آشنایی با کمیک بوک – تاریخچه دنیاهای موازی DC

اصل این مطلب توسط وبسایت رسمی انتشارات دی‌سی نوشته شده است که با تغییرات اندک و ساده سازی‌های جزئی برای توضیح روند تشکیل دنیاهای موازی دی‌سی در دنیای کمیک‌ها، آن را در ویجیاتو برگردان کرده‌ایم.

در ضمن، برای دیدن تصاویر با سایز کامل فقط کافی است تا روی آن‌ها کلیک کنید.

کراس‌اوور Crisis on Infinite Earths شبکه CW باعث شده تا مخاطبان بیش‌تری نسبت به قبل با مفهوم دنیاهای موازی دی‌سی آشنا شوند؛ «زمین‌های» مختلفی که قهرمانان سریال‌های فلش، ارو، سوپرگرل، بتوومن و افسانه‌های فردا مأموریت نجاتشان را دارند.

ایده دنیاهای موازی دی‌سی مورد جدید و تازه‌ای نیست اما حداقل تا همین اواخر، به خوبی برای مخاطبان خارج از دنیای کمیک‌ها شناخته شده نبود. در حالی که ساخته شبکه CW توضیحی کلی در مورد دنیاهای موازی ارائه می‌کند ولی خیلی هم جای تعجب ندارد اگر مخاطبان درست متوجه موضوع نشده باشند و یا حتی چند سوال در ذهنشان شکل گرفته باشد.

برای مثال، چند زمین در دنیاهای موازی وجود دارد؟ واقعاً تعداد آن‌ها بی‌نهایت است؟ آیا کمیک Crisis on Infinite Earths باعث خلق دنیاهای موازی دی‌سی شد؟ هدف دنیاهای موازی چیست؟ و در نهایت آیا دنیاهای موازی درون سریال‌ها همانی است که در کمیک‌ها وجود دارد؟

پاسخ به سوال‌ها همیشه ساده نیست اما قبل از این که به آن‌ها برسیم، بهتر است اول سراغ توضیح دادن خود دنیاهای موازی برای کسانی که با مفهوم آن آشنا نیستند یا به تازگی با آن آشنا شده‌اند برویم.

احتمالات بی‌نهایت

دنیاهای موازی در واقع یکی از ابزارهای داستان‌گویی در دنیای دی‌سی است که باعث می‌شود کمیک‌های منتشر شده توسط این انتشارات در طول 80 سال گذشته به یکدیگر پیوند بخورند. این ویژگی از زمان معرفی‌اش دچار تغییراتی شده اما دنیاهای موازی حال حاضر دی‌سی از 52 زمین تشکیل شده است که فضایی مشترک را اشغال کرده‌اند و با فرکانس‌های متفاوتی در حال ارتعاش هستند.

تمام این زمین‌ها از جهات زیادی شبیه به یکدیگر هستند. برای مثال تمام آن‌ها دارای زندگی هوشمندانه و دارای حواس هستند که در اکثر مواقع این نوع زندگی را انسان‌ها تشکیل می‌دهند. اما به جز این موارد، ممکن است هر زمین از زمین‌ها دیگر بسیار، بسیار متفاوت باشد.

با این حال، همه چیز فقط به همین چیزها محدود نمی‌شود. در کنار 52 زمین، قلمروهای دیگری در دنیای دی‌سی وجود دارند که خدایان، اساطیر و دیگر موجودات برتر و جاودان حضور دارند. مثلاً خدایان نوین (New Gods) خلق شده توسط جک کربی، حامیان یونانی واندروومن، لوسیفر مورنینگ‌استار (Lucifer Morningstar) و ارتش‌های جهنمیِ او و یا دریم از خانواده اندلس (Dream of the Endless) خلق شده توسط نیل گیمن.

