نگاهی به سریال مستوران – هیاهو برای هیچ

سریال مستوران یکی از جدیدترین ساخته‌های صدا و سیما است که از ابتدای تیر ماه هر شب روی آنتن شبکه یک می‌رود. این سریال به سفارش سازمان هنری رسانه‌ای اوج و با همکاری استودیوی بادبان ساخته شده اما با بیشتر ساخته‌های پیشین سازمان اوج متفاوت به نظر می‌رسد. مجموعه مستوران که اقتباسی آزاد از داستان‌های کهن ایرانی لقب می‌گیرد در رسیدن به هدف نهایی‌اش که ارائه یک روایت بی‌بدیل ایرانی است، شکست می‌خورد. با ویجیاتو برای نقد سریال مستوران به صورت اجمالی همراه باشید.

شبکه نمایش خانگی را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به برنامه مهمونی – ریشه‌های دوست‌داشتنی
• نگاهی به برنامه بندبازی – استعدادیاب‌های بی‌استعداد
• نگاهی به برنامه یازده – تصویر مضحک فوتبال فاسد ایران
• نگاهی به برنامه فوتبال ۳۶۰ – بازگشت شکوهمندانه عادل
• نگاهی به سریال ساخت ایران ۳ – قمار روی ژتون پوسیده
• تحلیل شخصیت‌ عروسک‌های برنامه مهمونی – مجمع دیوانگان
• نگاهی به سریال شهرک کلیله و دمنه – شکست توقیف‌شده مرضیه برومند

اگرچه شکل‌گیری سازمان ساترا در نهایت کار را به جایی رسانده که باید مدعی شد فاصله زیادی در سیاست‌گذاری‌های نماوا و فیلیمو با صدا و سیما نیست اما در نهایت باید به این حقیقت اشاره کرد که تولیدات سیمای ملی روز به روز ضعیف‌تر می‌شوند. در روزگاری نه چندان دور، تلویزیون آثاری را برای مخاطبان خود [که آن روزها از همه اقشار جامعه بودند] تولید می‌کرد که با استقبال آن‌ها همراه بود.

مردم آن‌قدر برای تماشای سریال‌های صدا و سیما هیجان داشتند که زودتر راهی خانه‌هایشان می‌شدند. به همین دلیل، خیابان‌ها در زمان پخش بسیاری از سریال‌های تلویزیون خلوت‌تر از همیشه به نظر می‌رسیدند. حالا اما فاصله زیادی با آن روزها داریم. نه‌تنها جمعیت مخاطبان آثار سیمای ملی کاهش پیدا کرده بلکه اقشاری که به تماشای آثار تلویزیون می‌نشستند هم حالا محدودتر از همیشه هستند. در چنین شرایطی، تجدید نظر در سیاست‌های کلیدی ضروری به نظر می‌رسد.

اما رفتار سازمان صدا و سیما چنین تجدید نظری را نشان نمی‌دهد. تبدیل‌شدن برنامه‌های سیمای ملی به فرصتی برای کسب درآمد باعث شده تا هیچ اراده جدی‌ای برای ایجاد خلاقیت در تلویزیون وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی، سازمان هنری رسانه‌ای اوج با یک سریال متفاوت تلاش کرده تا مخاطبان سیمای ملی را هیجان‌زده کند. آن‌ها با سریال مستوران به شبکه یک آمده‌اند و امیدوار هستند که بتوانند رضایت نسبی اندک مخاطبان تلویزیون را جلب کنند.

تبلیغات باورنکردنی

این که یک سریال تولیدشده برای سازمان صدا و سیما صاحب بیلبوردهای تبلیغاتی شود اساسا پدیده رایجی نیست. معمولا این فیلم‌های سینمایی و سریال‌های شبکه نمایش خانگی هستند که فرصت تصاحب بیلبوردهای تبلیغاتی سطح شهر را دارند. اما سریال مستوران یک استثنای بزرگ لقب می‌گیرد. این سریال از مدتی پیش از آغاز پخش خود صاحب تابلوهای تبلیغاتی شد و همین مسئله نشان می‌دهد که سازمان اوج حساب ویژه‌ای روی جدیدترین محصول خود گشوده است.

نیازی به یادآوری نیست که بیلبورد بزرگی که در میدان ولیعصر تهران نصب شده هم متعلق به سازمان اوج است. در چنین شرایطی، منطقی به نظر می‌رسد که سازمان اوج بخواهد برای بیشتر دیده‌شدن سریال تلویزیونی‌اش هزینه کند. از آن‌جایی که سازمان اوج یکی از ثروتمندترین نهادهای فرهنگی کشور هم لقب می‌گیرد، اختصاص بودجه تبلیغاتی برای نخستین سریال تلویزیونی آن‌ها منطقی به نظر می‌رسد. اما این همه هیاهو و تبلیغات برای سریال مستوران اساسا منطقی است؟

داستانی کهن

داستان سریال مستوران اقتباسی آزاد از افسانه‌های کهن ایرانی است. منابع بسیاری از داستان‌ها و افسانه‌های کهن ایرانی به کمک فیلم‌نامه سریال مستوران آمده‌اند تا فیلم‌نامه این سریال را غنی کنند. نتیجه ماجرا اساسا چنگی به دل نمی‌زند. منابعی که سریال در تیتراژ نهایی خود لیست می‌کند اساسا پتانسیل بیشتری از آن‌چه در سریال مستوران به تصویر کشیده، دارند. همین مسئله نشان می‌دهد که مستوران سریال ضعیفی از نظر فیلم‌نامه محسوب می‌شود.

