آشنایی با ونوم – دشمن دیروز مرد عنکبوتی، آنتی‌هیروی امروز

برای یک ویلن سخت است تا بدون بزرگ‌ترین رقیبش، یعنی قهرمان داستان، بدرخشد. هر قهرمانی با دشمنانش تعریف می‌شود و شخصیت هر ویلنی نیز با وجود یک قهرمان معنا پیدا می‌کند. ولی اگر قرار باشد تنها یکی از ویلن‌های مرد عنکبوتی از این قانون دنباله‌روی نکند، آن ویلن ونوم خواهد بود.

ونوم ماجراهای زیادی را پشت سر گذاشته است؛ از همان رونمایی‌اش در دنیای کمیک‌ها به عنوان یکی از منطقی‌ترین راه‌ها برای نگه‌داری از لباس ابرقهرمانان در برابر بریدگی و دیگر آسیب‌ها، تبدیل شدنش به یک موجود بیگانه‌ی عجیب و غریب که هم‌نژادهای ترسناکی نیز دارد، سپس رویارویی‌هایش با اسپایدرمن به عنوان دشمن شماره‌ی یک او تا پیش گرفتن مسیر یک ضدقهرمان.

---

ونوم کیست؟

ونوم یکی از شخصیت‌های مارول است که در ابتدا به عنوان یک لباس فضایی برای مرد عنکبوتی در کمیک‌ها معرفی شد. به مرور زمان ولی این لباس، شخصیت مستقل خودش را پیدا کرد تا نمایان شود در واقع موجودی از نژاد سیمبیوت‌ها (Symbiote) است. این سیمبیوت نیز همانند همه‌ی سیمبیوت‌های دیگر مارول با موجودی به عنوان میزبان پیوند می‌خورد و با آن میزبان یک زندگی مشترک را آغاز می‌کنند.

پس از جدا شدن این لباس بیگانه از پیتر پارکر، ونوم مسیر خودش را پیش گرفت. در ابتدای این مسیر، این سیمبیوت به عنوان یکی از برجسته‌ترین ویلن‌های مرد عنکبوتی معرفی شد اما کم‌کم از شرارت این موجودِ در ظاهر ترسناک کاسته و به سویه‌ی قهرمانی‌اش افزوده شد. این روزها ونوم را بیش‌تر به عنوان یک آنتی‌هیرو می‌شناسیم تا یک ویلن.

من همیشه آدم خوبی نبودم. ولی آدما دگرگون میشن. من دگرگون شدم. و می‌دونی چیه؟ زمان خودش لذت‌بخش بود.

ونوم در Venom: Space Knight

اوریجین ونوم

ونوم بیش‌تر به عنوان یکی از دشمنان و ویلن‌های اسپایدرمن شناخته می‌شود. با این حال، اوریجین این موجود فضایی، ترکیب جالبی از شانس و نیاز است.

در سال ۱۹۸۲، مارول از خوانندگان خود خواسته بود که برای کمیک‌هایش ایده‌ی نو بدهند. از همین رو یکی از هواداران با نام رندی شولر ایده‌ی لباس سیاهی برای اسپایدرمن که از مولکول‌های ناپایدار تشکیل شده است را پیش کشید. مارول برای این ایده‌ی ابتدایی و ساده‌ی شولر ۲۲۰ دلار پرداخت کرد و نزدیک به دو سال بعد لباس سیاه رنگی را به تن اسپایدی پوشاند.

ولی طبق گفته‌ی جان بیرن، ایده‌ی خامی که تبدیل به ونوم می‌شد خیلی پیش‌تر به عنوان راه‌حلی برای یکی از بزرگ‌ترین و رایج‌ترین دردسرهای لباس ابرقهرمانان شکل گرفته بود. این ایراد به طور مداوم در فیلم‌ها، سریال‌ها، کمیک‌ها و بازی‌ها ویدیویی برگردان شده از این دسته شخصیت‌ها روی می‌داد: ابرقهرمانِ داستان وارد نبردی بزرگ شده و لباسش همچون خودش تکه‌تکه و پاره‌پاره می‌شود. با این حال در قسمت بعدی داستان و به فاصله‌ی کوتاه از این نبرد بزرگ، می‌بینیم که لباس مورد نظر مثل روز نخستش شده است.

