آشنایی با پری‌های دریایی – نیمه‌انسان‌های ساکن ژرفای آب‌ها

شاید داستان‌هایی از زن‌های زیبا را شنیده باشید که نیمه‌انسان هستند و در کنار پهنه‌های آبی با کالبد و آوای فریبنده و اغواگر خود باعث منحرف شدن و مرگ دریانوردان می‌شوند. اگر با این ویژگی‌ها به یاد یک پری دریایی می‌افتید، باید گفت که کم و بیش تصور اشتباهی از پری‌های دریایی دارید.

شباهت‌های فراوان پری های دریایی با سایرن‌های اساطیری باعث شده است تا مفاهیم فراوانی از این دو موجود داستانی با هم درآمیزند و خیلی‌ها آن‌ها را با یکدیگر اشتباه بگیرند. با این وجود باید دانست که یک پری دریایی دقیقاً یک سایرن نیست!

---

پری های دریایی چه کسانی هستند؟

یک مِرمِید (Mermaid) یا پری دریایی موجودی‌ست که نیمه‌ی پایینی بدنش همچون یک ماهی‌ست که به یک دم ختم می‌شود. نیمه‌ی بالایی پری‌های دریایی نیز همچون یک انسان مونث است. طبیعتاً موجودی هم که به جای پا، دم ماهی‌گونه دارد، در بسترهای آبی زندگی می‌کند.

از آن جایی که یک پری دریایی در واقع جنس ماده این موجودات به شمار می‌آید، در داستان‌هایی از جنس مذکر نیز نام برده می‌شود که مِرمَن (Merman) نام دارند و برای برگردان اسم آن‌ها از واژه‌ی دریامرد استفاده می‌شود. دریامردها نیز همان ویژگی‌های پری‌های دریایی را دارند تنها با این تفاوت که نیمه‌ی بالایی بدنشان همانند یک انسان نرینه است و بسیار کم‌تر در روایت‌ها حضور دارند.

مطلب پیشنهادی:آشنایی با شکست‌ناپذیر – پسر آمنی-منپسری که در برابر پدرش ایستاد

گذشته‌ای دور و دراز و ناآشکار

همانند بسیاری از موجوداتی که در ادبیات و داستان‌های کلاسیک می‌توان یافت، پری های دریایی نیز ریشه در برخی باورها و افسانه‌های بشر دارند. رد پای موجوداتی نیمه انسان و نیمه ماهی را حتی در تمدن‌های کهن همچون آشوری‌ها در بیش از ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌توان یافت. با این وجود، پیدا کردن ریشه‌ی دقیق پری‌های دریایی دشوارتر از چیزی است که به نظر می‌رسد.

در تمدن‌ها، دوران‌ها و باورهای فراگیر فراوانی در سراسر دنیا از خدایان و موجوداتی یاد می‌شود که یا در دریا زندگی می‌کنند، یا با ماهی‌ها در ارتباط هستند، یا به ماهی تبدیل می‌شوند و یا نیمه ماهی به شمار می‌آیند. تازه، این‌ها تماماً سوای هر گونه موجود تصور شده از ترکیب انسان و هر موجود زنده‌ی دیگر محسوب می‌شوند که شاید روی مفهوم یک پری دریایی اثر گذاشته باشند. به این ترتیب، این که تصور فراگیر امروزی از پری‌های دریایی دقیقاً از کجا سرچشمه گرفته چندان آشکار نیست.

با این وجود می‌توان گفت که برخی از تأثیرگذارترین آثار مدرن درباره‌ی پری های دریایی، داستان کوتاه «پری دریایی کوچولو» نوشته‌ی هانس کریستیان آندرسن و دیگر روایت‌های فانتزی به مانند پیتر پن هستند که خود آن‌ها المان‌هایی از باورهای عامه و افسانه‌های فراگیر را در خود جای داده‌اند.

