور در حال اکران است؛ با اشاره به مضامین تاریخی، فلسفی، پس از سال‌ها نام محمدرضا هنرمند را بر سر زبان‌ها انداخت. دهمین فیلم‌سینمایی محمدرضا هنرمند، اگرچه نگاهی تامل‌برانگیز به سمفونی نهم بتهوون دارد و مرگ‌های تاریخ را به چالش می‌کشد؛ نتوانسته مخاطبانش را راضی نگه‌دارد.

محمدرضا هنرمند نویسنده و کارگردانی است که در آثار سینمایی و تلویزیونی خود همواره برای ژانر فانتزی ارزش قائل شده است.یادمان باشد این کارگردان 66 ساله که اولین اثرش مرگ دیگری نام داشت، در همه آثارش نگاهی انتقادی به مرگ دارد.

سمفونی نهم روایتی از پنج دوره تاریخی مختلف است. دوره ایران‌باستان، سده‌چهارم هجری در بلخ، جنگ جهانی دوم در آلمان، دوران قاجار و ایران در عصر حاضر. دوره‌های تاریخی در فیلم‌سینمایی سمفونی نهم با ایران‌باستان شروع می‌شود و با عصر حاضر به اتمام می‌رسد.

سمفونی نهم فیلم پر بازیگری است، با این وجود نتوانسته انتظار بینندگان را برآورده کند. حمید فرخ‌نژاد، ساره بیات، محمدرضا فروتن، مهرداد صدیقیان، علیرضا کمالی، هدی زین‌العابدین و پژمان بازغی بازیگران سمفونی نهم هستند.

خلاصه داستان فیلم

ملک‌الموتی (حمید فرخ نژاد) روزهای آخر کارش را سپری می‌کند. او باید دو نفر را قبض روح کند تا به طور کلی آزاد شود. اما آخرین ماموریت ملک‌الموت سرنوشتش را تغییر می‌دهد.

آخرین ماموریت ملک‌الموت او را با راحیل(ساره بیات) آشنا می‌کند. راحیل که همسرش را هنگام جراحی در اتاق عمل از دست داده، خواهان برآورده کردن آرزوی او است. راحیل به دل کویر می‌زند تا همسرش را در روستای دور افتاده‌ای دفن کند.

در این سفر، ماموریت‌های دیگر ملک‌الموت برایش تازه می‌شوند و او به دام عشق راحیل می‌افتد.

چرا از سمفونی نهم استقبال نشد؟

مخاطب عام سینما از روایت‌های خطی با ساختار کلاسیک فیلمنامه بیشتر از فیلم‌ سورئال با روایتی نامسنجم لذت می‌برد. اما نوع روایت در فیلمنامه سمفونی نهم به تنهایی باعث خستگی مخاطب نمی‌شود. سمفونی نهم نه مخاطب عام، بلکه مخاطب نخبه سینما را هم آزار می‌دهد.

تصور کنید در جاده‌ای متروکه در حال حرکت هستید؛ بنزین تمام کرده‌اید و فرد ناشناسی با بنزین منتظر شما است. آیا نمی‌ترسید؟ با وجود آنکه ترس در فیلمنامه لحاظ شده بود اما ساره بیات به خوبی نتوانست آن را به تصویر بکشد.

سمفونی نهم نه تئاتر بود و نه فیلم؛ چراکه حمید فرخ‌نژاد با استانداردهای سینما بازی می‌کرد و دیگر شخصیت‌ها دیالوگ‌هایشان را همانند بازیگران تئاتر ادا می‌کردند. از طرفی برخی شخصیت‌های تاریخی در این فیلم به صورت کاریکاتوری به نمایش گذاشته شدند. تنها هدف آن‌ها خنده بر لب‌های مخاطب بود و بس.

ماجرای جنجالی اولین سکانس بوسه

این روزها تصاویری در صفحات مجازی دست به دست می‌چرخد که حاکی از اولین سکانس بوسه در  سینمای چند ده سال گذشته است. اما به راستی بوسه مرگ ارزش این همه جنجال را دارد؟

به طور خاص اپیزود جنگ جهانی دوم، جذابیت‌های گروتسکی دارد. با اینکه هیتلر یکی از همان شخصیت‌های کارتونی در سمفونی نهم است؛ ذهن مخاطب را به چالش می‌کشد. طنز تلخ لحظات پایانی مرگ آدولف هیتلر نشان می‌دهد که بالاخره یک روز همه می‌میرند. دیکتاتورها می‌میرند اما سمفونی مرگ به راه خود ادامه می‌دهد.

که عشق آسان نمود اول

سمفونی نهم روایتی است از معادله ناتمام عشق مساوی است با مرگ. در این فیلم ما انواع عشق را درک می‌کنیم.

همین درون مایه فلسفی سمفونی نهم است که مخاطب را سردرگم می‌کنم. تماشاگر نمی‌تواند برای سمفونی نهم تفکیک ژانری مشخصی را قائل شود. سمفونی نهم طنزی عاشقانه و در عین حال غمناک است. البته همین مسئله نقطه قوت سمفونی نهم نیز هست. عشق راحیل به اتومبیل‌های قدیمی، عشق انسانی رابعه بلخی و بهانه‌اش برای شاعری، عشق کوروش به عدالت، عشق هیتلر به زنده ماندن و عشق امیرکبیر به وطن برای هر کسی تامل‌برانگیز است. حتی مخاطب عام که نگاه تحلیلی به فیلم نخواهد داشت؛ پس از پایان فیلم نگاهی به زندگی و اعمالش می‌کند.

زندگی را زندگی کن

شاید شعار پنهان سمفونی نهم زندگی کردن است. در سمفونی نهم می‌فهمیم که حتی زبده‌ترین جنگجو نیز می‌میرد. وقتی زمان مرگ فرا برسد از دست هیچکس و هیچ سلاحی کاری ساخته نیست. پس باید زندگی را زندگی کرد.

اگرچه سمفونی نهم در مقایسه با دیگر فیلم‌های در حال اکران، اقبال کمتری داشته اما شخصیت‌ تاریخی فراموش شده یا بهتر است بگویم کمتر شناخته شده‌ای چون رابعه بلخی را معرفی کرده است. با وجود زمان کوتاهی که برای روایت هر بخش تاریخی در این فیلم صرف شد، اطلاعات قابل توجهی به مخاطبان داده شد.

آخرین ساخته محمدرضا هنرمند و زینب تقوایی را می‌توان به خاطر تصویربرداری‌‌اش دوست داشت. همچنین نکته جالبی که نباید در سمفونی نهم فراموش کرد طنزی است که تا آخرین لحظه حفظ می‌شود و به طور زیرپوستی به مخاطب عرضه می‌شود.