بیرن که در آن زمان همراه با کریس کلیرمونت روی شخصیت آیرون فیست (Iron Fist) کار می‌کرد، متوجه این رویداد غیرمنطقی شد.

ایده پدید آوردن یک سیمبیوت از پیوند همزیستی (سیمبیوتیک) که در طبیعیت بین دو موجود زنده می‌بینیم (چون رابطه‌ی دلقک‌ماهی و شقایق‌های دریایی) شکل گرفته است. بر اساس پیوند همزیستی، موجودات زنده با یکدیگر ارتباطی برقرار می‌کنند که هر دویشان از آن سود می‌برند.

تبدیل ونوم به یک سیمبیوت از ایده بیرن شروع شد و بعد از آن استرن تکمیلش کرد. در نهایت اما دیوید میشلینی و تاد مک‌فارلن افسار را به دست گرفتند و ونوم را به عنوان شخصیتی کاملاً خودپا، به همراه یک نژاد فضایی با نام سیمبیوت‌ها، خلق کردند.

زندگی سیمبیوت‌ها، همانند معنی نامشان، نیازمند به یک موجود زنده‌ی دیگر است. آن‌ها موجودی را به عنوان میزبان انتخاب کرده و به آن موجود، یک سری توانایی می‌دهند و در عوض از میزبانشان نیروی زندگی می‌گیرند.

هنگامی در مورد ونوم صحبت می‌شود، منظور بیش‌تر ترکیب این سیمبیوت با ادی براک است اما باید توجه کرد که این موجود سیاه چسبناک تنها ادی را به عنوان میزبان انتخاب نکرده و چندین شخصیت دیگر نیز با ونوم ترکیب شده‌اند که سرشناس‌ترین آن‌ها خود پیتر پارکر است.

اوریجین ادی براک به عنوان ونوم

در حالی که ونوم در طی حضورش در دنیای کمیک‌ها چندین میزبان داشته اما آن میزبانی که معمولاً هم خود سیمبیوت و هم مخاطبان سراغش را می‌گیرند، ادی براک است. ادی براک نخستین و برجسته‌ترین میزبانی محسوب می‌شود که سیمبیوت فضایی ونوم پس از پیتر پارکر برای ترکیب به سراغش رفته است.

بخشی از دلیل محبوبیت براک، اشتراکاتش با پیتر پارکر محسوب می‌شود: براک مثل پیتر یک ژورنالیست بود که از طرفی اسپایدرمن را عامل شکست شغلی‌اش می‌داند. براک گمان می‌کرد که یک پرونده‌ی آدمکشی پیچیده را حل کرده ولی آشکار شد که خاستگاهش نادرست بوده است. زمانی که مرد عنکبوتی آدمکش راستین را شناسایی می‌کند، براک شغلش را از دست می‌دهد و مجبور می‌شود برای گذران زندگی به ژورنالیسم تبلویدی و زرد روی بیاورد. همین رخداد باعث شده تا ادی، اسپایدی را به عنوان عامل شکستش بداند و به چشم دشمن او را ببیند.

داستان زندگی ادی براک و ارتباطات او با اسپایدرمن به طرزی پیش می‌رود که با قالب معمولی و همیشگی ابرقهرمان/سوپرویلن جور در نمی‌آید. اسپایدرمن با انجام کاری ابرقهرمانی بدون داشتن پیوند مستقیمی با ادی، باعث شد تا شغل او از دست برود. ادی نیز به اشتباه همه‌ی این رویدادها (حتی روند اشتباه ژورنالیسم خود در چک نکرد و اعتماد زیاد به منبع‌اش) را تقصیر اسپایدرمن می‌بیند. یک ارتباط عجیب و غریب که در نهایت به ضرر هر دو شخصیتی است که دست کم در ابتدای کار هدفی مشترک داشتند.

اما یک مورد دیگر که باعث خاص و جذابیت ونوم شده، رفتار او به عنوان یک آنتی‌هیرو و یا بهتر است بگوییم آنتی-ویلن است. کمیک‌های دهه‌ی ۹۰ پر بود از شخصیت‌هایی «حاشیه‌دار» که نه کاملاً خوب بودند و نه کاملاً بد. به عنوان نمونه مک‌فارلن، که بخشی از شهرتش را به خاطر کار با شخصیت مرد عنکبوتی به دست آورده است، بعدها کمیکی به نام Spawn را پدید آورد. این کمیک در مورد یک ویجلنتی شیطانی با همین نام بود که در دهه‌ی ۹۰ بسیار محبوب شد.