همچنین قلمرو مانتیورها (Monitor) هم وجود دارد، جایی که این موجودات در آن اقامت دارند و نظارت خود را انجام می‌دهند. حتی دیوار خاستگاه (Source Wall) که همه چیز در دنیاهای موازی را در خود جای داده و خیلی موارد دیگر. دنیاهای موازی دی‌سی، در وضعیت حال حاضرش، مکانی کاملاً پیچیده است.

مرتبط کردن کمیک‌ها

ولی این مورد پیچیده و نسبتاً عجیب چه ارتباطی با کمیک‌ها دارد؟ کدام زمین است که سوپرمن، بتمن و واندروومن در آن زندگی می‌کنند؟ خب، این شخصیت‌ها در زمین 0 یا «زمین نخست» (Prime Earth) زندگی می‌کنند. اگر یکی از کمیک‌های در حال انتشار کنونی دی‌سی را که در دنیای مشترک شخصیت‌های دی‌سی روایت می‌شود را به دست بگیرید (برای مثال کمیک‌های Batman، Superman، Justice League، Wonder Woman، Aquaman، The Flash و...) به احتمال زیاد وقایع آن در زمین 0 روایت می‌شود.

از طرف دیگر، اگر یکی از کمیک بوک‌های کلاسیک دی‌سی که قبل از سال 2011 منتشر شده‌اند را بخوانید، احتمال دارد که در دنیایی دیگر جریان داشته باشند (حتی شاید دنیایی که دیگر وجود نداد). در این جا منظور کمیک‌های کلاسیک مثل کمیک‌های دوران طلایی، داستانی‌های Elseworlds مثل Gotham by Gaslight، Kingdom Come و Superman: Red Son یا هر کدام از رمان‌های گرافیکی محبوب زمین یک (Earth One) است.

البته، کمی در این مورد به صورت گزینشی عمل می‌شود چرا که کمیک‌هایی از دی‌سی وجود دارند که کاملاً از جریان همیشگی خارج هستند و در دنیاهای موازی دی‌سی قرار نمی‌گیرند. پس انتظار نداشته باشید که تمام کمیک بوک‌های دی‌سی شامل این توضیحات شوند. هر چند تعداد خیلی، خیلی زیادی از کمیک‌ها چنین وضعیتی را ندارند و درون دنیاهای موازی دی‌سی قرار می‌گیرند.

فلش اولین نفری است که دسترسی پیدا می‌کند... طبیعتاً

حالا این سوال مطرح می‌شود که دنیاهای موازی دی‌سی از کجا سرچشمه گرفته‌اند. خب، به طور عمومی مورد قبول واقع شده که ایده دنیاهای موازی برای اولین بار در شماره 123 کمیک The Flash (انتشار در ماه سپتامبر سال 1961) با داستانی تحت عنوان The Flash of Two Worlds استفاده شده است. در این داستان کلاسیک از دوران نقره‌ای که توسط گاردنر فاکس نوشته شده و کارماین اینفانتینو مصور آن بوده، بری آلن به شهر کی‌ستون (Keystone) تلپورت می‌شود و با جی گریک (Jay Garrick)، فلش دوران طلایی، ملاقات می‌کند.

درست است که بری آلن به سفری نرفت که در آن چندین دنیای متفاوت با ابرقهرمانان مختلف را کشف کند اما این کمیک باعث پایه ریزی مولفه‌های اصلی دنیاهای موازی شد: زمین دوران طلایی جی گریک همان فضای زمین اصلی دی‌سی را اشغال کرده اما با فرکانس متفاوت ارتعاش می‌کند و ابرقهرمانان دنیای گریک همان ابرقهرمانانی بودند که در کمیک‌های منتشر شده در دنیای آلن حضور داشتند.

مجموعه‌ای از بحران‌ها

با این حال جایی که دنیاهای موازی کاملاً به روی صحنه می‌آیند در مجموعه‌ای از رویدادهای کمیک بوکی هستند که کلمه کلیدی «بحران» (Crisis) را در عناوینشان جای داده‌اند.

