نقد فیلم سگ‌ بند – سرگردان میان دو مسیر

اگرچه فیلم سینمایی سگ بند به عنوان دومین ساخته بلند مهران احمدی به شکل تحسین‌برانگیزی بالاتر از سایر فیلم‌های کمدی این روزهای سینمای ایران قرار می‌گیرد اما در نهایت نه‌تنها نمی‌تواند از همه پتانسیلی که دارد، یاری بگیرد بلکه به شکل محقرانه‌ای تلاش می‌کند تا مخاطب عامه‌پسندترین فیلم‌های کمدی ایران را هم به داستان خود جذب کند. برای نقد فیلم سگ‌بند که پرفروش‌ترین فیلم این روزهای سینمای ایران است با ویجیاتو همراه باشید.

شبکه نمایش خانگی را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به برنامه مهمونی – ریشه‌های دوست‌داشتنی
• نگاهی به برنامه بندبازی – استعدادیاب‌های بی‌استعداد
• نگاهی به برنامه یازده – تصویر مضحک فوتبال فاسد ایران
• نگاهی به سریال ساخت ایران ۳ – قمار روی ژتون پوسیده

حال سینمای ایران این روزها اصلا خوب نیست. با بلیت‌هایی که به قیمت یارانه دولت به ملت شده‌اند، طبیعتا کمتر کسی علاقه دارد تا برای تماشای فیلم‌هایی که چند ماه بعد در سرویس‌های استریم آنلاین و کانال‌های تلگرامی در دسترس قرار می‌گیرند، راهی سینما شود. حتی فرصت اکران نوروزی هم نتوانست شوکی به سینمای ایران وارد کند که قلب مرده آن را احیا کند.

امید بسیاری از سینماگران پس از لغو اکران نوروزی ۱۳۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا و اکران ضعیف نوروزی در سال ۱۴۰۰ به اکران فیلم‌هایشان در نوروز ۱۴۰۱ بود. اما اکران نوروزی ۱۴۰۱ هم نتوانست انتظارات را برآورده کند. برای درک بهتر اوضاع نامطلوب سینمای ایران در نوروز ۱۴۰۱ باید به یک حقیقت آماری توجه کنید؛ در شرایطی که فیلم چهار انگشت [که در رتبه سوم اکران نوروزی سال ۱۳۹۸ قرار داشت] حدود ۳۰۰ هزار مخاطب فقط در تعطیلات نوروز به خود جذب کرده بود، فیلم سگبند به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تعطیلات نوروز ۱۴۰۱ تنها ۲۵۰ هزار تماشاگر در دو هفته نخست فروردین داشته اشت.

با این حال آمار فروش فیلم سگ بند اساسا قابل مقایسه با فیلم‌های نوروزی سال‌های گذشته نیست. البته که آمار فروش این فیلم هم در نهایت چنگی به دل نمی‌زند. اگر دومین فیلم بلند مهران احمدی می‌تواند به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران تبدیل شود، تنها یک دلیل دارد؛ بلیت‌های گران‌قیمت‌تر. در غیر این صورت، اساسا دلیل قانع‌کننده‌ای وجود ندارد که سینمایی سگ بند را یک موفقیت بزرگ در گیشه بدانیم.

فیلم سگبند در نخستین هفته اکران در سال جدید موفق به فروش ۲ میلیارد و پانصد میلیون تومان بلیت شد؛ این رقم تقریبا دو برابر فروش فیلم شادروان و تقریبا دو و نیم برابر فروش موقعیت مهدی در مدت زمان مشابه بود. فیلم‌هایی که در تعطیلات نوروز اکران شدند اساسا توان رقابت با فیلم مهران احمدی را نداشتند و به همین دلیل فیلم سگ‌بند از ابتدای سال ۱۴۰۱ تا پایان نخستین هفته اردیبهشت [که زمان نگارش این مقاله است] صدرنشین باکس‌ آفیس ایران بوده و حالا بیشتر از ۲۵ میلیارد تومان فروخته است.

تحلیل‌گران امیدوار هستند که فیلم‌سگ‌بند به فروش ۴۰ میلیارد تومانی دست پیدا کند اما با اکران فیلم لامینور از هفته دوم اردیبهشت احتمالا کار برای فیلم مهران احمدی اندکی دشوار می‌شود. فیلم مهران احمدی همین حالا در جایگاه ششم پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است و مسیر سختی تا رسیدن به قله ۲۷ میلیارد تومانی و عبور از فیلم متری شیش و نیم ندارد. این فیلم اما برای رسیدن به مدال برنز پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران دو رقیب جدی دارد؛ فیلم هزارپا و فیلم مطرب که هر دو بیشتر از ۳۸ میلیارد تومان فروخته‌اند.

