نگاهی به قسمت دوم سریال جیران – اقتباسی آزاد از تاریخ

قسمت دوم سریال جیران به خوبی ثابت می‌کند که هواداران کارنامه حسن فتحی که با تماشای سریال شهرزاد از یک ملودرام جذاب و تاریخی لذت برده بودند، نباید انتظار زیادی از سریال جدید کارگران سریال شب دهم داشته باشند. جدیدترین قسمت سریال جیران چندان خیره‌کننده نیست اما از آن‌جایی که عناوین این روزهای شبکه نمایش خانگی هر کدام از دیگری ناامیدکننده‌تر هستند، سریال جدید حسن فتحی هم‌چنان یک سر و گردن بالاتر از سایر رقبایش در شبکه نمایش خانگی قرار می‌گیرد. با ویجیاتو همراه باشید.

سریال جیران را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به قسمت اول سریال جیران – روایت اشتباه تاریخ

واقعیت ماجرا آن است که سریال شهرزاد یکی از متفاوت‌ترین، تاثیرگذارترین و دوست‌داشتنی‌ترین سریال‌های شبکه نمایش خانگی در تاریخ سینما و تلویزیون ایران است. اگرچه سریال متمایز و متفاوت حسن فتحی در فصل نخست خیره‌کننده ظاهر شد و در فصل‌های دوم و سوم با افتی محسوس از چشم گروهی از مخاطبان سخت‌پسندش افتاد اما در نهایت یکی از جذاب‌ترین و تحسین‌برانگیزترین سریال‌هایی لقب می‌گرفت که به چشم مخاطب ایرانی می‌نشست.

تجربه موفق سریال شهرزاد باعث شد تا رزومه هنری و کارنامه کاری حسن فتحی به معنای واقعی کلمه تحت تاثیر قرار بگیرد. فتحی حالا صرفا یک کارگردان توانمند سیمای ملی که معمولا پروژه‌های تاریخی را به خوبی خلق می‌کرد، نبود. او از سبکی از سریال‌سازی رونمایی کرده بود که مخاطب ایرانی را تحت تاثیر قرار می‌داد و به قدری متفاوت به نظر می‌رسید که می‌توانست به عنوان امضای هنری کارگردان سریال مدار صفر درجه ثبت شود.

حسن فتحی از سال ۱۳۹۳ تا سال ۱۳۹۶ درگیر سریال شهرزاد بود و پس از آن به سراغ یک پروژه تاریخی پیچیده و پرحاشیه رفت؛ فیلم مست عشق که به دیدار میان شمس و مولوی می‌پردازد. حواشی فیلم مست عشق آهسته آهسته زیاد شد و به همین دلیل باید از این فیلم سینمایی [که این روزها در دست تهیه و تولید قرار دارد] به عنوان پرحاشیه‌ترین پروژه سینمایی و تلویزیونی حسن فتحی یاد کرد. اما فتحی پس از چهار سال دوری از صنعت سریال‌سازی با سریال جیران به شبکه نمایش خانگی بازگشت تا یک بار دیگر از امضای شخصی‌اش برای خلق یک تجربه اپیزودیک دیگر یاری بگیرد.

براساس یک داستان واقعی؟

قسمت دوم جیران در ادامه واکاوی داستان عاشقانه میان خدیجه خانم تجریشی و ناصرالدین شاه قاجار زوایای تازه‌ای از روایت را به مخاطب نشان می‌دهد. اما یک مشکل اساسی در جدیدترین ساخته حسن فتحی اندکی آزاردهنده به نظر می‌رسد؛ این سریال اساسا کوچک‌ترین اشاره‌ای به واقعی‌بودن و تاریخی‌بودن داستانی که روایت آن را آغاز کرده، نمی‌کند. بنابراین به نظر می‌رسد که داستان واقعی رابطه عاشقانه میان جیران و ناصرالدین شاه تنها ایده‌ای برای شکل‌دادن به فیلم‌نامه سریال جیران بوده و اهمیت بیشتری ندارد.

اما جدیدترین ساخته حسن فتحی صرفا تحت تاثیر عشق تاریخی جیران و شاه قاجار نیست. این سریال به معنای واقعی کلمه به سراغ روایت بخشی از تاریخ ایران رفته اما هیچ اشاره‌ای به اقتباس از تاریخ واقعی کشورمان نمی‌کند. به عبارت دیگر، حسن فتحی و احسان جوانمرد [به عنوان نویسندگان فیلم‌نامه سریال جیران] آن بخش از تاریخ قاجار که برای روایت فیلم‌نامه‌شان کافی بوده را تصاحب کرده‌اند و آن بخشی که نیازی به آن نداشته‌اند را دور انداخته‌اند!

شاید به همین دلیل باشد که سریال جیران به معجون عجیبی تبدیل شده که مشخص نیست براساس یک داستان واقعی است یا صرفا اقتباسی آزاد از یک رابطه عاشقانه در تاریخ قاجار لقب می‌گیرد. البته مسیری که حسن فتحی و احسان جوانمرد برای روایت فیلم‌نامه‌شان انتخاب کرده‌اند چندان هم عجیب به نظر نمی‌رسد. این روزها پرداختن به داستان‌های تاریخی به یک گزینه جذاب برای کارگردان‌ها و فیلم‌نامه‌نویسان جهان تبدیل شده اما سینماگران در چند سال اخیر شکل جدیدی از اقتباس‌های آزاد از روایت‌های واقعی تاریخی را اختراع کرده‌اند که احتمالا سریال جیران هم در گروه همین عناوین قرار می‌گیرد.