گاردنر فاکس ایده زمین‌های موازی‌اش را در شماره 21 کمیک Justice League of America (انتشار در ماه جولای سال 1963) در خطی داستانی با نام Crisis on Earth-One یک قدم به جلو برد که در شماره بعدی این کمیک با نام Crisis on Earth-Two به پایان رساند.

این کراس‌اوور کمیکی، جاستیس لیگ آمریکای دوران نقره‌ای را در کنار جاستیس سوسایتی (Justice Society) آمریکای دوران طلایی قرار و نشان داد که نسخه‌های دوران طلایی شخصیت‌های کمیک‌های دی‌سی هنوز وجود دارند و فقط روی زمینی دیگر هستند.

جذابیت این ایده باعث شد که با منتشر شدن کمیک‌های بیش‌تر و بیش‌تر، حتی دو زمین نیز نتوانند شخصیت‌ها و خطوط داستانی مختلف را در خود جای دهند. پیوستگی داستان‌ها برای خیلی از مخاطبان پیچیده و مشخص کردن این که کدام خطوط داستانی، اصلی هستند و کدام‌ها حالا به حساب نمی‌آیند سخت شد. در انتشارات دی‌سی به این نتیجه رسیدند که برای ساده سازی، همه چیز را در یک دنیای متصل به هم و سر راست وارد کنند که به این ترتیب ماجرای زمین‌های بی‌نهایت به وجود آمد.

کمیک Crisis on Infinite Earths که توسط مارو ولفمن نوشته شده بود و جرج پرز مصورش بوده، یکی از مشهورترین کمیک‌های تاریخ دی‌سی به شمار می‌رود. Crisis on Infinite Earths اشاره به دنیاهای موازی دارد که از بی‌نهایت زمین تشکیل شده است. به آن اشاره می‌کند و سپس قسمت عمده‌ای از آن را نابود می‌کند که باعث از بین رفتن تمام زمین‌ها به جز یکی می‌شود.

البته، همان طور که اکثر مردم می‌گویند، هیچ چیز در دنیای کمیک بوک‌ها برای همیشه ثابت نیست. در سال 2005، جف جانز با کمک هنرمندانی مثل فیل خیمنز و جرج پرز، نسخه‌ای از دنیاهای موازی را به صورت کوتاه برای رویدادی هفت قسمتی با نام Infinite Crisis بازگرداند و دوباره آن را از بین برد تا باز هم فقط یک زمین کوچک و تنها برای مخاطبان باقی بماند. اما تغییرات در راه بودند...

با قدرت پنجاه و دو دنیا

پس دنیاهای موازی کِی دوباره بازگشتند و ایده 52 زمین از کجا سرچشمه گرفت؟ خب، این ایده یک سالی در حال توسعه بود.

کمی بعد از اتمام Infinite Crisis، گروهی از نویسندگان شامل جانز، گرنت موریسون، گرگ روکا و مارک وید دنیاهای موازی دی‌سی را در کمیکی با نام 52 دوباره بازگرداندند. با گذر زمانی تقریباً مطابق با دنیای واقعی، هر شماره از کمیک 52 یک هفته از وقایع پس از Infinite Crisis را روایت می‌کرد. این کمیک در نهایت نیز دنیاهای موازی جدیدی که از 52 زمین متفاوت تشکیل شده بودند را معرفی کرد. با این حال، باید اشاره کرد که این زمین‌ها همان 52 زمین حال حاضر دنیاهای موازی دی‌سی نبودند.

برای رسیدن به آن‌ها، باید به جلو برویم و به چند کمیک کلیدی دیگر سر بزنیم.

