نگاهی به سریال راز بقا – ساده و دوست‌داشتنی

سعید آقاخانی در سال‌های اخیر بارها ثابت کرده که شاید به اندازه رامبد جوان و مهران مدیری فرصت برای خلق ایده‌هایش نداشته باشد اما بدون هیچ شک و تردیدی یکی از کمدی‌سازان خلاق سینما و تلویزیون ایران است. در حالی که در میان عناوین انحصاری سرویس استریم فیلم‌نت جای خالی یک سریال کمدی تماشایی و دوست‌داشتنی خالی بود به لطف موفقیت سریال راز بقا این جایگاه هم تکمیل شد. با ویجیاتو برای نقد سریال راز بقا، جدیدترین ساخته سعید آقاخانی، به صورت اجمالی همراه باشید.

شبکه نمایش خانگی را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به برنامه مهمونی – ریشه‌های دوست‌داشتنی
• نگاهی به برنامه بندبازی – استعدادیاب‌های بی‌استعداد
• نگاهی به برنامه یازده – تصویر مضحک فوتبال فاسد ایران
• نگاهی به برنامه فوتبال ۳۶۰ – بازگشت شکوهمندانه عادل
• نگاهی به سریال ساخت ایران ۳ – قمار روی ژتون پوسیده
• تحلیل شخصیت‌ عروسک‌های برنامه مهمونی – مجمع دیوانگان

در حالی که هواداران سریال نون خ منتظر اطلاعات جدیدی درباره فصل چهارم این سریال بودند، سعید آقاخانی در یک حرکت ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی با سریال راز بقا به سرویس استریم فیلم‌نت آمد. تبلیغات این سریال که مشخص بود عنوانی پرستاره است از قبل از تعطیلات عید نوروز آغاز شد و پخش هفتگی آن هم در آستانه سال ۱۴۰۱ شروع شد. سریال رازبقا نخستین تجربه سعید آقاخانی در شبکه نمایش خانگی نیست. او پیش‌تر و در سال ۱۳۹۶ در سریال عالیجناب هم هنرنمایی کرده بود.

اما سریال کمدی جذاب فیلم‌نت نخستین تجربه کارگردانی آقاخانی در شبکه نمایش خانگی لقب می‌گیرد. تجربه‌ای که اگرچه شباهت‌هایی با سه فصل سریال نون خ دارد اما در نهایت در دفاع از هویت مستقل و ماندگار خودش هم موفق ظاهر می‌شود. کارگردان سریال دزد و پلیس برای نگارش فیلم‌نامه جدیدترین ساخته‌اش برای چهارمین بار متوالی به سراغ امیر وفایی رفته و این نویسنده شناخته‌شده حالا پس از سه فصل ابتدایی سریال نون خ با سریال راز بقا فرصتی پیدا کرده تا فیلم‌نامه یک سریال را در مدیوم شبکه نمایش خانگی بنویسد.

سریال راز بقا اساسا قابل مقایسه با سایر ساخته‌های آقاخانی نیست و دلیل این تفاوت هم واضح به نظر می‌رسد؛ کارگردان سریال نون خ پس از سال‌ها بسط‌دادن خلاقیتش در استانداردهای سیمای ملی حالا به شبکه نمایش خانگی آمده و به لطف فضای گشوده‌تری که در شبکه نمایش خانگی وجود دارد، می‌تواند شوخی‌های صریح‌تری با مخاطب خویش داشته باشد. به همین دلیل اگرچه سریال رازبقا قابل مقایسه با بهترین ساخته‌های آقاخانی نیست اما در روزگاری که بیشتر عناوین شبکه نمایش خانگی اساسا چنگی به دل نمی‌زنند، حرف‌هایی برای گفتن دارد.

فیلم‌نامه ساده

امیر وفایی یکی از نویسندگان خوش‌ذوق این روزهای فضای کمدی ایران است که نخستین بار در سال ۱۳۹۲ فرصت آن را پیدا کرد تا به عنوان عضوی از تیم نویسندگان سریال شوخی کردم از قریحه شوخ‌طبعی‌اش رونمایی کند. او بعدها وظیفه فیلم‌نامه‌نویسی سریال در حاشیه و البته سریال در حاشیه ۲ را برعهده گرفت و با سریال عطسه [که شباهت‌های بسیاری با سریال شوخی کردم داشت] بیشتر از قبل شناخته شد.

وقتی سریال دیوار به دیوار در سال ۱۳۹۵ از تلویزیون پخش شد، بسیاری از علاقه‌مندان به ژانر کمدی در ایران مطرح‌شدن نام امیر وفایی در کنار نویسندگانی مانند امیرمهدی ژوله و امیر برادران را پذیرفته بودند. اما سال ۱۳۹۶ فرصتی کلیدی برای وفایی بود تا به لطف سریال شب عید فرصت همکاری ویژه‌ای با سعید آقاخانی داشته باشد. تجربه نسبتا موفق همکاری با سعید آقاخانی این فرصت را به امیر وفایی داد تا به عنوان نویسنده فیلم‌نامه سریال نون خ انتخاب شود.