اقتباس آزاد از تاریخ

سریال The Crown را باید به عنوان شناخته‌شده‌ترین و بهترین مثال برای توصیف اقتباس‌های نوین تاریخی مطرح کرد. این درام تاریخی به سراغ زندگی ملکه الیزابت دوم، ملکه حال حاضر بریتانیا، رفته و زندگی او را زیر ذره‌بین قرار داده است. با این حال خالقان سریال The Crown اعتقاد دارند که سریال آن‌ها روایت دقیق زندگی ملکه نیست و بیشتر شبیه به یک اقتباس آزاد به نظر می‌رسد. به عبارت دیگر، سریال هیچ توضیحی درباره واقعی‌بودن روایت خود ارائه نمی‌دهد و داستان زندگی ملکه انگلیس را به عنوان روایتی نشات‌گرفته از ذهن نویسندگان فیلم‌نامه سریال معرفی می‌کند. مسئله‌ای که واکنش‌های بسیاری به همراه داشته که بیشتر آن‌ها منفی بوده‌اند.

این درام تاریخی نتفلیکس وقایع زندگی ملکه بریتانیا از سال ۱۹۴۷ تا زمان معاصر را به تصویر می‌کشد. بسیاری از منتقدان سینما و تلویزیون انگلیس از روایت‌هایی که در این سریال شکل می‌گیرد، انتقاد کرده بودند چراکه باور داشتند این وقایع کاملا براساس رویدادهای تاریخی نیست و بخشی از آن برای جذابیت بیشتر تغییر کرده است؛ ادعایی که نتفلیکس هم آن را تایید کرده و به نظر می‌رسد که هیچ مشکلی با آن ندارد.

روایت‌های سریال The Crown آن‌قدر برای گروهی از انگلیسی‌ها توهین‌آمیز بود که در نهایت با واکنش‌های سیاسی همراه شد. اولیور دودن، وزیر فرهنگ سابق بریتانیا، در یک در سخنرانی تهدیدآمیز خواستار آن شده بود که در ابتدای هر قسمت از سریال The Crown به مخاطب یادآوری شود که داستانی خیالی را تماشا می‌کند و آن‌چه در برابر به تصویر کشیده می‌شود، روایت دقیق زندگی ملکه بریتانیا نیست. او باور داشت که این آگاهی‌رسانی به بینندگان جوانی که تاریخچه زندگی ملکه الیزابت دوم را نمی‌دانند، کمک می‌کند تا درک بهتری از واقعیت تاریخی زندگی ملکه انگلیس داشته باشند.

به اعتقاد اولیور دودن، اگر این توضیحات ارائه نشود احتمالا بخش قابل توجهی از مخاطبان سریال The Crown داستان این سریال را با واقعیت محض اشتباه بگیرند. پیش از واکنش جدی اولیور دودن، اِرل اسپنسر به عنوان برادر شاهزاده دایانا هم درخواستی مشابه را مطرح کرده بود. نتفلیکس اما از موضع خود کوتاه نیامد. بزرگ‌ترین سرویس استریم جهان سینما و تلویزیون در بیانیه‌ای رسمی به این انتقادات واکنش نشان داد. نتفلیکس اعلام کرد که مخاطبان سریال The Crown به خوبی می‌دانند که این عنوان در حقیقت یک روایت غیرواقعی و اقتباسی آزاد از رویدادهای تاریخی است. بنابراین دلیلی برای ذکر این مسئله وجود ندارد.

شباهت‌های جالبی میان روش اقتباس سریال جیران و سریال The Crown وجود دارد. سریال حسن فتحی هم مانند سریال اندرو ایتن چندان علاقه‌ای به قرارگرفتن در چارچوب‌های تاریخی ندارد و اقتباس آزاد از تاریخ را گزینه جذاب‌تری دیده است. روشی که ظاهرا چندان به مذاق بینندگان قسمت دوم سریال جیران هم خوش نیامده و احتمالا با سقوط آزاد تعداد بینندگان سریال حسن فتحی همراه می‌شود.

سریال خاتون را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به قسمت اول سریال خاتون – فاشیسم سینمایی
• نگاهی به قسمت دوم سریال خاتون – باران خونین داس و چکش
• نگاهی به قسمت سوم سریال خاتون – شیوع ویروس سرخ
• نگاهی به قسمت چهارم سریال خاتون – عاقبت خوردن نان خلق
• نگاهی به قسمت پنجم سریال خاتون – بگذارید این وطن دوباره وطن شود
• نگاهی به قسمت ششم سریال خاتون – همسری که همراه نیست
• نگاهی به قسمت هفتم سریال خاتون – تصویر دقیق زن گیلانی
• نگاهی به قسمت هشتم سریال خاتون – روایت خسته‌کننده
• نگاهی به قسمت نهم سریال خاتون – گفتار مدرن یک پوستین کهنه
• نگاهی به قسمت دهم سریال خاتون – سرگیجه‌‌ای از شخصیت‌ها
• نگاهی به قسمت یازدهم سریال خاتون – عاشقانه در عاشقانه
• نگاهی به قسمت دوازدهم سریال خاتون – پوستین جذاب یک باطن مستهلک
• نگاهی به قسمت سیزدهم سریال خاتون – عشق مسموم
• نگاهی به قسمت چهاردهم سریال خاتون – مسیر گمراه‌کننده
• نگاهی به قسمت پانزدهم سریال خاتون – آغاز پایان
• نگاهی به قسمت شانزدهم سریال خاتون – فاجعه مطلق