در سال 2008، اولین شماره از کمیک Final Crisis منتشر شد. Final Crisis که دنباله‌ای معنوی برای Crisis on Infinite Earths و Infinite Crisis به حساب می‌آمد، توسط طرفداران به عنوان سومین اثر در مجموعه داستان‌های Crisis شناخته شد. با توجه به این که Final Crisis تماماً توسط گرنت موریسون نوشته شده بود، می‌توان گفت که عجیب‌ترین کمیک این مجموعه به حساب می‌آید. در این کمیک می‌بینیم که مانیتورها به عنوان ومپایرهای فضایی معرفی می‌شوند، دو فلش و بلک ریسر (Black Racer) با هم یک مسابقه سورئال برگذار می‌کنند و از همه عجیب‌تر بتمن کشته می‌شود.

Final Crisis پنجاه و دو دنیا را ارائه کرد و داستان Flashpoint در سال 2011، دنیای دی‌سی را از سر گرفت و بیش از قبل تغییرش داد. کمی بعد از ماجرای Flashpoint بود که نقشه دنیاهای موازی دی‌سی شکل گرفت (همان نقشه‌ای که کمی بالاتر می‌توانید ببینیدش). کمیک The Multiversity نوشته موریسون کمک به خلق این نقشه کرد که یک رویداد هشت قسمتی جاه‌طلبانه بود و باعث شد دنیاهای موازی امروزه دی‌سی توضیح داده شوند.

موریسون برای نوشتن The Multiversity به گذشته دی‌سی نگاه کرد تا ببیند دقیقاً کدام زمین‌ها در دنیاهای موازی دی‌سی حضور دارند. به همراه قهرمانان دوران طلایی زمین 2 و همزادهای خبیث جاستیس لیگ در زمین 3، حالا مبارزان علیه جرم و جنایت زمین 20، قهرمانان آینده‌نگرانه زمین 16 و قهرمانانی بسیار شبیه به واچمن در زمین 4 هم وجود داشتند.

The Multiversity همچنین بهترین راهنما را برای دنیاهای موازی دی‌سی در کمیک The Multiversity: Guidebook ارائه کرد که تمام این موضوع را زمین به زمین تشریح می‌کند. اگر واقعاً می‌خواهید بدانید در هر گوشه از دنیاهای موازی دی‌سی چه خبر است، The Multiversity: Guidebook برای شما خلق شده است.

هر چند اثر موریسون خارق العاده است اما با این حال انتهای کار نیست. دنیاهای موازی دی‌سی به تغییرات خود ادامه دادند، رشد کردند و تکامل یافتند. کمیک Dark Nights: Metal ایده دنیاهای موازی تاریک را پایه‌گذاری کرد؛ دنیاهایی موازی که از بی‌نهایت زمین ترسناک تشکیل شده‌اند ولی قرار نبود هیچ وقت وجود داشته باشند و اصلاً با دنیاهای موازی دی‌سی سازگار نیستند. (دنیاهای موازی تاریک، بتمنی که می‌خندد را معرفی کرد، یکی از ویرانگرترین و ترسناک‌ترین ابرخبیث‌های دی‌سی در سال‌های اخیر.) اخیراً نیز دنباله کمیک Watchmen با نام Doomsday Clock نشان داد که دکتر منهتن (Doctor Manhattan) دنیاهای موازی دی‌سی را باز هم تغییر داده اما میزان تغییرات او هنوز مشخص نیست.

میراثی از دنیاها

دوباره به سراغ رویداد Crisis on Infinite Earths در سریال‌های شبکه CW باز می‌گردیم. این رویداد که شدیداً تحت تأثیر سری کوتاه سال 1985 قرار گرفته بود توانست دنیاهای موازی لایواکشن دی‌سی را به میزانی که قبلاً دیده نشده گسترش دهد. علاوه بر اضافه شدن سریال Black Lightning به دنیای اروورس (Arrowverse)، نشان داده شد که سریال‌ها و فیلم‌های قدیمی و حال حاضر دی‌سی مثل Titans، Lucifer، Smallville، Superman Returns و حتی Batman ساخته تیم برتون در فضایی مشترک قرار گرفته‌اند. این دنیاهای موازی همانی نیست که در کمیک‌ها سراغ داریم و فقط برداشتی جدید از همان ایده است.