در این دوره، شخصیت‌هایی که روی مرز خیر و شر راه می‌رفتند بین مخاطبان به محبوبیت رسیده بودند. قهرمان‌هایی که با روش‌های نابودگرانه یا کشتارهای فراوان کار خود را پیش می‌بردند (چون ولورین و پانیشر) و شخصیت‌های شروری که وجدانی بیدار داشتند (همانند مگنیتو و حتی ددپول) جزو این شخصیت‌ها به شمار می‌آمدند. ونومِ ادی براک نیز جزو همین شخصیت‌ها قرار می‌گرفت که رفتار و روش‌هایش از نظر اخلاقی کاملاً ثابت و آشکار نبود. یک روز با ونومی طرف بودیم که مردم را نجات می‌داد و روز دیگر جان عده‌ای دیگر را به خطر می‌انداخت.

هنگامی که ونوم به عنوان یکی از ترسناک‌ترین رقبای اسپایدی معروف شد، برخی از نویسندگان تصمیم گرفتند بیش‌تر به اخلاقیات ادی براک بپردازند. کمیک Venom: Lethal Protector که توسط دیوید میشلینی و مارک بگلی پدید آمده بود، ونوم را به شکل یک ویجلنتی به تصویر می‌کشد که از افراد تنگ‌دست و بی‌خانمانِ سان فرانسیسکو محافظت می‌کند.

البته این رفتار ونوم منطقی هم به نظر می‌رسد. ادی براک پس از ماجرای رسوایی واترگیت، به کار ژورنالیسم علاقه‌مند شده بود و می‌خواست از این شغل برای انجام کارهای خوب، مبارزه با جرم و رسوا کردن افراد فاسد استفاده کند. با این حال مجموعه‌ای از رخدادهای ناخوشایند او را در مسیری قرار دادند که دیگر راه بازگشتی نداشت.

اما چون یک سیمبیوت فضایی با براک پیوند خورده، به او توانایی و نیروهای شگفت‌انگیز داده است و ادی را به سمت خواسته‌های تاریک و پلید می‌کشاند به این معنی نیست که آن ژورنالیسم خوب باید هر چیزی که پیش‌تر برایش جنگیده بود را دور بیندازد.

کمیک Venom: Lethal Protector حتی ونوم را در برابر دیگر سیمبیوت‌ها که اخلاقیات را کم‌تر رعایت می‌کنند و جنبه‌ی انسانی کم‌تری دارند نیز قرار می‌دهد. همین باعث شد تا نویسندگان ونوم بتوانند یک طیف اخلاقی را تعریف کنند که در آن ونوم بیش‌تر به سمت مثبت تمایل داشته باشد.

شاید بتوان کارنیج را به عنوان برجسته‌ترین شخصیت در پدیدآمدن سویه‌ی قهرمانی ونوم در نظر گرفت. این سیمبیوت که از خودِ ونوم سرچشمه گرفته است، یک آدمکش سریالیِ دربند با نام کلیتوس کسد را به عنوان میزبان انتخاب می‌کند. کارنیج نسبت به ونوم خشن‌تر، بیش‌تر متمایل به قتل و سادیستی‌تر است و حضورش نشان می‌دهد که چقدر ونوم شخصیت انسان‌گونه‌تری دارد.

در کمیک‌ها، مرد عنکبوتی و ونوم با یکدیگر همکار کرده‌اند تا کارنیج را شکست داده و بشریت را نجات دهند؛ همان مثال معروف که می‌گوید «دشمنِ دشمن، من، دوست من است». به این ترتیب، کم‌کم از جنبه‌ی پلیدی و شرارت ونوم کاهش یافت و به سویه‌ی قهرمانی‌اش افزوده شد تا با شخصیتی طرف باشیم که پیش‌تر دشمن اسپایدی بود ولی اکنون مسیر ضدقهرمانی خودش را می‌پیماید.

ویژگی‌ها و توانایی‌های ونوم

این سیمبیوت به طور کلی نیاز به یک میزبان دارد تا بتواند زندگی کند ولی ونوم با گذر زمان این توانایی را به دست آورده است که حتی به صورت مستقل نیز زنده بماند. او می‌تواند تغییر ظاهر و اندازه دهد و همچنین هنگام ترکیب با یک میزبان به شکل انسانی درآید. تغییر شکلش این قابلیت را هم می‌دهد تا یک «روزنه‌ی ابعادی» داشته باشد و بتواند هر آن چه که می‌خواهد، بدون در نظر گرفتن وزن و اندازه، در خود جای دهد.