ساکنان ژرفای آب‌ها که به سطح آب سر می‌زنند

همان طور که گفته شد پری‌های دریایی و دریامردان، موجوداتی هستند که نیمه‌ی پایینی بدنشان همچون ماهی‌ها و بسیاری از موجودات آب‌زی‌ست. بنابراین، آن‌ها در بسترهای آبی سراسر دنیا زندگی می‌کنند. بیش‌تر، پری های دریایی را به اقیانوس‌ها و دریاهایی که به آب‌های آزاد دسترسی دارند نسبت می‌دهند ولی روایت‌هایی نیز هستند که این موجودات را حتی در دریاچه‌های منزوی و رودخانه‌ها هم قرار داده‌اند.

از آن جایی که پری‌های دریایی کم‌تر توسط انسان‌ها دیده می‌شوند و با آن‌ها پیوند کمی دارند، پس معمولاً در ژرفای آب‌ها و مکان‌های دور از دسترس بشر زندگی می‌کنند. به این ترتیب، آن‌ها تا جای ممکن از انسان‌ها دور هستند.

بیش‌تر ماجراها، پری‌های دریایی را موجوداتی بسیار زیبا معرفی می‌کنند که گاهی با ترکیب آوای خوشایندشان باعث جلب توجه دریانوردان و افرادی در کنار بسترهای آبی می‌شوند. در طرف دیگر دریامردها عموماً موجوداتی زشت تصورسازی شده‌اند. با همه‌ی این اوصاف ولی این ویژگی‌ها الزاماً جزو خصوصیات بنیادین فراگیر این موجودات نیستند و بسته به خواسته‌ی نویسنده و خالق می‌توانند زشت، زیبا، ساکت، آوازخوان، خشن، آرام و به هر شکل دیگری به تصویر کشیده شوند.

به طور کلی پری‌های دریایی موجوداتی‌اند که سرشان به زندگی خود گرم است و نه شرور هستند و نه خیرخواه. آن‌ها ممکن است با انسان‌ها ارتباط برقرار کنند یا تا جای ممکن از آن‌ها دور شوند. برخی از آن‌ها درباره‌ی شیوه‌ی زندگی بشر چیزی نمی‌دانند و این ناآگاهی‌شان ممکن است منجر به مرگ انسان‌هایی شود که با آن‌ها ارتباط برقرار کرده‌اند.

بعضی از افسانه‌ها، پری های دریایی را مسئول آب و هوا و وضعیت دریا می‌دانند. در تعدادی نیز این موجودات نشان محسوب می‌شوند؛ گاهی نماد شانس و خوش‌شانسی و زمان‌هایی خبر از یک رویداد ناگوار و شوم برای دریانوردان و کشتی‌شان.

سایرن‌ها؛ همتایان بدنهاد پری های دریایی

یکی از دلایل پیچیدگی ریشه‌یابی و بازگو کردن ویژگی‌های پری‌های دریایی، همانندی فراوان آن‌ها با موجوداتی به نام سایرن به شمار می‌آید. سایرن‌ها موجوداتی هستند که نیمه انسان مونث و نیمه پرنده به تصویر کشیده می‌شوند. بر خلاف پری های دریایی، آن‌ها ذات شروری دارند به طوری که با آواز مسحورکننده خود، دریانوردان را به مکان‌های خطرناک و مرگباری می‌کشند تا جانشان را از دست دهند و احتمالاً تبدیل به غذایشان شوند. این موجودات نیز همانند پری‌های دریایی بیش‌تر در بسترهای آبی دیده می‌شوند؛ چرا که با کشاندن کشتی‌ها و قایق‌ها به مناطق سنگی و صخره‌ای دریاها باعث نابودی آن‌ها می‌شوند.

با این وجود، سایرن‌ها بیش‌تر به اساطیر و افسانه‌های یونانی برمی‌گردند. نخستین اشاره‌ی ادبی به سایرن‌ها را در حدود بیش از ۷۵۰ سال پیش از میلاد مسیح و ادیسه‌ی هومر می‌توان یافت.

