نقد فیلم مجبوریم – زنان غریب

فیلم سینمایی مجبوریم جدیدترین ساخته رضا درمیشیان لقب می‌گیرد که در نهایت پس از سه سال تحمل کش و قوس‌های فراوان به مرحله اکران رسیده است. اگرچه این فیلم در سطح و اندازه بهترین ساخته‌های درمیشیان نیست اما در شرایط فعلی سالن‌های سینما در ایران که اشتیاق ویژه‌ای برای اکران بدترین فیلم‌ها دارند، یک عنوان خوش‌ساخت و درگیرکننده لقب می‌گیرد. با نقد فیلم مجبوریم با ویجیاتو همراه باشید.

شبکه نمایش خانگی را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به برنامه مهمونی – ریشه‌های دوست‌داشتنی
• نگاهی به برنامه بندبازی – استعدادیاب‌های بی‌استعداد
• نگاهی به برنامه یازده – تصویر مضحک فوتبال فاسد ایران
• نگاهی به سریال ساخت ایران ۳ – قمار روی ژتون پوسیده
• تحلیل شخصیت‌ عروسک‌های برنامه مهمونی – مجمع دیوانگان

رضا درمیشیان کارگردان بدشانسی است؛ به‌ سان دانش‌آموز باهوش و درس‌خوان کلاسی که معلمش تصمیم گرفته او را تحویل نگیرد. دردسرهای درمیشیان با فیلم عصبانی نیستم! آغاز شد. دومین فیلم بلند درمیشیان پس از فیلم بغض [که به شدت مورد تحسین منتقدان و تماشاگران قرار گرفت] به دلیل انتقادات تند و صریح از وضعیت جامعه و اقتصاد در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به یک عنوان جنجالی تبدیل شد. بنابراین فیلم عصبانی نیستم! به لطف تیغ سانسور با مشکلات بسیاری مواجه شد و به یک عنوان متفاوت بدل گشت.

محدودیت‌های دومین فیلم رضا درمیشیان بی‌پایان بودند. در ابتدا، نسخه‌ای که در سی‌ و دومین دوره جشنواره فیلم فجر از این فیلم نمایش داده شد با ۱۷ دقیقه سانسور و حذف پایان فیلم همراه بود. در ادامه، این فیلم که قرار بود از شهریور ۱۳۹۳ روی پرده‌های سینما دیده شود با مخالفت کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در لیست فیلم‌های مرتبط با فتنه قرار گرفت. پس از آن، علی جنتی [که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت بود] مدعی شد که شخصا مسئولیت سانسور فیلم عصبانی نیستم! را برعهده گرفته و به زودی نسخه آماده اکران آن را مهیا می‌کند.

فیلم عصبانی نیستم! که قرار بود در تاریخ ۲۹ آذر۱۳۹۶ اکران شود، پس از بیانیه تهدیدآمیز بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق یک بار دیگر از نوبت اکران خارج شد. در نهایت اما شرایط برای اکران این فیلم در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷ فراهم شد و این عنوان جنجالی با ۲۱ دقیقه سانسور روی پرده‌های سینما رفت. درمیشیان که با فیلم عصبانی نیستم! به کارگردانی جنجالی و افراطی تبدیل شده بود با فیلم لانتوری توانست تصویری متعادل‌تر از خویش ارائه کند.

درمیشیان پس از فیلم لانتوری با فیلم یواشکی [که یک عنوان خارجی با حضور بازیگران خارجی لقب می‌گرفت] چهارمین تجربه بلند سینمایی‌اش را رقم زد. او حالا با فیلم مجبوریم به سینما بازگشته که پنجمین فیلم بلند او لقب می‌گیرد. فیلم مجبوریم که در سال ۱۳۹۷ اکران شد پس از کش و قوس‌های فراوان از تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ روی پرده‌های سینما رفته و به نظر می‌رسد که به عنوان فیلمی از رضا درمیشیان [که سابقا ثابت کرده کارگردان دغدغه‌مند و جامعه‌شناسی است] تماشایی و قابل قبول باشد.

