آموزش بازی‌سازی: بازی‌های موبایلی و کژوال چگونه ساخته می‌شوند؟

هر وقت سوار مترو می‌شوم، حداقل سه چهار نفری را می‌بینم که در مسیر رسیدن به ایستگاه، دارند با موبایلشان بازی می‌کنند. انگار که بازی‌های موبایلی و کژوال بخشی از زندگی شده‌اند که زمان‌های اضافه بین کار، درس، حمل و نقل و غیره را پر کنند. البته که خیلی هم بد نیست. هر چند که شاید کنسول و پی‌سی گیمرها، کسانی که با پلتفرم موبایل بازی می‌کنند را گیمر به‌حساب نیاورند اما بخش زیادی از جامعه آماری پلتفرم‌های بازی را بازی‌های موبایلی تشکیل می‌دهند.

مطالب قبلی آموزش بازی‌سازی:

• بازی‌سازی در ایران؛ از کجا باید شروع کنیم؟
• داستان نوشتن برای بازی‌‌ها؛ چگونه روایت خوبی داشته باشیم؟
• آموزش بازی‌سازی: ماد چیست و چطوری ساخته می‌شود؟
• آموزش بازی سازی: چگونه کاراکتر خوبی را طراحی کنیم؟ [قسمت اول]
• آموزش بازی‌سازی: چگونه کاراکتر خوبی طراحی کنیم؟ [قسمت دوم]
• آموزش بازی‌سازی: چگونه سند بازی (GDD) بنویسیم؟
• آموزش بازی‌سازی: چگونه تیم بازی‌سازی تشکیل دهیم؟
• آموزش بازی‌سازی: معرفی اعضای مختلف تیم ساخت بازی
• آموزش بازی‌سازی: تستر بازی کیست و چه وظایفی دارد؟

بازی‌های موبایلی روز به روز پرطرفدارتر می‌شوند و برای کسانی که امکان یا قصد خرید کنسول یا پی‌سی را ندارند، یک پلتفرم مناسب تلقی می‌شوند. کلیشه‌هایی که مبنا بر کم‌ارزش بودن بازی‌های موبایلی و حتی خطاب شدن بازی‌های کژوال به بازی‌های مترویی به‌وجود آمده، کلیشه‌ای ناقص و نیاز به بررسی بیشتر است. اما چرا می‌گوییم بازی‌های موبایلی اهمیت دارند و این اهمیت روز به روز بیش‌تر می‌شود؟

بازی‌های موبایلی خود سبک‌های متفاوتی دارند. با توجه به سطح گیم‌پلی، گرافیک و نحوه درآمد می‌توان آن‌ها را به دسته بندی‌های متفاوتی تقسیم کرد. در یک دسته بندی کلی می‌توانیم بازی‌های موبایلی را که دنیایی گسترده و متفاوت از دنیای جهانی بازی‌ها پیدا کرده‌اند، به چهار دسته کژوال، هایپر کژوال، میدکور (Mid-Core) و هاردکور (Hard-Core) تقسیم کنیم.

تفاوت بازی‌های کژوال (Casual) و کور (Core)

میزان لذت

محاطبان بازی‌های کور، لذت بیشتری از بازی می‌برند و انرژی بیشتری را صرف آن می‌کنند. بازی‌های کور سرگرم‌کننده‌تر هستد و مفهوم اینترتینمنت بیشتری دارند. هر چند که میزان لذت مخاطبان هاردکور و میدکور از بازی‌ها بیشتر است اما برای مخاطبان کژوال همین لذت کافی است.

معمولا گیم‌پلی و مکانیک‌های ساده مشخصات بازی‌های کژوال هستند که بتوانند مخاطبان عامی را در بر بگیرند. به‌طور کلی این بازی‌ها ساده‌تر اما برای مخاطبان خود به حد کافی لذت‌بخش هستند.

میزان زمان صرف شده

مخاطبان کور زمان بیشتری را صرف بازی کردن می‌کنند و تا اواخر بازی برای لذت بردن از آن صبر می‌کنند. زمان مفید گیم‌پلی بازی‌های کور بیشتر است و معمولا تا چندین ساعت طول می‌کشد. اما بازی‌های کژوال، گیم‌پلی کوتاه‌تری دارند و سعی آن‌ها بر این است که مخاطبان را در پنج دقیقه اول بازی جذب کنند.