فیلم‌نامه‌نویسان سریال سازمان اوج هم شناخته‌شده نیستند و به همین دلیل ضعف سریال چندان هم عجیب به نظر نمی‌رسد. داستان سریال در شهری به نام زابل‌جان روایت می‌شود. اگرچه مسیر روایت داستان سریال مستوران در محدوده واقعی تاریخ نیست اما سریال مدعی می‌شود که داستان خود را به دوران صفویان و غزنویان پیوند زده است. داستان سریال پس از معرفی شهر و شخصیت‌هایش به سمت هیجان‌انگیزی می‌رود؛ وقتی یک کودک از خانواده‌اش دزدیده می‌شود، آن‌ها همه تلاش خود را می‌کنند تا فرزند ربوده‌شده‌شان را پیدا کنند اما چالش‌های بسیاری وجود دارد.

درباره اقتصاد سرگرمی در خاورمیانه بخوانید:

• کارخانه خلاقیت یاس در امارات متحده: آن‌چه از صنعت سرگرمی انتظار دارید
• واکاوی رشد صنعت سینما در عربستان سعودی: فرصت‌های میلیارد دلاری

این خانواده در مسیر پیداکردن فرزند خودشان باید با قبایل وحشی ارتباط برقرار کنند. در حالی که لیث [با نقش‌آفرینی حمیدرضا آذرنگ] و لطیفه [با هنرنمایی نازنین فراهانی] به دنبال فرزندشان هستند، نشانه‌هایی پیدا می‌کنند که آن‌ها را ناامید و البته کنجکاو می‌کند.

هیاهو برای هیچ

واضح است که مجموعه مستوران یک ساخته پرهزینه و به اصطلاح «بیگ‌پروداکشن» لقب می‌گیرد. بازیگران اصلی و فرعی متعدد، دکورهای سنگین، لباس‌های سرشار از جزییات و جلوه‌های ویژه به خوبی نشان می‌دهند که بودجه هنگفتی برای سریال مستوران هزینه شده است. ساخت چنین سریال پرهزینه‌ای در شرایط فعلی کشور که تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی بخش قابل توجهی از جامعه ایران را تحت فشار قرار داده اساسا اخلاقی و منطقی به نظر نمی‌رسد.

اما بحران بزرگ‌تر آن است که سریال مستوران حتی با وجود این هزینه‌های هنگفت هم نتوانسته بی‌مثال ظاهر شود. در حالی که این سریال تلاش می‌کند تا روایتی کهن از داستان‌های بومی ایران را ارائه دهد در بهترین حالت عنوانی خسته‌کننده است که در پیش‌بردن داستان خویش کند ظاهر می‌شود و اساسا چنگی به دل نمی‌زند. تماشاگر سریال مستوران باید با حوصله و دقت بسیاری به تماشای سریالی بنشیند که اساسا عجله‌ای برای روایت داستان خود ندارد و به همین دلیل اندکی حوصله‌سربر به نظر می‌رسد.

با این حال تردیدی وجود ندارد که هنرنمایی بازیگران سریال مستوران تحسین‌برانگیز است. بیژن بنفشه‌خواه [که بیشتر در عناوین کمدی دیده شده] یکی از متفاوت‌ترین هنرنمایی‌های کارنامه بازیگری‌اش را در سریال مستوران ارائه کرده و رویا میرعلمی هم فراتر از سطح انتظارات می‌شود. نازنین فراهانی به خوبی نشان می‌دهد که بازیگر توانمندی است و هنرنمایی حمیدرضا آذرنگ هم بی‌مثال لقب می‌گیرد.

یکی از بزرگترین مشکلاتی که مجموعه مستوران [با کارگردانی مشترک سید جمال سید حاتمی و مسعود آب‌پرور] با آن دست و پنجه نرم می‌کند، دیالوگ‌های عجیب و غریبی است که نه‌تنها توازن ندارند بلکه اصلا در سطح و اندازه ادبیات پانصد سال پیش هم به نظر نمی‌رسند. دیالوگ‌های سریال مستوران به شدت سینوسی هستند. برای مثال، شخصیت‌ها گاهی به شدت کهن و ادبی صحبت می‌کنند و سپس به شدت نزدیک به ادبیات روزمره امروز سخن می‌گویند.

در مجموع اما سریال مستوران عنوانی است که ارزش تماشاکردن را دارد. اگرچه سریال با وجود بودجه هنگفت، بازیگران متعدد و دکورهای عظیم و لباس‌های تماشایی در سطح و اندازه یک سریال حماسی تاریخی ظاهر نمی‌شود اما در نهایت آن‌قدر هم بی‌ارزش نیست که تماشایی نباشد. شاید با تغییراتی در روایت و بازیگردانی، سریال مستوران به عنوانی تماشایی‌تر تبدیل می‌شد.

در مدرسه فیلم‌سازی ویجیاتو حضور پیدا کنید:

• درس‌های فیلم‌سازی که از فیلم جاستیس لیگ زک اسنایدر کات آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از دنیای سینمایی The Conjuring آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از فرانچایز Mission: Impossible آموختیم
• فیلم‌نامه‌نویسی را از استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس بیاموزید
• درس‌های فیلم‌سازی که از مارتین اسکورسیزی آموختیم
• مدرسه فیلم‌سازی: چگونه فیلم‌نامه‌نویسی را آغاز کنیم؟
• درس‌های فیلم‌سازی که از تایکا وایتیتی آموختیم
• ویژگی‌های کلیدی فیلم‌های استیون اسپیلبرگ
• چگونه فیلم‌نامه یک فیلم زامبی را بنویسیم؟
• تفاوت فیلم ترسناک با فیلم تریلر چیست؟
•  بهترین سایت‌های دانلود فیلم‌نامه
• روانشناسی رنگ‌ها در سینما