نه سیاه و نه سفید؛ خاکستری

سینمایی مجبوریم هم مانند همه فیلم‌های قبلی درمیشیان شخصیت‌هایش را در دل جامعه‌ای سرشار از مشکلات بی‌پایان قرار می‌دهد. شخصیت‌های فیلم جدید رضا درمیشیان در تنگناهای بسیاری قرار می‌گیرند که اگرچه بخشی از اشتباهاتی که در این مسیر می‌کنند بر عهده خودشان است اما در نهایت به دلیل قرارگرفتن در موقعیت‌های ویران‌کننده به تنهایی باعث وخیم‌ترشدن اوضاع می‌شوند. بنابراین تصویری که فیلم از شخصیت‌هایش ارائه می‌دهد، تصویری خاکستری است.

دقیقا مانند رنگ‌پردازی فیلم که تا آخرین ثانیه هم خاکستری باقی می‌ماند. هر کدام از شخصیت‌های فیلم مجبوریم رضا درمیشیان به سهم خودشان انسان‌هایی گرفتار در مشکلات روزمره هستند که برای حل‌شدن مشکلاتشان تلاش می‌کنند اما به دلیل ساختار و بستر آلوده‌ای که در آن گرفتار شده‌اند در نهایت نمی‌توانند از وضعیت بغرنجی که در آن گرفتار شده‌اند، خارج شوند. این همان تصویری است که درمیشیان دوست دارد از شخصیت‌هایش [که در جامعه معاصر ایران زندگی می‌کنند] ارائه دهد.

شخصیت‌های اصلی فیلم عصبانی نیستم! هم چنین شرایطی داشتند و البته که این پدیده در فیلم لانتوری هم دیده می‌شود. به اعتقاد این فیلم‌ساز، جامعه این روزهای ایران درگیر مشکلات اجتماعی و اقتصادی بسیاری شده که در نهایت اعضای خود را در بن‌بست‌های اخلاقی و فلسفی بسیاری قرار می‌دهد. به همین دلیل، شخصیت‌های فیلم‌های درمیشیان در عین حال که اشتباهات بسیاری را مرتکب می‌شوند در نهایت مقصر اصلی وضع موجود لقب نمی‌گیرند.

داستان فیلم مجبوریم از جایی آغاز می‌شود که زنی آواره و کارتن‌خواب به نام گل‌بهار [با هنرنمایی پردیس احمدیه] از خواب بیدار می‌شود و خودش را به معشوقش که مجتبی [با نقش‌آفرینی مجتبی پیرزاده] نام دارد، می‌رساند. گل‌بهار متوجه می‌شود که مجتبی که مردی مجرم و خلافکار است به قید وثیقه از زندان آزاد شده اما شخصی که برای او وثیقه گذاشته، صاحب فرزند نمی‌شود. بنابراین از مجتبی انتظار دارد که دختری را به او معرفی کند.

مجتبی از گل‌بهار می‌خواهد که به این خواسته تن دهد و پس از حامله‌شدن از آن مرد بازاری [با نقش‌آفرینی بابک کریمی] آن بچه را به دنیا بیاورد. او مدعی می‌شود که پس از به دنیاآوردن بچه می‌تواند با گل‌بهار زندگی خوبی بسازد. گل‌بهار این درخواست را می‌پذیرد اما پس از مدتی مشخص می‌شود که حامله نمی‌شود. مجتبی که از این اتفاق به شدت عصبانی شده با گل‌بهار راهی بیمارستان می‌شود تا دلیل حامله‌نشدن گل‌بهار را کشف کند.

مسئولین بیمارستان به گل‌بهار و مجتبی توضیحاتی را ارائه می‌دهند که آن‌ها را شوکه می‌کند. ظاهرا لوله‌ فالوپ گل‌بهار که مدتی پیش حامله بوده، پس از بستری‌شدن در اتاق عمل توسط پزشک جراحش بسته شده و به همین دلیل او دیگر نمی‌تواند باردار شود. گل‌بهار که این مسئله را باور نمی‌کند به یک مددکار اجتماعی [با نقش‌آفرینی پریوش نظریه] مراجعه می‌کند و در نهایت به یک وکیل داوطلب با نام سارا [با هنرنمایی نگار جواهریان] متصل می‌شود.