اگر بازی در دقایق ابتدایی برای مخاطبان کژوال جذاب نباشد، ممکن است بازی را ادامه ندهند و یا آن را حتی پاک کنند. معمولا زمانی که ممکن است صرف یک بازی کنند، کمتر از مخاطبان کور است و این زمان معمولا بین ساعت‌های استراحتشان است و برای آن‌ها یک مقوله جدی نیست.

کنترلرها

کنترلرها یا ابزارهایی که در دسترس مخاطبان کژوال قرار می‌گیرد، معمولا آسان‌تر است و نیاز به زمان و انرژی کمتری برای یادگیری دارد. مخاطبان کور به میزان سختی کنترلرها اهمیتی نمی‌دهند و هر چقدر هم سخت باشد، سعی می‌کنند آن را یاد بگیرند. کنترلرهای ساده‌ای مثل صرفا تاچ کردن، چپ و راست کردن روی مانیتور گوشی و غیره مختص بازی‌های کژوال است.

پیچیدگی

بازی‌های کور از پیچیدگی روایی و گیم‌پلی بیشتری برخوردارند. داستان‌های کور معمولا تامل برانگیزترند و گیم‌پلی آن‌ها سطح بالاتری دارد. اما بازی‌های کژوال معمولا روایتی بسیار ساده و مکانیک‌هایی در سطح آسان دارند. این دقیقا همان دلیلی است که مخاطبان کژوال، جامعه آماری بیشتری را پوشش می‌دهند.

بازی‌های هایپرکژوال

بازی‌های هایپرکژوال دسته‌ای جدید از بازی‌های کژوال هستند که به تازگی رشد و محبوبیت زیادی بین مخاطبان پیدا کرده‌اند. مشخصه‌های آن بیشتر اعتیادآور بودن و مکانیک‌ها و گیم‌پلی ساده است، همانند بازی‌های کژوال. بازی‌هایی که برنامه‌نویسی و طراحی بسیار ساده‌ای دارند و علاوه بر آن خیلی راحت مخاطب جذب می‌کنند.

مفاهیمی که در بازی‌های کژوال باید با آن‌ها بازی کنید!

1) علاقه مخاطبان

برای ساخت یک بازی کژوال بهتر است در ابتدا نیاز و علاقه مخاطبان را بسنجید. امروز بازی‌های مچ تری (Match 3)، شوتر و تفننی روی موبایل، مخاطب بیشتری را به خود جذب می‌کند. بازی‌کردن با میل و علاقه کاربران، هم مخاطبان بیشتری را به بازی جذب می‌کند و هم سود مالی بیشتری برای بازی دارد.

شما لازم است که قبل از شروع ساخت بازی موبایلی خود، به بازار بازی‌های کژوال مسلط باشید و بدانید که چه بازی‌هایی امروز بیشتر مورد علاقه مخاطبان قرار می‌گیرد. بازی‌های موبایلی برتر را بازی و مفاهیم علاقه‌مندی از آن‌ها استخراج کرده باشید.

2) گیم‌پلی

گیم‌پلی و مکانیک‌های بازی‌های کژوال معمولا از پازل‌های ساده، موسیقی‌هایی انرژیک با لوپ‌های کوتاه، زمان‌بندی‌های کم و رنگ‌های جذاب ساخته شده است. این گیم‌پلی‌ها که معمولا استانداردهای لازم را دارا هستند، انتظارات زیادی از کاربر ندارند و فقط طی کردن لوپ‌های بازی و رد کردن مراحل ساده برایشان کافیست.

البته برای ساخت مراحل بازی‌ای کژوال بهتر است ابتدا با روندی سینوسی و نمایی، مراحل را از آسان به دشوار ببرید اما نه اینکه این مراحل غیرقابل رد کردن باشند.