موفقیت بی‌مثال سریال نون خ باعث شد که این سریال حتی با وجود ویروس کرونا برای فصل‌های دوم و سوم هم تمدید شود و امیر وفایی خودش را به عنوان جدی‌ترین گزینه آقاخانی برای پروژه‌های بعدی‌اش مطرح کند. به نظر می‌رسید که سریال راز بقا تبدیل به جدی‌ترین چالش امیر وفایی در سال‌های اخیر می‌شود اما این نویسنده توانمند به خوبی موفق شد فیلم‌نامه راز بقا را به بهترین شکل ممکن بنویسد و یک بار دیگر به ترکیب برنده آقاخانی - وفایی اعتبار ببخشد.

فیلم‌نامه سریال راز بقا به شدت ساده است. داستان سریال از جایی شروع می‌شود که رحیم تیمسار [با هنرنمایی بهرام افشاری] تصمیم می‌گیرد تا برای کسب درآمد در مسابقات بوکس غیرقانونی حضور پیدا کند. او با همکاری هم‌محله‌ای‌اش یعنی ایرج [با نقش‌آفرینی متفاوت و تحسین‌برانگیز نیما شعبان‌نژاد] در این مسابقات حضور پیدا می‌کند اما در مسیر برگشت از مسابقه با یک اتومبیل گران‌قیمت تصادف می‌کنند. همین تصادف آن‌ها را به بیتا [با نقش‌آفرینی هدیه بازوند] می‌رساند. رحیم که عاشق بیتا شده برای رسیدن او به هر کاری می‌کند اما نمی‌داند که همین تصمیمش او را درگیر مشکلات بی‌شماری خواهد کرد.

فیلم‌نامه‌ای که امیر وفایی [احتمالا با مشاوره‌های بی‌شمار سعید آقاخانی] برای سریال راز بقا نوشته سرراست و بی‌ادعا به نظر می‌رسد. شوخی‌های لحظه‌ای پایه اصلی فیلم‌نامه راز بقا را تشکیل می‌دهند و در شرایطی مشابه با سریال نون خ ۳ این شوخی‌ها آهسته آهسته به چارجوب اصلی فیلم‌نامه تبدیل می‌شوند. به عبارت دیگر، کمدی‌ لحظه‌ای جای فیلم‌نامه منسجم را در روایت سریال راز بقا تصاحب می‌کند و به همین دلیل مشکلاتی هم ایجاد می‌شود.

بزرگترین مشکل فیلم‌نامه راز بقا که البته چندان هم به چشم نمی‌آید، شخصیت‌پردازی است. با وجود فرصت‌های بی‌شماری که سریال به شخصیت‌های اصلی و فرعی‌اش می‌دهد، شخصیت‌ها در نهایت پیچیده نمی‌شوند و در همان سطحی که بتوانند شوخی‌هایشان را به تماشاکر منتقل کنند، باقی می‌مانند. اما این مشکل آن‌قدر بزرگ نیست که به جذابیت‌های سریال سعید آقاخانی لطمه‌ای وارد کند. چراکه ارجاعات صریح و کمدی فیلم‌نامه امیر وفایی به ترندهای روز جامعه آن‌قدر زیاد هستند که تماشاگر با شنیدن هر کدام از آن‌ها برای چند ثانیه‌ای از ته دل می‌‌خندد.

آیا سریال رازبقا هم رویکرد فعلی کمدی در سینما و تلویزیون ایران را دنبال می‌کند؟ آیا این سریال هم همان رویکردی را دنبال می‌کند که یک اپیزود سریال یا یک فیلم سینمایی را مانند مجموعه‌ای بی‌شمار از ویدیوهای کوتاه اینستاگرامی نشان می‌دهد؟ به نظر می‌رسد که همین‌گونه باشد اما واقعیت آن است که ایرادی به این رویکرد وارد نیست. وظیفه یک سریال کمدی آن است که مخاطب خودش را به بهترین شکل ممکن سرگرم کند و سریال راز بقا به بهترین شکل ممکن از پس آن برمی‌آید.

هنرنمایی‌های متفاوت

شباهت‌های زیادی میان تیم بازیگران سریال نون خ و سریال راز بقا وجود دارد. همین مسئله هم باعث شده تا ناخودآگاه شباهت‌هایی میان هنرنمایی بازیگران سریال راز بقا با سریال محبوب سعید آقاخانی دیده شود. در صدر این شباهت‌ها اما نام سعید آقاخانی می‌درخشد. شخصیت الماسی [با نقش‌آفرینی سعید آقاخانی] شباهت‌های بی‌شماری با شخصیت فریدون خانزاده در سریال نون خ دارد. هر دوی این شخصیت‌ها تقریبا «دانای جمع» هستند و مسئولیت رهبری سایر شخصیت‌ها را برعهده می‌گیرند. حتی شباهت‌هایی در نحوه حرف‌زدن الماسی و خانزاده هم دیده می‌شود.