سارا وکیل پایه یک دادگستری است به شدت به پرونده گل‌بهار علاقه‌مند می‌شود. او تصمیم می‌گیرد تا به گل‌بهار کمک کند تا دلیل جراحی عجیبی که روی او انجام شده را کشف کند تا شاید بتواند مسیر زندگی‌اش را تغییر دهد. سارا در جریان تحقیقات جدی‌اش برای رسیدن به سرنخ پرونده گل‌بهار با یک پزشک به نام دکتر پندار [با نقش‌آفرینی فاطمه معتمدآریا] آشنا می‌شود. سارا شک می‌کند که شاید دکتر پندار عامل بسته‌شدن لوله‌ فالوپ گل‌بهار باشد و به همین دلیل به سراغ او می‌رود.

روایت زنان غریب

موضوع فیلم مجبوریم یک روایت کاملا زنانه است. این فیلم سه زن از سه طبقه گوناگون جامعه را به تصویر می‌کشد که هر کدام از آن‌ها نگرش خاص خودشان را به زندگی دارند و با دغدغه‌های شخصی‌شان دست و پنجه نرم می‌کنند اما به لطف یک مشکل شایع در جامعه [که می‌تواند در یک کلمه فلاکت باشد] به یکدیگر متصل می‌شوند. دکتر پندار یک پزشک متخصص زنان و زایمان است که در طبقه غنی جامعه قرار می‌گیرد و زندگی بسیار لوکسی دارد اما به دلیل مواجه‌شدن با بیمارانی که از طبقه فرودست جامعه به او مراجعه می‌کنند، نگرانی‌های بسیاری دارد.

از سوی دیگر، سارا یک وکیل کنجکاو از طبقه متوسط جامعه لقب می‌گیرد که دوست دارد ذهنیت مستقل و توانمندی که از زنان دارد را به سایر زنان هم منتقل کند و به همین دلیل به سراغ زنی از طبقه فرودست می‌رود که درگیر مشکلات بسیاری شده است. سارا دوست دارد به گل‌بهار که نماینده طبقه فرودست جامعه است، کمک کند تا مشکلاتش را پشت سر بگذارد اما به نظر می‌رسد که رسیدن به این هدف تا حدود زیادی غیرممکن باشد.

سینمایی مجبوریم سه روایت از سه زن متفاوت در جامعه امروز ایران را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد و یک داستان بی‌نظیر را خلق می‌کند که تماشای آن برای مخاطب امروز سینمای ایران جذاب به نظر می‌رسد. از سوی دیگر، شخصیت‌پردازی فیلم به شکل تحسین‌برانگیزی به هر شخصیت این فرصت را می‌دهد تا خودش را معرفی کند و فیلم‌نامه هم با مجموعه‌ای از دیالوگ‌های دقیق به حرکت بهتر روایت کمک می‌کند.

گل‌بهار؛ نماینده زن سردرگم و فقیر ایرانی است که چون از بدو تولد تا جوانی همواره به دنبال بدیهی‌ترین نیازهای زندگی بوده درک درستی از استقلال و دفاع از حقوق خود ندارد. او که خودش را زنی وابسته به مردی خلافکار و بی‌اخلاق می‌داند، تنها خواسته‌اش از قانون آن است که فرصت دوباره بچه‌دارشدن را به او ببخشد تا دوباره به معشوق مجرمش بپیوندد. به همین دلیل گل‌بهار با وجود حمایت وکیل قانونی‌اش تلاش چندانی برای رسیدن به حقوق خودش نمی‌کند چراکه اساسا درکی از آزادی‌های فردی‌اش ندارد.

سارا؛ نماینده زن مستقل و آگاه ایرانی است که از زندگی تحت لوای قوانین زن‌ستیزانه که همواره از مجرم‌ها دفاع می‌کند به ستوه آمده و به همین دلیل می‌خواهد به زنی از طبقه فرودست آمده، کمک کند تا حقوق اولیه خودش را پس بگیرد. شاید به همین دلیل باشد که درآمد مالی این پرونده برای سارا اهمیتی ندارد. اما تلاش‌های سخت سارا برای رساندن گل‌بهار به آن چه که لیاقتش را دارد، بی‌فایده به نظر می‌رسد.