3) داستان بازی

برای روایت داستان در بازی‌های کژوال معمولا از روایت غیرمستقیم استفاده می‌شود که پلیرها خودشان باید داستانی را برای آن تصور کنند. معمولا چون هدف اصلی آن‌ها در لذت، میزان امتیاز و سکه پلیر است، روایتی با پایان و شروع مشخص ندارند. البته که داستان‌نویسی در بازی‌های موبایلی امکان‌پذیر است و بارها اتفاق افتاده است اما این پدیده در بازی‌های کژوال کم‌رنگ‌تر است.

4) اعتیاد و عادت‌آوری

بازی‌های کژوال علاوه بر خسته‌کننده نبودن و جذاب بودن، باید اعتیادآور باشند. برای عادت‌آور بودن بازی‌های کژوال معمولا آن‌ها را بازی‌های آنلاین یا مولتی‌پلیر می‌سازند و از لوپ‌های کوتاه استفاده می‌کنند. این بازی‌ها باید به گونه‌ای ساخته شوند که ساعت‌ها مخاطب را به خود مشغول کنند و پلیرها هرروز به بازی بازگردند.

برای این‌کار روش دیگری هم وجود دارد که مخاطبان دائم نتوانند به مرحله بعدی بروند و برای رسیدن به مرحله بعدی، کلید یا سکه خرج کنند. این باعث می‌شود مخاطبان برای بازی تلاش کنند یا اگر مثلا هر یک ساعت یک‌بار کلید ساخته شود، هر ساعت باز به بازی برگردند.

5) ظاهر گرافیکی

ظاهر گرافیکی بازی‌های کژوال معمولا ساده هستند و بیشتر در آن‌ها از رنگ‌های مختلف و شکل‌های فانتزی استفاده شده‌ است. فضاسازی زیادی ندارند و از رابط‌های کاربری مینیمالیسیتی و ساده‌تر استفاده کرده‌اند. منوهای پیچیده‌ای ندارند و مخاطبان حتی با سن پایین و تجربه کم از بازی هم می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.

6) هدف

خیلی از بازی‌های کژوال از نظر روایی هدف خاصی ندارند و فقط حلقه‌های پی در پی هستند. مثل بازی‌هایی مانند سابیوی سرف یا انگری برد. اما معمولا از نظر سطح مرحله، گرفتن اسکین، امتیاز و سکه هدف‌‌مند هستند. البته خیلی از بازی‌های موبایلی از این قاعده پیروی نمی‌کنند و دارای هدف داستانی خاصی هستند. یعنی نمی‌توان برای همه بازی‌های موبایلی یک نسخه یکسان پیچید.

7) عدم استفاده از لوپ‌های طولانی

لوپ‌هایی که در بازی‌های کژوال وجود دارند معمولا کوتاه‌ترند و در هر راند زمان کمتری را از مخاطب می‌گیرند. استفاده از مراحل طولانی و دورهای طولانی مخاطب کژوال را خسته می‌کند و مخاطب از بازی ناامید می‌شود. پس بهتر است تا جای ممکن از مراحل و لوپ‌های کوتاه استفاده کنید و سراغ لوپ‌های طولانی نروید.

8) سیستم‌ها

سیستم‌های کمتری در بازی‌های موبایلی وجود دارد. معمولا فقط از چند پارامتر جان، سکه و امتیاز استفاده می‌شود. البته این سیستم‌ها در بازی‌های هاردکور و فری تو پلی متفاوت است که در آموزش‌های بعدی به آن می‌پردازیم.

9) شانس

استفاده از پارامتر شانس در بازی‌های موبایلی کاربرد زیادی دارد. با استفاده از برنامه‌نویسی خیلی راحت می‌توان این پارامتر را در بازی‌های موبایلی افزایش داد. مثلا بازی‌های منچ و تاسی، بازی‌هایی که نیاز به باز کردن صندوقچه رندوم دارند یا هر نوع دیگری از بازی‌ها که در آن از شانس و اتفاق استفاده شده باشد.

شانس می‌تواند یک مفهوم بسیار سرگرم‌کننده برای مخاطب داشته باشد و اتفاقات بازی را هیجان انگیزتر کند. هر اتفاق غیرمنتظره می‌تواند مخاطب را غافلگیر کند و بازی جذاب‌تری را برای او رقم بزند.