شباهت‌های بین این دو موجود اما به گونه‌ای باعث ترکیب آن‌ها با هم شد؛ به طوری که سایرن‌ها از زن‌هایی ترکیب شده با پرندگان تبدیل به زن‌هایی با نیمه‌ی پایینی مثل ماهی شدند. ولی از طرف دیگر آن‌ها هنوز بدنهادی و ابزارهای خود را حفظ کردند به طوری که با ظاهر اغواگر و آواز مسحورکننده‌شان، دریانوردان را به کام مرگ می‌شکاندند.

با این که این تصور چندان درست نیست ولی امروزه سایرن‌ها و پری‌های دریایی را به عنوان یک موجود یکسان در نظر می‌گیرند. در واقع تصور فراگیر این است که سایرن‌ها همان پری های دریاییِ شرور به شمار می‌آیند. اما در کل همه‌ی این موارد به نویسنده و خالق اثر بازمی‌گردد.

مطلب پیشنهادی:آشنایی با کینگ شارک – کوسه‌ی انسان‌گونه‌ی آدم‌خوار جنایتکار دی‌سیشکارچی ژرفای آب‌ها

دیده شدن پری‌های دریایی در دنیای واقعی

همچون هر موجود خیالی دیگر، بعضی افراد ادعا می‌کنند که پری های دریایی را در دنیای واقعی دیده‌اند. یا شاید هم وارون این درست است که پری‌های دریایی واقعاً دیده شدند و به دنیای داستان‌ها راه بازکردند؟! نمی‌توان با اطمینان گفت کدامشان درست است ولی شواهد و داده‌های علمی و دانش امروز بشر وجود پری های دریایی و دریامردان را رد می‌کند.

با این وجود، دریانوردی را تصور کنید که هفته‌ها و ماه‌ها روی کشتی و به دور از خشکی و انسان‌های روزمره‌ی دیگر قرار دارد، خسته و حوصله‌اش سر رفته و احتمالاً یک، دو یا چند بطری نوشیدنی الکلی مصرف کرده است. زیباترین رویدادی که می‌تواند برایش بیفتد دیدن یک زن زیبا در میانه‌ی دریا و اقیانوس است. حالا برایش تفاوتی ندارد این زن نیمه ماهی باشد یا حتی در حقیقت یک ماهی واقعی که تصوراتش او را به شکل نیمه انسان پدیدار می‌کنند. یا حتی تکه‌ای از یک صخره دریایی که به نظرش شباهت‌هایی با موجودی همچون یک پری دریایی دارد.

این تصورات به قدری پیش رفتند که از کریستف کلمب، کاشف قاره‌ی آمریکا، نقل شده است که در تاریخ ۹ ژانویه‌ی سال ۱۴۹۳ در سفر خود سه پری دریایی را می‌بیند. البته به نظر از شانس بد او این سه موجود نه پری دریایی بلکه دریامرد بودند به طوری که کلمب می‌گوید «نه به اندازه‌ی نیمی که نقاشی شده‌اند زیبایند». هر چند شاید موجوداتی که کریستف کلمب با آن‌ها رو به رو شده است نه پری دریایی و نه دریامرد و در واقع گاو دریایی بودند!

در هر حال، اگر نتوانستید یک پری دریایی راستین را در طول زندگی‌تان ببینید، روزی که مسیرتان به کپنهاگِ دانمارک خورد، می‌توانید در ساحل لانه‌لینیه یک پری دریایی را مشاهده کنید! این پری دریایی در واقع یک تندیس از جنس برنز است که ادوارد اریکسن آن را بر اساس داستان پری دریایی کوچولوی کریستیان آندرسن ساخته است.

• کابوس نابغه‌ای به نام فرانکشتاین
• آشنایی با کثولهو – نماد وحشت لاوکرفتی
• آشنایی با خون‌آشام‌ها – تشنگان همیشگی خون
• آشنایی با شرلوک هولمز – بزرگ‌ترین کارآگاه دنیا
• آشنایی با پینوکیو – ماریونتی که تبدیل به یک پسر واقعی شد