به نظر نمی‌رسد که فیلم مهران احمدی شانسی برای رسیدن به جایگاه پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران داشته باشد. چراکه این جایگاه با فروش ۵۸ میلیارد تومانی به فیلم دینامیت اختصاص دارد و در رتبه پایین‌تر هم فیلم گشت ۳ قرار گرفته که فروش ۴۲ میلیارد تومانی ثبت کرده است. نیازی به یادآوری نیست که اگر نرخ تورم در میزان فروش فیلم‌های ایرانی در نظر گرفته شود، فیلم سگ بند اساسا شانسی برای قرارگرفتن در میان ده فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران ندارد.

البته که شرایط برای فیلم سگ‌بند هم اندکی متفاوت به نظر می‌رسد. در شرایطی که مخاطبان سیمای ملی امسال هم امیدوار بودند تا حداقل تیزری چند ثانیه‌ای از فیلم‌های اکران نوروزی تماشا کنند، این فرصت تنها به فیلم موقعیت مهدی داده شد تا خودی در صحنه تلویزیون نشان دهد؛ نکته‌ای که حتی مورد توجه تهیه‌کننده فیلم سینمایی سگ بند هم قرار گرفت و اعتراض او را به همراه داشت.

محمدحسین قاسمی، تهیه‌کننده فیلم سگ‌بند، درباره عدم تبلیغ فیلم سینمایی‌اش در صدا و سیما می‌گوید:

نکته جالب ماجرا آن است که حتی محمدحسین قاسمی هم قبول دارد که عدم استقبال از فیلم سینمایی‌اش ریشه در عدم تبلیغات تلویزیونی ندارد. او در این باره می‌گوید:

اما به راستی سینمایی سگ بند چگونه فیلمی به نظر می‌رسد؟ آیا دومین فیلم بلند مهران احمدی که تا همین‌جا هم ۲۵ میلیارد تومان فروش داشته، می‌تواند رونقی نسبی به سینمای ایران هدیه دهد؟ آیا پرفروش‌ترین فیلم این روزهای سالن‌های سینمای کشورمان اصلا ارزش تماشاکردن دارد؟ با ویجیاتو همراه باشید.

کمدی متفاوت

این روزها تنها ژانری که در سینمای ایران می‌فروشد، ژانر کمدی است. تهیه‌کنندگان و کارگردانان و حتی فیلم‌نامه‌نویسان ژانر کمدی در ایران هم پذیرفته‌اند که اقبال عمومی نسبت به کمدی‌های معنادار و طعنه‌آمیز چندان زیاد نیست و البته که احتمال برخورد با کمدی‌های تند و تیز هم وجود دارد. بنابراین بیشتر فیلم‌های کمدی این روزهای سینمای ایران را عناوین تهی، فاقد چارچوب داستانی و واقعا مضحک تشکیل می‌دهند که تماشای یک‌باره آن‌ها برای تماشاگران ریزبین سینمای ایران و جهان هم ممکن نیست.

فیلم‌سگ‌بند به عنوان دومین فیلم بلند مهران احمدی تلاش می‌کند تا از این فضای مسموم فاصله بگیرد. در شرایطی که بیشتر فیلم‌های کمدی سینمای ایران در سال‌های اخیر عناوینی بودند که بیشتر شبیه به ویدیوهای چنددقیقه‌ای اینستاگرامی به نظر می‌رسیدند، فیلم مهران احمدی تلاش می‌کند تا کمدی متفاوتی به مخاطب عرضه کند و الحق و الانصاف هم که در رسیدن به این هدف واقعا موفق ظاهر می‌شود.

هنرنمایی‌ها در فیلم سگ بند به شکل تحسین‌برانگیزی چندین سطح از سایر عناوین سینمای کمدی ایران بالاتر قرار می‌گیرد. دلیل این دستاورد را باید در شخصیت‌پردازی و موقعیت‌سازی فیلم‌نامه جستجو کرد که تلاش می‌کند تا شخصیت‌هایش را در موضع ضعف قرار ندهد. اگرچه در راه رسیدن به این هدف گاهی هم شکست می‌خورد اما فیلم‌نامه فیلم سگبند نقطه در مقایسه با بیشتر فیلم‌های کمدی چند سال اخیر سینمای ایران کیفیت بهتری دارد.