10) امتیاز و سکه

امتیاز و سکه از مهم‌ترین پارامترهایی هستند که بازی‌سازان موبایلی با آن بازی می‌کنند. برای جذاب‌تر کردن بازی، مخاطب در هر مرحله سکه یا امتیاز می‌گیرد و مثلا استفاده از 5 ستاره برای هر مرحله انگیزه مخاطب برای بازی کردن دوباره هر مرحله را زیاد می‌کند. یعنی مخاطبان برای سکه و امتیاز بیشتر تلاش می‌کنند و این باعث روند صعودی زمان بازی می‌شود.

11) عدم محدودیت زمانی

یکی از مهم‌ترین پارامترهای بازی‌های موبایلی که مورد توجه قرار گرفته است، عدم داشتن محدودیت زمانی است. مخاطبان می‌توانند در زمان‌های استراحت بین کار، در حمل و نقل، مترو و هر جا که باشند چند دور بازی کنند و زمان خود را سپری کنند. نیاز به دقت و تمرکز بالایی ندارند و در نتیجه زمان زیادی هم از مخاطب نمی‌گیرند.

12) بازار بازی

بازار بازی‌های موبایلی امروز به شدت داغ است. مخصوصا در کشور ایران مخاطبان زیادی پلتفرم موبایل را به پلتفرم‌ای دیگر ترجیح داده‌اند. اگر برای شروع به سراغ ساخت اینجور بازی‌ها می‌روید، بازار خوبی در انتظارتان است اما باید حواستان باشد صرفا برای پولشان به سمت آن‌ها نرفته باشید.

اما برای کسب درآمد از طریق بازی‌های موبایلی راه‌های مختلفی وجود دارد. پرداخت درون برنامه‌ای، فروش قابلیت‌های ویژه مانند اسکین و پاور، تبلیغات درون برنامه‌ای، انتشار نسخه دمو و فروش نسخه کامل بازی از جمله این راه‌ها هستند. بازی‌های موبایلی کژوال اکثرا به‌صورت رایگان روی پلتفرم‌ها قرار می‌گیرند و در این میان دسته‌بندی از بازی‌ها هستند که فری تو پلی نامیده می‌شوند.

13) بستر انتشار

بازی‌های اندروید معمولا روی بسترهای بازار و گوگل پلی منتشر و بازی‌های IOS روی بستر اپ‌استور منتشر می‌شوند. برای انتشار روی این بسترها نیاز به استفاده از نام تجاری و حداقل استانداردهای لازم است. استودیوهای زیادی برای ساخت بازی‌های موبایلی به‌وجود آمده‌اند که برای مثال می‌توان به استودیوهایی نظیر وودو (Voodoo)، کتچاپ (Ketchapp) و تیستی‌پیل (Tastypill) اشاره کرد که احتمالا اسم آن‌ها را شنیده‌اید.

چگونه بازی موبایلی بسازیم؟

حالا که بیشتر راجع به بازی‌های موبایلی و کژوال صحبت کردیم، باید بدانیم که این بازی‌ها چطور ساخته می‌شوند. برای ساخت بازی‌های موبایلی، شما لازم است اسکریپت نویسی و برنامه‌نویسی را بلد باشید.

از زبان‌های برنامه‌نویسی مناسب برای بازی‌سازی موبایل، سی‌شارپ یا جاوا را می‌توان نام برد. موتورهای بازی‌سازی نظیر یونیتی محیط خوبی برای بازی‌های موبایلی هستند و علاوه بر آن از خلاقیت در گیم‌پلی و گیم دیزاین نیز باید استفاده کرد.

البته ساخت بازی‌های موبایلی به همین راحتی نیست و اگر به دنبال ساخت بازی‌ای قوی با ساختاری نو هستید، نیاز به تیم و همراه دارید. اگر قصد دارید بازی کژوالی بسیار ساده را پیاده‌سازی کنید، می‌توانید به تنهایی هم ساخت آن را شروع کنید.