دکتر پندار؛ نماینده زن فهمیده ایرانی است که واقعیت‌های جامعه ایرانی [برای زنان را] پذیرفته و می‌داند که برخی از مشکلات هرگز راه حل درستی پیدا نمی‌کنند. بنابراین تلاش می‌کند تا به سهم خودش مانع بروز مشکلات بیشتر شود و فضا را از آن‌ چه که هست برای زنان ایرانی ترسناک‌تر نکند. اگرچه تلاش‌های دکتر پندار بدون هم‌فکری با دیگران است اما به نظر می‌رسد که پاک‌کردن صورت مسئله در برخی از مسائل بهتر از ارائه پاسخ به آن باشد.

دقیق و دغدغه‌مند

سینمایی مجبوریم فیلم دقیقی است که به شکل واضحی از سوی یک کارگردان دغدغه‌مند کارگردانی شده و به همین دلیل عنوانی واقعی و باورپذیر به نظر می‌رسد. اگرچه جدیدترین فیلم درمیشیان قابل مقایسه با بهترین فیلم‌های او یعنی فیلم عصبانی نیستم! و فیلم لانتوری نیست اما حرف‌های بسیاری برای مطرح‌کردن دارد. درمیشیان در این فیلم [مانند هم همه فیلم‌های قبلی‌اش] پس از یک ارائه یک روایت سرشار از جزییات و تکان‌دهنده به سراغ پایانی باز می‌رود تا سرنوشت شخصیت‌های فیلم خود را به مخاطب واگذار کند.

فیلم‌برداری فیلم مجبوریم هم ساختاری منسجم و جذاب دارد که به موفقیت بیشتر آن کمک می‌کند. اگرچه تصویربرداری فیلم جدید درمیشیان یادآور فیلم‌های قبلی او به نظر می‌رسد اما در نهایت هویت و ماهیت خاص خودش را ارائه می‌کند. فیلم مجبوریم به عنوان جدیدترین ساخته رضا درمیشیان یکی از عناوینی ارزشمندی است که تصویری دقیق از مشکلات امروز زنان ایرانی ارائه می‌دهد و البته که این روایت را به نگرش‌های ایدئولوژیک هم پیوند نمی‌زند.

فیلم سینمایی مجبوریم یک عنوان ناظر است که کاری به جز روایت‌کردن داستان خود برای مخاطب ندارد. شاید به همین دلیل باشد که جدیدترین ساخته درمیشیان عنوانی است که بدون داشتن احساس مسئولیت به روایت داستان خود می‌پردازد و تماشاگر را با عمق مشکلات زنان در جامعه ایران آشنا می‌کند. شاید فیلم مجبوریم در کنار بهترین ساخته‌های رضا درمیشیان قرار نگیرد اما بدون هیچ شک و تردیدی فیلمی محترم و لایق تحسین لقب می‌گیرد.

روایتگر یک دختر کارتن خواب (گل‌بهار) است که توسط شوهرش برای باردار شدن و زایمان، به مردان فروخته می‌شود و ناخواسته در آخرین بارداری تحت عمل جراحی توبکتومی (لوله بستن) قرار می‌گیرد. یک وکیل (سارا) به وی کمک می‌کند تا از دکتر (مهشید پندار) شکایت کند.

خلاصه فیلم مجبوریم

سریال جیران را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به قسمت اول سریال جیران – روایت اشتباه تاریخ
• نگاهی به قسمت دوم سریال جیران – اقتباسی آزاد از تاریخ
• نگاهی به قسمت سوم سریال جیران – متعهد به درام
• نگاهی به قسمت چهارم سریال جیران – ترکی‌سازی تاریخ ایران
• نگاهی به قسمت پنجم سریال جیران – تجمل‌‌گرایی سینمایی
• نگاهی به قسمت ششم سریال جیران – عشق نجات‌دهنده
• نگاهی به قسمت هفتم سریال جیران – رعیتی که ستاره شد
• نگاهی به قسمت هشتم سریال جیران – جنگ چهره زنانه دارد
• نگاهی به قسمت نهم سریال جیران – سرگیجه قاجاری
• نگاهی به قسمت دهم سریال جیران – زنان علیه زنان
• نگاهی به قسمت یازدهم سریال جیران – زنانگی سمی
• نگاهی به قسمت دوازدهم سریال جیران – آغاز بازی تاج و تخت
• نگاهی به قسمت سیزدهم سریال جیران – عروسی خونین