از سوی دیگر، شوخی‌های فیلم جدید مهران احمدی عاری از شوخی‌های زشت جنسیت‌زده و طعنه‌های سیاسی چندش‌آور است و همین مسئله به موفقیت بیشتر فیلم سگ بند کمک می‌کند. فیلم به شکل وفادارانه‌ای به درام خود تکیه می‌کند و تا آخرین لحظات می‌جنگد تا به داستان خود وفادار بماند. به عبارت دیگر، فیلم سگ‌بند به شدت تلاش می‌کند تا عنوانی متفاوت در این روزهای سینمای ایران باشد و در رسیدن به این هدف هم موفق ظاهر می‌شود.

برای درک بهتر آن‌چه فیلم سگ بند در جستجوی آن است باید به تیم بازیگران آن توجه کنید. نازنین بیاتی و بهاره کیان‌افشار از جمله بازیگران زن این فیلم هستند که معمولا در فیلم‌های کمدی دیده نشده‌اند. از سوی دیگر، سیامک صفری هم در این فیلم هنرنمایی می‌کند که بازیگری در مدیوم تئاتر لقب می‌گیرد. بنابراین می‌توان گفت که پذیرفتن پیشنهاد هنرنمایی در یک فیلم کمدی از سوی این سه بازیگر که معمولا در ژانرها و فضاهای دیگر رویت شده‌اند به خوبی کیفیت متفاوت سینمایی سگ بند را نشان می‌دهد.

اما بازیگران متفاوت تنها برتری فیلم مهران احمدی نیست. امیر جعفری یکی از بازیگران اصلی فیلم پرفروش این روزهای سینمای ایران است که هنرنمایی نسبتا متفاوتی در فیلم سگ بند ارائه می‌دهد. بهرام افشاری هم که آهسته آهسته در حال تبدیل‌شدن به ستاره کمدی ایران است در این فیلم با یک نقش‌آفرینی منحصر به فرد به سراغ مخاطب می‌آید. ارتباط میان این دو بازیگر [که در فیلم نقش‌های اصلی را برعهده دارند] به خوبی برقرار شده و آن‌ها به معنای واقعی کلمه در نقش‌های خود فرو رفته‌اند.

دو بازیگر مرحوم سینمای ایران هم در این فیلم هنرنمایی می‌کنند؛ زنده‌یاد سیروس گرجستانی و مرحوم عزت‌الله مهرآوران از جمله بازیگران دوست‌داشتنی سینما و تلویزیون ایران بودند که اعتبار بسیار بیشتری به فیلم سگبند داده‌اند. با این حال هیچکدام از این بازیگران نمی‌توانند به اندازه امیر جعفری و بهرام افشاری در فیلم بدرخشند. چراکه نه‌تنها فیلم فرصت بیشتری به آن‌ها می‌دهد تا خودنمایی کنند بلکه شیمی بی‌نظیری میان این دو بازیگر اصلی فیلم سگ بند ایجاد شده که واقعا تحسین‌برانگیز به نظر می‌رسد.

سریال جیران را با ویجیاتو دنبال کنید:

• نگاهی به قسمت اول سریال جیران – روایت اشتباه تاریخ
• نگاهی به قسمت دوم سریال جیران – اقتباسی آزاد از تاریخ
• نگاهی به قسمت سوم سریال جیران – متعهد به درام
• نگاهی به قسمت چهارم سریال جیران – ترکی‌سازی تاریخ ایران
• نگاهی به قسمت پنجم سریال جیران – تجمل‌‌گرایی سینمایی
• نگاهی به قسمت ششم سریال جیران – عشق نجات‌دهنده
• نگاهی به قسمت هفتم سریال جیران – رعیتی که ستاره شد
• نگاهی به قسمت هشتم سریال جیران – جنگ چهره زنانه دارد
• نگاهی به قسمت نهم سریال جیران – سرگیجه قاجاری
• نگاهی به قسمت دهم سریال جیران – زنان علیه زنان
• نگاهی به قسمت یازدهم سریال جیران – زنانگی سمی

بنابراین می‌توان گفت که ترکیب فیلم‌نامه سالم و جذاب و بازیگران قدرتمند و دوست‌داشتنی به فیلم دوم مهران احمدی کمک کرده‌اند تا کمدی متفاوت سینمای ایران باشد اما این فیلم در نهایت نمی‌تواند عملکرد ایده‌آلی از خود ارائه دهد.