چرا مخاطبان بازی‌های کژوال بیش‌تر هستند؟

به گزارش بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در سال 96 در ایران، حدود 23 میلیون نفر بازیکن وجود دارد. در این‌جا بازیکن به معنی کسی است که حداقل یک ساعت در هفته زمان خود را برای بازی کردن صرف می‌کند. حدود 77 درصد از پلیرها از گوشی هوشمند و 21 درصد از تبلت برای بازی کردن استفاده می‌کنند.

این یعنی که بیست میلیون و پانصد هزار نفر از پلیرهای ایرانی بازی‌های موبایلی انجام می‌دهند. علاوه بر این مجموع مبلغی که ایرانی‌ها تا سال 94 فارغ از هزینه‌های سخت‌افزاری صرف بازی‌های موبایلی کرده‌اند، 139 میلیارد و 900 میلیون تومان برآورد شده است.

با این حساب، جواب این سوال می‌تواند نسبتا بدیهی باشد. دسترسی به پلتفرم موبایل برای عموم مردم راحت‌تر از دسترسی به دیگر پلتفرم‌هاست. این پلتفرم کم‌هزینه‌تر است و اکثر افرادی که موبایل، تبلت یا وسیله الکترونیکی دارند و نمی‌خواهند هزینه‌ای اضافی برای پلتفرمی جداگانه برای بازی بکنند، به سمت استفاده از این پلتفرم می‌روند.

از طرفی دیگر، این بازی‌ها محدودیت سنی خاصی ندارند و همه افراد در همه سنین می‌توانند آن‌ها را بازی کنند. نیاز به سواد یا مهارت خاصی ندارند و در دسترس افراد زیادی قرار می‌گیرند. به‌طور کلی این بازی‌ها عامه‌پسندترند و قاعدتا طرفداران بیشتری را در برمی‌گیرند.

البته یک نکته عجیب و جالبی که در مورد بازی‌های موبایلی وجود دارد؛ صرفا بیزنسی شدن صنعت بازی‌های موبایلی و کمرنگ‌تر شدن مفهوم سرگرمی و اینترتینمت در آن‌ها است. بازی‌ها به‌طور کلی با مفهوم سرگرمی به وجود آمدند و مثل هر مقوله سرگرمی دیگری مثل کتاب، سینما و موسیقی مفهوم گسترده‌تری پیدا کردند.

با مفاهیمی مانند اقتصاد، کامپیوتر، فرهنگ و حتی سیاست آمیخته شده‌اند و مفهوم آن‌ها از فقط سرگرمی بودن عبور کرده است. می‌توان گفت که حتی بازی‌ها معنایی پست‌مدرنیسمی پیدا کرده‌اند. حالا در این گذار، خیلی از بازی‌های موبایلی مفهوم اصلی خودشان را از دست داده‌اند و به سمت درآمد خالص یا اقتصادی بودن بدون معنی سرگرمی رفته‌اند.

این سازندگان فهمیده‌اند که خیلی راحت می‌توان با استفاده از بازی‌های موبایلی پولی به جیب زد و به‌جای زحمت بسیار زیاد، تمرکز خود را فقط روی گیم‌پلی‌های تکراری و بدون خلاقیتی می‌گذارند که برای آن‌ها پول‌ساز باشد.

در این مطلب که صرفا شاید مقدمه‌ای برای ساخت بازی‌های موبایلی بود، با بازی‌های کژوال بیشتر آشنا شدیم و در آموزش‌های بعدی ساخت بازی‌های فری‌تو‌پلی (F2P) را بیشتر توضیح می‌دهیم. در نهایت، بازی‌های کژوال که بخش اعظمی از بازی‌های موبایلی را تشکیل می‌دهند، روز به روز در حال افزایش هستند و نیاز به بررسی و تمرکز بیشتر دارند.

اگر به فکر ساخت اولین بازی خود هستید، بازی‌های موبایلی گزینه مناسبی هستند اما باید به تاثیری که قرار است در طولانی مدت بر روی صنعت بازی گذاشته شود توجه کنید. تعداد مخاطب بالا و پول زیاد صرفا به معنای موفقیت شما نیست!