ونوم هنگام ترکیب، یک سری قدرت‌ها و توانایی‌ها را به میزبان خود می‌دهد. در گام نخست یک پیوند تلپاتیک با میزبان خود ایجاد می‌کند. سپس نیروی فیزیکی‌اش را افزایش می‌دهد. این سیمبیوت می‌تواند کل بدن میزبانش را فرا بگیرد و در واقع به گونه‌ای میزبان را درون خودش قرار دهد. به این ترتیب، ظاهر معمولاً ترسناک و هیولاوار ونوم دیده می‌شود که از نظر اندازه و هیکل بزرگ بوده و دارای دندان‌های بزرگ و تیز یک زبان دراز است.

پس از ترکیب ونوم با اسپایدرمن، این سیمبیوت توانسته برخی توانایی‌هایی به دست آورد که به این قهرمان مربوط است. برای نمونه، اسپایدر-سنس مرد عنکبوتی توانایی تشخیص ونوم را ندارد. از آن جایی هم که اسپایدر-سنس در نبردها بسیار به کمک پیتر پارکر می‌آید، عدم کارکردش هنگام مبارزه با ونوم دردسر بزرگی برای مرد عنکبوتی محسوب می‌شود. در کنارش این سیمبیوت می‌تواند مثل اسپایدی که با وب شوترهایش تار تولید می‌کند؛ البته در واقع بخش‌هایی از بدن خود را، به لطف توانایی تغییر شکل و اندازه بدنش، همانند تارهای مرد عنکبوتی مورد استفاده قرار دهد.

البته با وجود تمام این قابلیت‌ها، ونوم به طور کلی شدیداً در برابر آتش و امواج آوایی (دو نقطه ضعف فراگیر بیش‌تر سیمبیوت‌ها) آسیب‌پذیر است. در صورتی که میزان کافی از این دو عامل به ونوم تحمیل شود، باعث درد کشیدن و همچنین از کار افتادگی‌اش می‌شود.

ونوم بیرون از دنیای کمیک‌ها

ونوم یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌ها برای استفاده در مدیوم‌های گوناگون است و لیست بلند بالایی را می‌توان از ساخته‌های متفاوت ردیف کرد که این سیمبیوت در آن‌ها به گونه‌ای حضور داشته است.

در دنیای انیمیشن‌ها از این شخصیت در ساخته‌هایی همچون Spider-Man: The Animated Series، Spider-Man Unlimited و The Spectacular Spider-Man استفاده شده است. بازی‌های فراوانی نیز با حضور ونوم ساخته شده‌اند که می‌توان از میان آن‌ها به Spider-Man: Web of Shadows، Spider-Man: Shattered Dimensions و دنباله‌ی Marvel's Spider-Man با نام Marvel's Spider-Man 2 اشاره کرد

از این شخصیت فرانچایزهای سینمایی لایو-اکشن مارول هم استفاده شده است. ابتدا در فیلم Spider-Man 3 به کارگردانی سم ریمی، ادی براک با ایفای نقش تافر گریس تبدیل به ونوم شد تا در برابر پیتر پارکر و اسپایدرمن بایستد.

دنیای شخصیت‌های عنکبوتی سونی نیز با ونوم آغاز شد. ایفاگر نقش ادی براک در فیلم Venom و دیگر ساخته‌های این فرانچایز بر عهده‌ی تام هاردی است. این نگارش از این سیمبیوت در واقع یک آنتی‌هیروست و نه یک ویلن. همچنین پای این ونوم به دنیای سینمایی مارول نیز باز شد.

---

به خواندن درباره‌ی ونوم ادامه دهید

• ۵ بازی ویدیویی با محوریت ونوم
• ۱۰ مورد از وحشتناک‌ترین کارهای ونوم
• سم ریمی دلیل مردم‌پسندی ونوم را درک نمی‌کند
• ۱۰ موجود نیرومند که ونوم شکستشان داده است
• آشنایی با رایِت – یکی از فرزندان ناخواسته‌ی ونوم

---

پرسش‌های فراگیر درباره‌ی ونوم