سرگردان

نام فیلم سگ بند از یکی از فن‌های کشتی پهلوانی گرفته شده است. بنابراین اگرچه در ابتدا نام نامناسبی برای یک فیلم سینمایی به نظر می‌رسد اما به خوبی با فضای فیلم ارتباط برقرار می‌کند. داستان فیلم با روایت زندگی رضا عیاران [با نقش‌آفرینی مرحوم سیروس گرجستانی] آغاز می‌شود. رضا عیاران که پیرمردی محترم و دوست‌داشتنی است در یکی از محله‌های قدیمی تهران زندگی می‌کند و سرپرست یکی از خانواده‌های محترم محله‌ خودش هم لقب می‌گیرد.

او سه فرزند دارد که هر کدام شخصیت خاص خودشان را دارند؛ فردین عیاران [با نقش‌آفرینی امیر جعفری] فرزند ارشد و عاقل خانواده است. فرزاد [با هنرنمایی بهرام افشاری] فرزند دوم و میانی خانواده عیاران است که جوانی احساسی، غیرتی و طمع‌کار است. فرزانه [با نقش‌آفرینی نازنین بیاتی] کوچک‌ترین فرزند خانواده عیاران لقب می‌گیرد که همواره با فرزاد درگیر می‌شود.

اگرچه فیلم در ابتدا به درگیری‌ها و اختلافات میان شخصیت‌های اصلی‌اش می‌پردازد و با همین روایت‌ها مخاطب را سرگرم می‌کند اما به ناگه تصمیم می‌گیرد تا تغییر مسیر دهد و روایتی جدی‌تر را در برابر تماشاگر قرار دهد؛ با مرگ رضا عیاران، فرزندان او درگیر مسائلی می‌شوند که در نهایت آن‌ها را به کوهی از قرض و بدهی می‌رساند. بنابراین فردین و فرزاد به عنوان پسران رضا عیاران تصمیم می‌گیرند تا با ورود به جهان خلافکاری‌ها از بدهی سنگین خود بکاهند.

همین تغییر داستان باعث می‌شود که دومین فیلم مهران احمدی از خنده‌داربودن فاصله بگیرد و اندکی جدی شود. با این حال فیلم سگ بند نمی‌خواهد که یک فیلم جدی باشد. بنابراین دوباره تلاش می‌کند تا کمدی‌های با دوز پایین را به مخاطبش تزریق کند. نتیجه ماجرا آن شده که فیلم سینمایی سگ بند با وجود همه جذابیت‌هایی که دارد یک عنوان سرگردان لقب بگیرد. عنوانی که نمی‌داند دقیقا روی کدام نوع از مخاطبان سینما در ایران حساب باز کرده و می‌خواهد با کدام نوع از آن‌ها ارتباط برقرار کند.

به همین دلیل موضوع فیلم سگ بند سرگردان به نظر می‌رسد. تماشاگر نمی‌داند که با یک کمدی آموزنده مواجه است یا به تماشای یک درام اجتماعی نشسته که ته‌مایه‌هایی از ژانر کمدی را یدک می‌کشد. مهران احمدی که پس از فیلم مصادره تلاش کرده تا چالش بزرگی را برای کارنامه کارگردانی‌اش بپذیرد، موفق شده یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های کمدی ایران را خلق کند.

اما فیلم‌سگ‌بند برای جذب مخاطب‌های عامه‌پسند سینمای ایران به رویکردی روی می‌آورد که گروهی از تماشاگران فیلم را ناامید می‌کند. اگر دومین فیلم سینمایی مهران احمدی [که خود نیز در این فیلم هنرنمایی کرده] اندکی به استانداردهایی که خود ایجاد کرده، پایبندتر می‌ماند احتمالا فیلم سگ بند می‌توانست یکی از بهترین فیلم‌های کمدی تاریخ سینمای ایران باشد. اما این فرصت استثنایی برای جذب بیشتر مخاطب از دست رفته است.

در مدرسه فیلم‌سازی ویجیاتو حضور پیدا کنید:

• درس‌های فیلم‌سازی که از فیلم جاستیس لیگ زک اسنایدر کات آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از دنیای سینمایی The Conjuring آموختیم
• درس‌های فیلم‌سازی که از فرانچایز Mission: Impossible آموختیم
• فیلم‌نامه‌نویسی را از استیون اسپیلبرگ و جرج لوکاس بیاموزید
• مدرسه فیلم‌سازی: چگونه فیلم‌نامه‌نویسی را آغاز کنیم؟
• درس‌های فیلم‌سازی که از تایکا وایتیتی آموختیم
• ویژگی‌های کلیدی فیلم‌های استیون اسپیلبرگ
• چگونه فیلم‌نامه یک فیلم زامبی را بنویسیم؟
• تفاوت فیلم ترسناک با فیلم تریلر چیست؟
•  بهترین سایت‌های دانلود فیلم‌نامه
• روانشناسی رنگ‌ها در سینما