فرخ [با هنرنمایی کاظم نوربخش]، اردشیرخان [با نقش‌آفرینی یدالله شادمانی]، اردشیر [با هنرنمایی سیروس میمنت] و شیوا [با نقش‌آفرینی صبا ایزدپناه] از جمله سایر شخصیت‌های سریال راز بقا هستند که بازیگران آن‌ها را در سریال نون خ هم دیده بودیم. به طور کلی باید گفت که سعید آقاخانی برای بیشتر نقش‌های فرعی سریال راز بقا از همکارانش در سریال نون خ یاری گرفته است. اما چند نام جدید هم می‌درخشند.

مهم‌ترین آن‌ها شاید بهرام افشاری باشد. بهرام افشاری که بازیگر اصلی سریال رازبقا هم لقب می‌گیرد به خوبی در نقش اصلی سریال درخشیده و از پس انتظارات بالا برمی‌آید. بنابراین منطقی به نظر می‌رسد که افشاری را از همین حالا به عنوان ستاره سینمای کمدی ایران در سال‌های پیش‌رو معرفی کنیم. حسن معجونی [که در نقش حاتم تیمسار هنرنمایی می‌کند] یکی دیگر از بازیگران متمایز سریال راز بقا است. شخصیت حاتم تیمسار هم از آن شخصیت‌هایی است که صرفا در شبکه نمایش خانگی فرصت دیده‌شدن دارند!

اما نیما شعبان‌نژاد احتمالا یکی از ستاره‌های سریال راز بقا باشد. او که در سال‌های اخیر در نقش‌های بسیاری هنرنمایی کرده بدون هیچ شک و تردیدی بهترین نقش‌آفرینی‌اش را در سریال جدید سعید آقاخانی ارائه داده است. شعبان‌نژاد در نقش ایرج نه‌تنها هنرنمایی متمایزی از خودش به یادگار گذاشته بلکه دیالوگ‌های بسیار خاصی هم دارد که اکثرا طعنه‌آمیز، دوپهلو و خنده‌دار هستند. از سوی دیگر، شخصیت ایرج یکی از معدود شخصیت‌های سریال راز بقا لقب می‌گیرد که به خوبی پردازش می‌شود.

روایت دوست‌داشتنی

اگرچه مسیر فیلم‌نامه سریال رازبقا تا رسیدن به ایستگاه شانزدهم و پایانی افت و خیزهای بسیاری را تجربه می‌کند اما در نهایت موفق ظاهر می‌شود. جدیدترین سریال سعید آقاخانی که نخستین تجربه او در شبکه نمایش خانگی هم لقب می‌گیرد، تماشاگر را سرگرم می‌کند و فرصت‌های بی‌شماری به او می‌بخشد تا از اعماق وجودش قهقه بزند. به لطف محدودیت‌های کمتر شبکه نمایش خانگی، سریال راز بقا توانسته خلاقیت بیشتری در فیلم‌نامه‌اش ارائه دهد و به همین دلیل برای مخاطب آثار آقاخانی هم جذاب‌تر به نظر می‌رسد.

سرویس استریم فیلم‌نت به دلیل شهرت کمتری که در مقایسه با نماوا و فیلیمو دارد در رقابت با این دو غول شناخته‌شده هم کار سختی دارد. اما تولید بیشتر سریال‌های جذابی مانند تجربه جدید سعید آقاخانی و امیر وفایی می‌تواند فیلم‌نت را بیشتر از قبل مطرح کند. در شرایطی که سریال‌های کمدی فیلیمو و نماوا اساسا چنگی به دل نمی‌زنند، فیلم‌نت با سریال راز بقا توانسته یکی از متمایزترین و بهترین سریال های ایرانی طنز شبکه نمایش خانگی در چند سال اخیر را ارائه دهد. اتفاقی که تدوام آن می‌تواند موفقیت‌های بیشتری برای فیلم‌نت به همراه داشته باشد.

در مدرسه فیلم‌سازی ویجیاتو حضور پیدا کنید:

• درس‌های فیلم‌سازی که از فیلم جاستیس لیگ زک اسنایدر کات آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از دنیای سینمایی The Conjuring آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از فرانچایز Mission: Impossible آموختیم
• فیلم‌نامه‌نویسی را از استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس بیاموزید
• درس‌های فیلم‌سازی که از مارتین اسکورسیزی آموختیم
• مدرسه فیلم‌سازی: چگونه فیلم‌نامه‌نویسی را آغاز کنیم؟
• درس‌های فیلم‌سازی که از تایکا وایتیتی آموختیم
• ویژگی‌های کلیدی فیلم‌های استیون اسپیلبرگ
• چگونه فیلم‌نامه یک فیلم زامبی را بنویسیم؟
• تفاوت فیلم ترسناک با فیلم تریلر چیست؟
•  بهترین سایت‌های دانلود فیلم‌نامه
• روانشناسی رنگ‌ها در سینما